Quyết định 858/QĐ-BXD năm 2022 phê duyệt Kế hoạch phòng, chống thiên tai của Bộ Xây dựng đến năm 2025

532620

Giáo dục

- {{m.title}}

Thuế

- {{m.title}}

Tư vấn pháp luật

- {{m.title}}

LawNet .vn

Quyết định 858/QĐ-BXD năm 2022 phê duyệt Kế hoạch phòng, chống thiên tai của Bộ Xây dựng đến năm 2025

Số hiệu:	858/QĐ-BXD	Loại văn bản:	Quyết định
Nơi ban hành:	Bộ Xây dựng	Người ký:	Lê Quang Hùng
Ngày ban hành:	30/09/2022	Ngày hiệu lực:	Đã biết
Ngày công báo:	Đang cập nhật	Số công báo:	Đang cập nhật
		Tình trạng:	Đã biết

Số hiệu:	858/QĐ-BXD
Loại văn bản:	Quyết định
Nơi ban hành:	Bộ Xây dựng
Người ký:	Lê Quang Hùng
Ngày ban hành:	30/09/2022
Ngày hiệu lực:	Đã biết
Ngày công báo:	Đang cập nhật
Số công báo:	Đang cập nhật
Tình trạng:	Đã biết

BỘ XÂY DỰNG -------	CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc ---------------
Số: 858/QĐ-BXD	Hà Nội, ngày 30 tháng 9 năm 2022

QUYẾT ĐỊNH

VỀ VIỆC PHÊ DUYỆT KẾ HOẠCH PHÒNG, CHỐNG THIÊN TAI CỦA BỘ XÂY DỰNG ĐẾN NĂM 2025

BỘ TRƯỞNG BỘ XÂY DỰNG

Căn cứ Luật Phòng chống thiên tai số 33/2013/QH13 ngày 19/6/2013;

Căn cứ Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật phòng, chống thiên tai và Luật đê điều số 60/2020/QH14 ngày 17/6/2020;

Căn cứ Nghị định số 52/2022/NĐ-CP ngày 08/8/2022 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Xây dựng;

Theo đề nghị của Cục trưởng Cục Giám định nhà nước về chất lượng công trình xây dựng.

QUYẾT ĐỊNH:

Điều 1. Ban hành Kế hoạch phòng, chống thiên tai của Bộ Xây dựng đến năm 2025 kèm theo Quyết định này.

Điều 2. Quyết định này có hiệu lực thi hành kể từ ngày ký ban hành.

Điều 3. Chánh Văn phòng Bộ, Cục trưởng Cục Giám định nhà nước về chất lượng công trình xây dựng, Thủ trưởng các đơn vị liên quan trực thuộc Bộ Xây dựng chịu trách nhiệm thi hành Quyết định này./.

Nơi nhận:
- Như Điều 3;
- Bộ trưởng; (để b/c)
- Ban Chỉ đạo QGPCTT; (để b/c)
- Các Bộ: NN&PTNT, QP; (để p/h)
- Lưu: VT, GĐ.

KT. BỘ TRƯỞNG
THỨ TRƯỞNG

Lê Quang Hùng

KẾ HOẠCH

PHÒNG, CHỐNG THIÊN TAI CỦA BỘ XÂY DỰNG ĐẾN NĂM 2025
(Ban hành kèm theo Quyết định số 858/QĐ-BXD ngày 30/9/2022 của Bộ trưởng Bộ Xây dựng)

PHẦN MỞ ĐẦU

I. CƠ SỞ PHÁP LÝ ĐỂ LẬP KẾ HOẠCH

- Luật Phòng, chống thiên tai số 33/2013/QH13 ngày 19/6/2013.

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Đê điều số 60/2020/QH14 ngày 17/6/2020.

- Luật Quy hoạch đô thị số 30/2009/QH12 ngày 17/6/2009.

- Luật Xây dựng số 50/2014/QH13 ngày 18/6/2014.

- Luật sửa đổi, bổ sung Luật Xây dựng số 62/2020/QH14 ngày 17/6/2020.

- Luật Nhà ở số 65/2014/QH13 ngày 25/11/2014.

- Nghị định số 66/2014/NĐ-CP ngày 04/7/2014 của Chính phủ quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai.

- Nghị định số 30/2017/NĐ-CP ngày 21/3/2017 của Chính phủ quy định tổ chức, hoạt động ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn.

- Nghị định số 160/2018/NĐ-CP ngày 29/11/2018 của Chính phủ quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai.

- Nghị định số 66/2021/NĐ-CP ngày 06/7/2021 của Chính phủ quy định Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Đê điều.

- Nghị định số 37/2010/NĐ-CP ngày 07/4/2010 của Chính phủ về lập, thẩm định, phê duyệt và quản lý quy hoạch đô thị.

- Nghị định số 80/2014/NĐ-CP ngày 06/8/2014 của Chính phủ về thoát nước và xử lý nước thải.

- Nghị định số 06/2021/NĐ-CP ngày 26/01/2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số nội dung về quản lý chất lượng, thi công xây dựng và bảo trì công trình xây dựng.

- Nghị định số 15/2021/NĐ-CP ngày 03/3/2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số nội dung về quản lý dự án đầu tư xây dựng.

- Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 18/11/2018 của Chính phủ về công tác phòng, chống thiên tai.

- Quyết định số 379/QĐ-TTg ngày 17/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia phòng, chống thiên tai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

- Quyết định số 342/QĐ-TTg ngày 15/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch phòng, chống thiên tai quốc gia đến năm 2025.

II. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU

Nâng cao năng lực phòng, chống thiên tai (PCTT) và thích ứng với biến đổi khí hậu (BĐKH), giảm thiểu đến mức thấp nhất thiệt hại do thiên tai gây ra đối với lĩnh vực do Bộ Xây dựng quản lý, cụ thể:

- Nâng cao năng lực chỉ huy, điều hành ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai trong điều kiện BĐKH.

- Ổn định phát triển kinh tế ngành do Bộ Xây dựng quản lý.

- Đảm bảo an toàn các cơ sở hạ tầng, công trình PCTT do Bộ Xây dựng quản lý (nếu có).

- Làm cơ sở để rà soát kế hoạch hàng năm, xác định các danh mục ưu tiên đầu tư và huy động các nguồn lực để thực hiện phù hợp với kế hoạch đầu tư công trung hạn và từ các nguồn vốn khác có liên quan.

- Các mục tiêu khác có liên quan được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo quốc gia về PCTT (Ban Chỉ đạo) và Ủy ban Quốc gia ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn (Ủy ban Quốc gia) giao.

III. CÁC NHIỆM VỤ TRỌNG TÂM LIÊN QUAN ĐẾN PHÒNG, CHỐNG THIÊN TAI DO BỘ XÂY DỰNG THỰC HIỆN GIAI ĐOẠN 2016-2020

3.1. Tham gia xây dựng văn bản quy phạm pháp luật

3.1.1. Văn bản quy phạm pháp luật do Bộ Xây dựng chủ trì soạn thảo và ban hành hoặc trình ban hành theo thẩm quyền

Trong giai đoạn này, Bộ Xây dựng đã chủ trì soạn thảo và ban hành hoặc trình ban hành theo thẩm quyền 13 văn bản quy phạm pháp luật (02 Luật, 05 Nghị định và 06 Thông tư), cụ thể như sau:

- Luật Xây dựng số 50/2014/QH13 ngày 18/6/2014.

- Luật sửa đổi, bổ sung Luật Xây dựng số 62/2020/QH14 ngày 17/6/2020.

- Nghị định số 80/2014/NĐ-CP ngày 06/8/2014 của Chính phủ về thoát nước và xử lý nước thải.

- Nghị định số 46/2015/NĐ-CP ngày 12/5/2015 của Chính phủ về quản lý chất lượng và bảo trì công trình xây dựng.

- Nghị định số 59/2015/NĐ-CP ngày 18/6/2015 của Chính phủ về quản lý dự án đầu tư xây dựng.

- Nghị định số 15/2021/NĐ-CP ngày 03/3/2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số nội dung về quản lý dự án đầu tư xây dựng.

- Thông tư 16/2014/TT-BXD ngày 23/10/2014 của Bộ Xây dựng hướng dẫn thực hiện Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg ngày 28/8/2014 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ hộ nghèo xây dựng nhà ở phòng, tránh bão, lụt khu vực miền Trung.

- Thông tư 08/2015/TT-BXD ngày 29/12/2015 của Bộ Xây dựng hướng dẫn thực hiện Quyết định số 33/2015/QĐ-TTg ngày 10/8/2015 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ nhà ở đối với hộ nghèo theo chuẩn nghèo giai đoạn 2011 - 2015.

- Thông tư số 01/2011/TT-BXD ngày 27/01/2011 của Bộ Xây dựng về việc hướng dẫn đánh giá môi trường chiến lược trong đồ án quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị.

- Thông tư số 02/2016/TT-BXD ngày 15/02/2016 của Bộ Xây dựng về việc ban hành Quy chế quản lý, sử dụng nhà chung cư.

- Thông tư số 02/2017/TT-BXD ngày 01/3/2017 của Bộ Xây dựng về việc hướng dẫn về quy hoạch xây dựng nông thôn.

- Thông tư số 01/2018/TT-BXD ngày 05/01/2018 của Bộ Xây dựng về việc quy định về chỉ tiêu xây dựng đô thị tăng trưởng xanh.

3.1.2. Văn bản quy phạm pháp luật do Bộ Xây dựng phối hợp soạn thảo

Trong giai đoạn này, Bộ Xây dựng đã tham gia soạn thảo 23 văn bản quy phạm pháp luật (01 Luật, 12 Nghị định, 01 Nghị quyết của Chính phủ, 05 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ và 04 Thông tư) do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài Chính, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ban Chỉ đạo, Ủy ban Quốc gia chủ trì, cụ thể như sau:

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật PCTT và Luật Đê điều.

- Nghị định số 66/2014/NĐ-CP ngày 04/7/2014 của Chính phủ quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai.

- Nghị định số 30/2017/NĐ-CP ngày 21/3/2017 của Chính phủ quy định tổ chức, hoạt động ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn.

- Nghị định số 160/2018/NĐ-CP ngày 29/11/2018 của Chính phủ quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai (thay thế Nghị định số 66/2014/NĐ-CP ngày 04/7/2014 của Chính phủ).

- Nghị định số 66/2021/NĐ-CP ngày 06/7/2021 của Chính phủ Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Đê điều (thay thế Nghị định số 160/2018/NĐ-CP ngày 29/11/2018 của Chính phủ).

- Nghị định số 94/2014/NĐ-CP ngày 17/10/2014 của Chính phủ quy định về thành lập và quản lý Quỹ phòng, chống thiên tai.

- Nghị định số 83/2019/NĐ-CP ngày 12/11/2019 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 94/2014/NĐ-CP ngày 17/10/2014 của Chính phủ quy định về thành lập và quản lý Quỹ phòng, chống thiên tai.

- Nghị định số 78/2021/NĐ-CP ngày 01/8/2021 của Chính phủ về thành lập và quản lý Quỹ Phòng, chống thiên tai (thay thế Nghị định số 94/2014/NĐ-CP ngày 17/10/2014 của Chính phủ; Nghị định số 83/2019/NĐ-CP ngày 12/11/2019 của Chính phủ).

- Nghị định về hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tìm kiếm cứu nạn.

- Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 30/2017/NĐ-CP ngày 21/3/2017 của Chính phủ quy định tổ chức, hoạt động ứng phó, sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn.

- Nghị định số 02/2019/NĐ-CP ngày 02/01/2019 của Chính phủ về phòng thủ dân sự.

- Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 02/2019/NĐ-CP ngày 02/01/2019 của Chính phủ về phòng thủ dân sự.

- Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 18/6/2018 của Chính phủ về công tác Phòng, chống thiên tai.

- Quyết định 18/2021/QĐ-TTg ngày 22/4/2021 của Thủ tướng Chính phủ quy định về dự báo, cảnh báo, truyền tin thiên tai và cấp độ rủi ro thiên tai.

- Quyết định sửa đổi, bổ sung Quyết định số 44/2014/QĐ-TTg ngày 15/8/2014 của Thủ tướng Chính phủ quy định chi tiết cấp độ rủi ro thiên.

- Quyết định của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Danh mục trang thiết bị phòng thủ dân sự theo Nghị định số 02/2019/NĐ-CP của Chính phủ về Phòng thủ dân sự.

- Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành danh mục và quy định việc quản lý, sử dụng vật tư, phương tiện, trang thiết bị chuyên dùng phòng, chống thiên tai.

- Quyết định của Thủ tướng Chính phủ quy định nội dung bảo đảm thoát lũ, thông thoáng dòng chảy, an toàn đê điều đối với việc xây dựng cầu qua sông có đê.

- Thông tư số 85/2020/TT-BTC ngày 01/10/2020 của Bộ Tài chính quy định việc quản lý, sử dụng kinh phí phục vụ hoạt động của Ban Chỉ đạo và Ban Chỉ huy các cấp.

- Thông tư số 02/2021/TT-BNNPTNT ngày 07/6/2021 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hướng dẫn xây dựng kế hoạch phòng, chống thiên tai các cấp ở địa phương.

- Thông tư số 13/2021/TT-BNNPTNT ngày 27/10/2021 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy định bảo đảm yêu cầu phòng, chống thiên tai trong quản lý, vận hành, sử dụng các khu khai thác khoáng sản, khai thác tài nguyên thiên nhiên khác, đô thị, du lịch, công nghiệp, di tích lịch sử; điểm du lịch; điểm dân cư nông thôn; công trình phòng, chống thiên tai, giao thông, điện lực, viễn thông và hạ tầng kỹ thuật.

- Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 46/2011/TT-BNNPTNT ngày 27/6/2011 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về trình tự thực hiện việc chấp thuận, thẩm định các hoạt động liên quan đến đê điều.

3.2. Các chương trình, đề án, dự án, kế hoạch, chiến lược liên quan đến phòng, chống thiên tai

3.2.1. Các chương trình, đề án do Bộ Xây dựng chủ trì thực hiện

Bộ Xây dựng đã tổ chức thực hiện 08 chương trình, đề án, nhiệm vụ liên quan đến công tác PCTT thuộc phạm vi quản lý của Bộ (04 Chương trình, 01 Đề án và 08 nhiệm vụ), cụ thể như sau:

- Chương trình hỗ trợ hộ nghèo xây dựng nhà ở phòng, tránh bão, lụt khu vực miền Trung theo Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg ngày 28/8/2014 của Thủ tướng Chính phủ: Giai đoạn 1 thực hiện thí điểm trong năm 2013; giai đoạn 2 thực hiện từ năm 2014-2017.

- Chương trình xây dựng cụm, tuyến dân cư và nhà ở vùng ngập lũ đồng bằng sông Cửu Long.

- Chương trình, Dự án liên quan đến cấp nước, đặc biệt cho các vùng thường xuyên bị hạn hán nhiễm mặn như Tây Nguyên, vùng đồng bằng sông Cửu Long, duyên hải Nam Trung Bộ như: Chương trình quốc gia chống thất thoát, thất thu nước sạch; Chương trình quốc gia bảo đảm cấp nước an toàn; Chương trình Nước và Vệ sinh các thị trấn nhỏ ở Việt Nam - giai đoạn III; Dự án cấp nước an toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long; Dự án Cấp nước và Nước thải đô thị; Dự án tăng cường năng lực trong lĩnh vực cấp nước, vệ sinh và quản lý chất thải rắn tại Việt Nam.

- Chương trình, dự án liên quan đến thoát nước và chống ngập; đặc biệt quan tâm đến các vùng chịu ảnh hưởng của nước biển dâng và thường xuyên xảy ra lũ lụt như duyên hải miền Trung, vùng đồng bằng sông Cửu Long: Dự án Thoát nước và chống ngập úng cho các đô thị quy mô vừa vùng duyên hải Việt Nam ứng phó với BĐKH; Dự án Quản lý nước thải tại các đô thị Việt Nam - Giai đoạn 4; Chương trình Nước và Vệ sinh các thị trấn nhỏ ở Việt Nam - giai đoạn III; Dự án Cấp nước và Nước thải đô thị.

- Đề án Phát triển đô thị Việt Nam ứng phó BĐKH, giai đoạn 2013÷2020, triển khai theo Quyết định số 2623/QĐ-TTg ngày 31/12/2013 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án Phát triển các đô thị Việt Nam ứng phó với BĐKH giai đoạn 2013-2020.

- Nghiên cứu các giải pháp quy hoạch lồng ghép mục tiêu phòng tránh tai biến thiên nhiên đối với khu vực miền núi phía Bắc.

- Nghiên cứu các giải pháp quy hoạch lồng ghép với ứng phó BĐKH và hiện tượng nước biển dâng đối với khu vực duyên hải.

- Thực hiện Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 18/6/2018 của Chính phủ về PCTT, Bộ Xây dựng đã chủ động thực hiện 06 nhiệm vụ về PCTT trong xây dựng, cụ thể:

+ Nghiên cứu đánh giá nguyên nhân các cột điện bê tông cốt thép ly tâm bị hư hỏng do gió, bão và đề xuất giải pháp khắc phục.

+ Nghiên cứu hướng dẫn quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn trong khu vực chịu ảnh hưởng của lũ ống, lũ quét, sạt lở đất - Vùng trung du miền núi phía Bắc.

+ Nghiên cứu phân loại nhà ở an toàn chịu gió, bão.

+ Thông tin tuyên truyền hướng dẫn phòng chống gió, bão cho nhà và công trình.

+ Nghiên cứu giải pháp quản lý, phân loại cây xanh đô thị phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu theo khu vực, vùng, miền; kiểm soát quy trình cắt tỉa cây xanh đô thị, đảm bảo an toàn trong mùa mưa bão.

+ Nghiên cứu đánh giá thực trạng lũ khu vực ngập sâu tại đồng bằng sông Cửu Long; tác động đến các chương trình, dự án cụm, tuyến dân cư và đê bao sản xuất vùng ngập lũ.

3.2.2. Các chương trình, đề án, kế hoạch, chiến lược do Bộ Xây dựng phối hợp thực hiện

Bộ Xây dựng đã tham gia thực hiện 12 chương trình, đề án, kế hoạch, chiến lược (01 Chương trình, 03 Đề án, 07 Kế hoạch và 01 Chiến lược) do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ban Chỉ đạo, Ủy ban Quốc gia chủ trì thực hiện, cụ thể như sau:

- Chương trình tổng thể phòng, chống thiên tai Quốc gia.

- Đề án Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống thiên tai.

- Đề án Phòng chống sạt lở bờ sông, bờ biển.

- Đề án phát triển, nâng cao năng lực ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn đến năm 2030 và những năm tiếp theo.

- Kế hoạch PCTT Quốc gia đến năm 2020.

- Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững được ban hành tại Quyết định số 622/QĐ-TTg ngày 10/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ.

- Kế hoạch ứng phó thảm họa sập đổ công trình xây dựng, nhà cao tầng.

- Kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 18/6/2018 của Chính phủ.

- Kế hoạch triển khai thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 24/3/2020 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai.

- Kế hoạch Quốc gia ứng phó động đất, sóng thần.

- Kế hoạch phòng, chống thiên tai Quốc gia giai đoạn 2021-2025.

- Chiến lược quốc gia về phòng, chống thiên tai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Phần I

TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI NGÀNH XÂY DỰNG

I. TÌNH HÌNH CHUNG

Giai đoạn 2016-2020, dưới sự lãnh đạo của Đảng cả nước đã đạt được những thành tựu rất quan trọng, khá toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực, tạo nhiều dấu ấn nổi bật, cụ thể như:

(1) Kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát ở mức thấp, chất lượng tăng trưởng được nâng lên, các cân đối lớn của nền kinh tế được cải thiện. Tốc độ tăng trưởng giai đoạn 2016-2019 đạt khá cao, bình quân 6,8%/năm. Năm 2020, mặc dù chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch bệnh, nhưng tăng trưởng 09 tháng vẫn đạt 2,12%, cả năm ước đạt 2-3%; là một trong những quốc gia tăng trưởng cao nhất trong khu vực và trên thế giới nhờ nội lực, tận dụng tốt các cơ hội và khả năng đa dạng hóa, thích ứng linh hoạt của nền kinh tế.

(2) Các đột phá chiến lược được tập trung thực hiện và đạt những kết quả tích cực. Đã hình thành hệ thống pháp luật khá đầy đủ, toàn diện; kịp thời triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013 và thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng trên các lĩnh vực. Các loại thị trường vận hành cơ bản thông suốt, bước đầu gắn kết với khu vực và quốc tế; thị trường chứng khoán phát triển khá ổn định; kết nối cung cầu thị trường lao động hiệu quả hơn; thị trường khoa học và công nghệ bước đầu phát triển.

(3) Cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng được đẩy mạnh và đạt nhiều kết quả. Các trọng tâm cơ cấu lại về đầu tư công, hệ thống các tổ chức tín dụng, hệ thống doanh nghiệp nhà nước (DNNN) được chú trọng; các quy định pháp luật liên quan được rà soát, hoàn thiện, vốn đầu tư công được tập trung cho những dự án cấp bách, trọng điểm, có tính kết nối, lan tỏa cao; giải ngân vốn đầu tư công được chỉ đạo quyết liệt.

Phát triển kinh tế vùng, kinh tế biển, đô thị, xây dựng nông thôn mới có nhiều chuyển biến. Khai thác tốt hơn tiềm năng, lợi thế của từng địa phương, từng vùng, khu vực. Kinh tế biến được chú trọng phát triển gắn với bảo vệ chủ quyền biển đảo. Hệ thống đô thị tăng nhanh với tốc độ tăng trưởng kinh tế cao hơn nhiều bình quân chung cả nước; tỷ lệ đô thị hóa đạt gần 40%, vượt chỉ tiêu đề ra. Xây dựng nông thôn mới hoàn thành trước thời hạn gần 2 năm; đến cuối năm 2020 có khoảng 63% xã đạt chuẩn, vượt xa mục tiêu đề ra (50%). Nhiều địa phương đã nỗ lực vươn lên mạnh mẽ, đóng góp quan trọng vào thành tựu chung của đất nước.

(4) Năm 2020, cả nước đã tập trung phòng chống, kiểm soát tốt dịch bệnh, tạo điều kiện thuận lợi cho phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Trong khi đại dịch Covid-19 vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp trên toàn cầu, chúng ta đã kiểm soát, khống chế được dịch bệnh, không để lây lan, bùng phát trong cộng đồng; đồng thời đẩy mạnh hợp tác quốc tế, hỗ trợ kịp thời nhiều nước trong phòng chống dịch. Tổ chức Y tế Thế giới, cộng đồng quốc tế đánh giá cao và cho rằng Việt Nam nằm trong số ít các quốc gia kiểm soát tốt dịch bệnh, có cách làm đúng, kịp thời, hiệu quả, chi phí thấp.

II. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN CỦA NGÀNH XÂY DỰNG

Hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội được tập trung nguồn lực đầu tư; nhiều công trình, dự án quan trọng, quy mô lớn đã hoàn thành trong giai đoạn 2016 - 2019. Năm 2020, đã khởi công 6/11 đoạn trên tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông; từ nay đến cuối năm, đưa vào sử dụng tuyến Lộ Tẻ - Rạch Sỏi; thông tuyến cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận; hoàn thành giai đoạn I nâng cấp đường băng của các cảng hàng không quốc tế Nội Bài và Tân Sơn Nhất; hoàn thành giải phóng mặt bằng giai đoạn I, chuẩn bị khởi công Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Nhiều công trình hạ tầng về giao thông, năng lượng, thủy lợi, đô thị, khu công nghiệp, thông tin truyền thông, y tế, giáo dục... được hoàn thành, đưa vào sử dụng, tạo thêm năng lực, sức cạnh tranh và diện mạo mới cho đất nước.

Hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị (nhất là các đô thị lớn) đang từng bước được đầu tư, mở rộng theo hướng hiện đại hóa, đồng bộ hóa với các hình thức đầu tư đa dạng. Năng lực của hệ thống hạ tầng kỹ thuật và khả năng tiếp cận các dịch vụ hạ tầng kỹ thuật được cải thiện rõ rệt.

- Về giao thông đô thị: Hệ thống đường chính đô thị, các trục giao thông hướng tâm, đường vành đai, các nút giao lập thể tại các giao lộ lớn tuyến tránh đô thị được tập trung đầu tư.

- Về cấp nước: Nhiều nhà máy cấp nước công suất lớn được đầu tư xây dựng (trong đó có nhà máy công suất trên 300.000m³/ngđ được đầu tư xây dựng tại TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh). Tính đến nay, cả nước có khoảng 750 nhà máy nước sạch đô thị với tổng công suất của các nhà máy nước đạt khoảng 10,6 triệu m³/ngđ (tăng 3,2 triệu m³/ngđ so với năm 2015), tỷ lệ thất thoát, thất thu nước sạch còn 18% (giảm 7% so với năm 2015). Riêng đối với vùng đồng bằng sông Cửu Long, Bộ Xây dựng đã phối hợp với WB thực hiện Dự án “Cấp nước an toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long” với phạm vi nghiên cứu gồm 07 tỉnh, thành phố thuộc khu vực Tây Nam sông Hậu; mặc dù phương án cấp nước sạch liên vùng tỉnh chưa đạt khả thi trong thời điểm hiện tại, tuy nhiên nghiên cứu cũng đã mở ra cách tiếp cận mới trong triển khai các giải pháp cấp nước an toàn cho khu vực Tây Nam sông Hậu nói riêng và vùng đồng bằng sông Cửu Long nói chung. Bên cạnh đó, Bộ Xây dựng cũng đã hỗ trợ các tỉnh Tiền Giang, Long An, Bến Tre trong quá trình triển khai Dự án “Trạm bơm nước thô Cái Bè và hệ thống tuyến ống truyền tải” theo hình thức huy động nguồn lực xã hội hóa tham gia đầu tư, nhằm cung cấp nước thô cho các nhà máy cấp nước trên dọc tuyến của các tỉnh Tiền Giang, Long An, Bến Tre ...

- Về thoát nước và xử lý nước thải: Hầu hết các đô thị đã xây dựng kế hoạch và thực hiện nâng cấp, cải tạo, đầu tư xây dựng hệ thống thoát nước và xử lý nước thải, hệ thống các công trình chống ngập. Một số khu đô thị mới, đô thị mở rộng đã đầu tư xây dựng hệ thống thoát nước riêng nước mưa và nước thải. Các mô hình về đấu nối, thu gom nước thải đang được nhân rộng đến các địa phương trên cả nước. Đến nay, cả nước có khoảng 63 nhà máy xử lý nước thải tập trung tại các đô thị từ loại IV trở lên đi vào vận hành với tổng công suất xử lý theo thiết kế khoảng 1.334.130 m³/ngđ (tăng 33 nhà máy và khoảng hơn 500.000 m³/ngđ so với năm 2015); phạm vi phục vụ của hệ thống thoát nước đạt khoảng 60%, tổng lượng nước thải được thu gom và xử lý tại các đô thị đạt khoảng 15%. Hiện nay, nhiều dự án thu gom và xử lý nước thải cũng đang được triển khai với các nhà máy xử lý nước thải có công suất lớn như Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá (Hà Nội) công suất 270.000 m³/ngđ, Nhà máy xử lý nước thải Nhiêu Lộc - Thị Nghè (TP. Hồ Chí Minh) công suất 480.000 m³/ngđ, Nhà máy xử lý nước thải Bình Hưng giai đoạn 2 (TP. Hồ Chí Minh) công suất 328.000 m³/ngđ ...

+ Về xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị: Chất thải rắn sinh hoạt chủ yếu vẫn xử lý bằng phương pháp chôn lấp, tuy nhiên các công nghệ xử lý tiên tiến đang dần được áp dụng phổ biến như sản xuất phân compost; đốt; kết hợp đốt và sản xuất phân compost; đốt rác phát điện và tái chế. Đến nay, cả nước có khoảng 45 cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt tập trung với tổng công suất xử lý theo thiết kế khoảng 8.700 tấn/ngày được đầu tư xây dựng và đưa vào hoạt động (tăng hơn 2.000 tấn/ngày so với năm 2015). Một số cơ sở xử lý chất thải rắn có quy mô lớn, công nghệ hiện đại đã được đầu tư xây dựng và đi vào hoạt động (Nhà máy xử lý rác thải tại Bố Trạch - Quảng Bình; Dự án đốt rác phát điện tại Thái Bình - Cần Thơ).

+ Về chiếu sáng, cây xanh đô thị: Hầu hết các đường, phố chính đô thị được chiếu sáng. Nhiều địa phương đã triển khai các chương trình trồng mới, trồng bổ sung và bảo tồn cây xanh nhằm hướng đến xây dựng đô thị tăng trưởng xanh. Hiện nay, các địa phương đang hưởng ứng, triển khai thực hiện Đề án trồng một tỷ cây xanh giai đoạn 2021-2025 theo Quyết định số 524/QĐ-TTg ngày 01/4/2021 của Thủ tướng Chính phủ.

Thời gian qua, hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị đã phát triển cơ bản bảo đảm mục tiêu đề ra của các chiến lược, định hướng, quy hoạch ngành Xây dựng; đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và công tác PCTT. Tuy nhiên, về góc độ PCTT, công tác quản lý phát triển hạ tầng kỹ thuật vẫn còn tồn tại những hạn chế, bất cập như: Việc lồng ghép nội dung về PCTT, thích ứng BĐKH, nước biển dâng trong các văn bản quy phạm pháp luật, quy chuẩn, tiêu chuẩn liên quan đến hạ tầng kỹ thuật còn hạn chế; An ninh, an toàn về nguồn nước, chất lượng nước, tính liên tục trong cấp nước ... chưa đảm bảo (vào mùa khô hạn, xâm nhập mặn, người dân một số nơi, nhất là vùng đồng bằng sông Cửu Long và duyên hải Nam Trung Bộ còn gặp khó khăn về nước sinh hoạt); Tình trạng ngập úng đô thị thường xuyên xảy ra, kể cả đối với đô thị miền núi và đô thị ven biển; Hiện tượng gãy, đổ cây xanh trong mùa mưa, bão còn xảy ra, gây thiệt hại về tính mạng và tài sản của người dân (do kỹ thuật trồng, chăm sóc, cắt tỉa cây xanh chưa bảo đảm yêu cầu kỹ thuật; loại cây trồng đô thị chưa được nghiên cứu lựa chọn kỹ lưỡng để phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu) ...

Phần II

ĐÁNH GIÁ RỦI RO THIÊN TAI ĐẾN HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NGÀNH XÂY DỰNG

I. ĐÁNH GIÁ CÁC LOẠI HÌNH THIÊN TAI ẢNH HƯỞNG ĐẾN NGÀNH XÂY DỰNG

1.1. Các loại hình thiên tai ảnh hưởng đến phát triển ngành Xây dựng

Theo dự báo, BĐKH ở Việt Nam - một trong những quốc gia sẽ chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất trong vài thập niên tới theo những kịch bản sau: mực nước biển dâng, bão lớn, lũ lụt, xói lở ... đặc biệt tại các vùng ven biển.

Căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ và lĩnh vực quản lý của ngành Xây dựng, Bộ Xây dựng đánh giá về các loại hình thiên tai và khả năng ảnh hưởng đến cơ sở hạ tầng, lĩnh vực xây dựng như tại Bảng 1.

Bảng 1. Các loại thiên tai điển hình tương ứng với từng vùng

TT	Vùng	Các loại hình thiên tai điển hình
1	Vùng I: Miền núi phía Bắc gồm Hà Giang, Cao Bằng, Lào Cai, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Yên Bái, Thái Nguyên, Phú Thọ, Bắc Giang, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình, Quảng Ninh.	Lũ, lũ quét, sạt lở đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, sụt lún đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, rét hại, sương muối, mưa lớn, lốc, sét mưa đá, động đất.
2	Vùng II: Đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ gồm Bắc Ninh, Hà Nam, Hải Dương, Hải Phòng, Hưng Yên, Nam Định, Ninh Bình, Thái Bình, Vĩnh Phúc, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh	ATNĐ, bão, nước biển dâng, lũ, ngập lụt, hạn hán, xâm nhập mặn, rét hại, mưa lớn, sạt lở đất do dòng chảy, sụt lún đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, động đất
3	Vùng III: Miền núi Bắc Trung Bộ, Trung Trung Bộ gồm Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam.	Nắng nóng, lũ quét, sạt lở đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, sụt lún đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, rét hại, mưa lớn, lốc, sét mưa đá, động đất
4	Vùng IV: Duyên hải miền Trung gồm Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận	Lũ, ngập lụt, ATNĐ, bão, nước dâng, hạn hán, xâm nhập mặn, sạt lở đất do dòng chảy, sụt lún đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, mưa lớn, động đất.
5	Vùng V: Đô thị lớn và khu dân cư tập trung gồm Hà Nội, Hải Phòng, Đà nẵng, TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ và 14 đô thị loại 1 thuộc tỉnh	Mưa lớn, ngập lụt, triều cường, bão, ATNĐ, dông lốc.
6	Vùng VI: Tây nguyên, miền núi Nam Trung Bộ và Đông Nam Bộ gồm Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Bình Phước, Tây Ninh, Đồng Nai, Bình Dương, TP Hồ Chí Minh, Bà Rịa - Vũng Tàu	Nắng nóng, hạn hán, lũ, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất do dòng chảy, sụt lún đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, lốc, sét, mưa đá
7	Vùng VII: Đồng Bằng sông Cửu Long gồm Long An, Đồng Tháp, An Giang, Tiền Giang, Kiên Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau	ATNĐ, bão, lũ, ngập lụt, nước dâng, hạn hán, xâm nhập mặn, sạt lở đất do dòng chảy, sụt lún đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, mưa lớn, dông, lốc, sét, mưa đá.
8	Vùng VIII: Trên biển và hải đảo gồm vùng biển 28 tỉnh từ Quảng Ninh đến Kiên Giang; 02 quần đảo Trường sa và Hoàng sa	ATNĐ, bão, gió mạnh trên biển, nước dâng.

1.2. Phân vùng thiên tai

Căn cứ vào các loại hình thiên tai ta có bản đồ phân vùng thiên tai như tại Hình 1.

Hình 1. Bản đồ phân vùng thiên tai

1.3. Nguy cơ tác động của biến đổi khí hậu

1.3.1. Đánh giá ảnh hưởng của thiên tai đến ngành Xây dựng

Tác động BĐKH đối với ngành Xây dựng và một số giải pháp thích ứng với BĐKH trong lĩnh vực xây dựng được nêu tại Bảng 2 và Bảng 3.

Bảng 2. Đánh giá tác động biến đổi khí hậu đối với ngành Xây dựng

Những tác động chính của biến đổi khí hậu

Những rủi ro và thiệt hại có thể xảy ra

- Nhiệt độ tăng;

- Nước biển dâng;

- Bão và áp thấp nhiệt đới;

- Lũ lụt, các hiện tượng cực đoan khác.

Mất đất đô thị và thiệt hại về tài sản vật chất của đô thị/nông thôn do thiên tai

- Những vấn đề hiện tại sẽ trở nên trầm trọng hơn:

Gia tăng ngập úng, nhiễm bẩn hệ thống nước cấp, gia tăng ô nhiễm môi trường do hệ thống thu gom bị gián đoạn...

- Thiệt hại về công trình nhà ở, công cộng (hư hỏng hoặc bị phá hủy), làm mất chỗ ở, gián đoạn công tác giáo dục, y tế và sinh hoạt cộng đồng

- Thiệt hại về đầu tư xây dựng, giảm giá trị sản phẩm, tăng giá thành nguyên vật liệu ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của thị trường

Bảng 3. Một số giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu trong lĩnh vực xây dựng

Những đối tượng bị tác động

Những tác động chủ yếu

Các giải pháp thích ứng

Các khu vực đất đai của đô thị

- Mất đất do ngập lụt, đất đai bị xói lở, sụt lún

- Làm ảnh hưởng/gián đoạn các hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội...

Quy hoạch cao trình nền

- Đảm bảo các hành lang thoát lũ an toàn

- Tránh quy hoạch vị trí có nguy cơ bị gập do nước biển dâng

- Xem xét tác động tổng thể của quy hoạch một khu vực đến các khu vực lân cận

Các công trình nhà cửa, công trình công cộng, hạ tầng kỹ thuật

- Nguy cơ mất nhà ở

- Làm hư hỏng, gây thiệt hại tài sản cho người dân và nhà nước

- Nguy cơ ảnh hưởng đến tính mạng dân cư đô thị

- Quy hoạch cốt nền

- Giải pháp kỹ thuật công trình (đắp nền, bờ bao, nhà trên cọc, ...)

- Đảm bảo các yếu tố kỹ thuật xây dựng (hệ kết cấu, mái, vách bao che..)

1.3.2. Khả năng ảnh hưởng tới các lĩnh vực do Bộ Xây dựng quản lý theo các kịch bản biến đổi khí hậu

Cập nhật các kịch bản BĐKH và nước biển dâng (NBD) cho Việt Nam do Bộ Tài Nguyên và Môi trường thực hiện, trên cơ sở đó xác định và bổ sung những kịch bản BĐKH cho ngành Xây dựng, cho các vùng khí hậu xây dựng khác nhau theo hai giai đoạn: (a) Ngắn hạn đến năm 2030; (b) Dài hạn từ 2030 đến 2100.

- Điều chỉnh, bổ sung các nội dung về ứng phó với BĐKH và NBD trong các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật có liên quan đến quy hoạch xây dựng hạ tầng kỹ thuật, đô thị và điểm dân cư nông thôn; thiết kế, xây dựng công trình nhà ở, công sở và công trình hạ tầng xã hội dựa trên kịch bản BĐKH. Tập trung đối với các quy chuẩn, tiêu chuẩn về số liệu khí hậu thủy văn, dữ liệu bản đồ ngập lụt với tỷ lệ thích hợp cho công tác quy hoạch xây dựng; về tải trọng và tác động; về cấp thoát nước trong và ngoài công trình; về công trình xử lý nước thải, chất thải rắn.

- Nghiên cứu và xây dựng mới quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng nhằm ứng phó và giảm thiểu tác động của BĐKH và NBD. Cụ thể là các tiêu chuẩn về thiết kế và xây dựng “Công trình sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả”, “công trình xanh”, “đô thị xanh, đô thị sinh thái”; các vật liệu và sản phẩm xây dựng xanh (tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính và giảm thiểu ô nhiễm).

- Nghiên cứu và ứng dụng các giải pháp mới trong thiết kế và xây dựng công trình nhằm giảm thiểu các tác hại của gió bão, tố lốc, lũ lụt, trượt lở đất, đặc biệt trên các khu vực chịu ảnh hưởng thường xuyên của thiên tai như các tỉnh ven biển miền Trung; tập trung nghiên cứu và ứng dụng các giải pháp kỹ thuật phù hợp với nhà ở khu vực nông thôn, nhà ở cho người nghèo.

- Nghiên cứu và ứng dụng các giải pháp thiết kế và xây dựng mới, cải tạo các công trình nhằm sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Theo kịch bản BĐKH và nước biển dâng cho Việt Nam do Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành năm 2016 thì có 2 kịch bản chính là Kịch bản RCP4.5 và Kịch bản RCP8.5 trong đó:

- Kịch bản RCP4.5 có thể được áp dụng đối với các tiêu chuẩn thiết kế cho các công trình mang tính không lâu dài và các quy hoạch, kế hoạch ngắn hạn.

- Kịch bản RCP8.5 cần được áp dụng cho các công trình mang tính vĩnh cửu, các quy hoạch, kế hoạch dài hạn.

- Rà soát, chỉnh sửa, bổ sung các quy chuẩn, tiêu chuẩn, hướng dẫn kỹ thuật xây dựng có liên quan đến BĐKH và NBD, đáp ứng đối với 2 kịch bản này.

II. ĐÁNH GIÁ CÁC LĨNH VỰC, VÙNG CÓ NGUY CƠ CAO CHỊU TÁC ĐỘNG CỦA THIÊN TAI

2.1. Ảnh hưởng của thiên tai đến từng lĩnh vực của ngành Xây dựng

Ảnh hưởng của thiên tai đến từng lĩnh vực của ngành Xây dựng và một số giải pháp thích ứng với BĐKH trong lĩnh vực xây dựng được nêu tại Bảng 4.

Bảng 4. Một số giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu trong lĩnh vực xây dựng

Loại hình thiên tai	Cấp độ rủi ro	Phạm vi ảnh hưởng	Đối tượng bị ảnh hưởng và đối tượng dễ bị tổn thương
Bão, ATNĐ	3-5	Trên biển. - Ven bờ. - Đất liền.	- Cơ sở hạ tầng và khách du lịch trên đảo. - Nhà cửa, cơ sở hạ tầng, công trình PCTT và các công trình khác ...
Mưa lớn	1-3	Khu vực đồng bằng. Khu vực vũng trũng, thấp, ngập úng tại các thành phố/đô thị. Khu vực trung du, miền núi của các tỉnh. Khu vực ven sông, suối, kênh rạch,..	Nhà cửa, cơ sở hạ tầng. Các công trình PCTT: Đê, kè, hồ chứa nước.
Lũ, ngập lụt	1-5	Khu vực ngoài đê (đối với các tỉnh có đê). Khu vực trũng thấp, ngầm tràn, sông suối. Khu vực ven biển.	Nhà cửa, cơ sở hạ tầng. Các công trình PCTT: Đê, kè, hồ chứa nước.
Lốc, sét, mưa đá	1-2	- Khu vực miền núi Khu vực đô thị	- Con người. - Nhà cửa, cơ sở hạ tầng.
Lũ quét, sạt lở đất	1-3	Khu vực có cảnh báo. Khu vực chưa có cảnh báo. Khu vực ven sông, suối. Khu dân cư ven đồi núi, sông, suối.	Nhà cửa, cơ sở hạ tầng. Công trình PCTT, công trình giao thông.
Động đất và sóng thần	1-5	Ven biển. Trên biển. Các công trình cao tầng, kiên cố,...	Các công trình xây dựng, công trình PCTT, công trình quốc phòng, an ninh.
Nước biển dâng	1-5	Ven biển. Trên biển. Vùng nội đồng.	Cơ sở hạ tầng.
Gió mạnh trên biển	1-3	Trên biển. Ven bờ.	Con người, nhà cửa, cơ sở hạ tầng khu vực ven biển.

2.2. Các vùng có nguy cơ cao chịu tác động của thiên tai

2.2.1. Phân bố nguy cơ tai biến tự nhiên

Các tai biến môi trường tự nhiên đã gây rất nhiều thiệt hại về người và của cho nhân dân và đất nước ta. Nghiên cứu từng loại tai biến môi trường tự nhiên cũng như đa thiên tai ở nước ta đã được tiến hành ở mức độ khác nhau. Do vị trí địa lý và điều kiện địa hình, địa mạo của Việt Nam đã tạo nên những đặc điểm khí hậu riêng biệt, dẫn tới sự hình thành nhiều loại hình thiên tai khác nhau theo mùa và đặc điểm riêng của từng vùng.

a) Sự phân bố không đều này thể hiện rất rõ trước hết ở sự khác nhau về chủng loại tai biến tự nhiên trong 2 miền: miền núi và miền đồng bằng. Có thể xem đây là sự phân hóa ngang, phân hóa theo phương vĩ tuyến của tai biến tự nhiên ở nước ta.

- Miền núi phổ biến và khốc liệt nhất là lũ quét-lũ bùn đá, trượt lở và cháy rừng. Ba loại tai biến tự nhiên này hầu như không có ở đồng bằng và nếu có, thì cũng chỉ khu biệt ở nơi này, nơi khác.

- Miền đồng bằng khốc liệt nhất là các tai biến tự nhiên bão, lũ lụt, xói lở-bồi tụ bờ biển, xâm nhập mặn... Trong khi đó ở miền núi lại hoàn toàn không bị ảnh hưởng hoặc ảnh hưởng rất ít bởi những loại tai biến này.

b) Các tai biến tự nhiên ở nước ta còn phân hóa, biến đổi rất rõ rệt theo hướng dọc, theo phương kinh tuyến

- Ở miền đồng bằng, sự phát triển tổng hợp của các tai biến tự nhiên, biến đổi qua các vùng, tiểu vùng từ Bắc vào Nam. Tai biến tự nhiên tổng hợp bắt đầu với nguy cơ cao ở đồng bằng Bắc Bộ, tăng lên rất cao ở Bắc và Trung Trung Bộ rồi giảm xuống mức cao ở Nam Trung Bộ và xuống rất nhanh ở Đông Nam Bộ và cuối cùng lại tăng lên rất nhanh, rất cao ở Tây Nam Bộ.

- Ở miền núi, sự phát triển tổng hợp các tai biến tự nhiên, biến đổi nói chung rất rõ rệt qua các vùng và tiểu vùng từ Bắc vào Nam. Bắt đầu, ở vùng Đông Bắc, nguy cơ tai biến tự nhiên tổng hợp ở mức thấp và trung bình; sang Tây Bắc cao vọt hẳn lên ở mức rất cao; vào đến Trung Bộ thì giảm xuống mức cao và cứ thế giảm dần, đến nửa phần cuối của Nam Trung Bộ thì tụt hẳn xuống ở mức thấp. Tuy nhiên, vào Tây Nguyên thì nguy cơ tai biến tự nhiên, nói chung lại tăng lên rất cao.

- Đáng chú ý nhất ở đồng bằng Sông Cửu Long là hai vùng ngập úng, ngập lũ rất sâu và rất lâu: Vùng Đồng Tháp Mười - Tứ giác Long Xuyên và vùng U Minh. Vùng U Minh vốn cây tràm đã dễ cháy, nằm trong vùng than bùn lại càng dễ cháy hơn. Cả vùng Nam Bộ được xem là vùng hạn nặng.

c) Các tai biến tự nhiên của nước ta còn phân hóa, biến đổi theo mùa

Các tai biến tự nhiên phát triển tập trung vào những thời kỳ, những mùa nhất định và nói chung thời gian bắt đầu và kết thúc “mùa tai biến tự nhiên” này thay đổi muộn dần từ Bắc vào Nam.

- Mùa bão bắt đầu từ tháng IV, VI và kết thúc vào tháng VIII ở Bắc Bộ; bắt đầu từ tháng VIII và kết thúc vào tháng X, ở Bắc Trung Bộ; bắt đầu từ tháng X và kết thúc vào tháng XII ở Nam Trung Bộ và Nam Bộ.

- Mùa lũ nói chung bắt đầu tháng V, VI và kết thúc vào tháng IX, X ở Bắc Bộ; bắt đầu từ tháng VII, VIII và kết thúc vào tháng XI ở Thanh Hóa - Nghệ An; bắt đầu từ tháng IX và kết thúc vào tháng XII ở Nghệ An - Thừa Thiên, Huế; bắt đầu từ tháng X và kết thúc vào tháng XI ở Đà Nẵng - Khánh Hòa.

- Mùa hạn, ở Đông Bắc và đồng bằng Bắc Bộ và mùa Đông; ở Tây Bắc cũng vào mùa đông nhưng kéo dài vào cả mùa xuân; ở Bắc Trung Bộ cũng bắt đầu vào mùa đông nhưng mùa hè vẫn là mùa hạn; Nam Trung Bộ bắt đầu muộn hơn, vào mùa xuân và kéo dài cả mùa hè; cực Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Nam Bộ, mùa hạn ác liệt nhất bắt đầu sớm vào mùa đông và kéo dài cả mùa xuân.

- Mùa các tai biến tự nhiên bão, lũ, rõ ràng cũng là mùa của các tai biến tự nhiên, trượt lở, lũ quét-lũ bùn đá, xói lở bờ sông, bờ biển. Mùa khô hạn tác động mạnh đến con người, đến các hệ sinh thái nông nghiệp, cũng chính là mùa của cháy rừng, tác động mạnh đến tai biến tự nhiên các hệ sinh thái rừng.

2.2.2. Cập nhật phân vùng bão, xác định nguy cơ bão, nước dâng do bão và phân vùng gió cho các vùng ở sâu trong đất liền khi bão mạnh, siêu bão đổ bộ

Năm 2014, Bộ Tài nguyên và Môi trường tổng hợp các kết quả của những nghiên cứu đã thực hiện, đưa ra tài liệu bước đầu công bố phân vùng bão. Kết quả nghiên cứu, phân vùng bão và xác định nguy cơ bão, nước dâng do bão cho khu vực ven biển Việt Nam được Bộ Tài nguyên và Môi trường phê duyệt và công bố tại Quyết định số 1857/QĐ-BTNMT ngày 29 tháng 08 năm 2014.

Năm 2015, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục giao Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện nghiên cứu, cập nhật kết quả phân vùng bão, xác định nguy cơ bão, nước dâng do bão và phân vùng gió cho các vùng ở sâu trong đất liền khi bão mạnh, siêu bão đổ bộ được Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố tại Quyết định số: 2901/QĐ-BTNMT ngày 16 tháng 12 năm 2016 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường.

2.2.3. Chương trình cập nhật phân vùng rủi ro thiên tai, lập bản đồ cảnh báo thiên tai, đặc biệt là các thiên tai liên quan đến bão, nước dâng do bão, lũ, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn

Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình cập nhật phân vùng rủi ro thiên tai, lập bản đồ cảnh báo thiên tai, đặc biệt là các thiên tai liên quan đến bão, nước dâng do bão, lũ, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn tại Quyết định số 705/QĐ-TTg ngày 07 tháng 6 năm 2018. Nội dung bao gồm:

- Phân vùng rủi ro thiên tai, lập bản đồ cảnh báo áp thấp nhiệt đới, bão và nước dâng do bão.

- Phân vùng rủi ro thiên tai và lập bản đồ cảnh báo lũ, ngập lụt.

- Phân vùng rủi ro thiên tai và lập bản đồ cảnh báo lũ quét, sạt lở đất và sụt lún đất do mưa tại khu vực trung du và miền núi.

- Phân vùng rủi ro thiên tai và lập bản đồ cảnh báo nắng nóng, hạn hán và xâm nhập mặn.

- Phân vùng rủi ro thiên tai và lập bản đồ cảnh báo thiên tai mưa lớn, lốc, sét, mưa đá, rét hại, sương muối.

- Phân vùng rủi ro thiên tai và lập bản đồ cảnh báo thiên tai động đất, sóng thần.

- Tổng hợp, đánh giá và phân vùng rủi ro đa thiên tai và xây dựng cơ sở dữ liệu về rủi ro thiên tai.

Chương trình được triển khai thực hiện từ năm 2018, thời gian thực hiện cụ thể tùy theo khả năng cân đối, bố trí kinh phí thực hiện; trong đó giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2020 tập trung đánh giá, lập bản đồ cảnh báo thiên tai và bản đồ phân vùng rủi ro thiên tai đối với một số loại hình thiên tai thường xảy ra, bao gồm áp thấp nhiệt đới, bão, lũ, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất đá do mưa.

2.3. Các quy hoạch, kế hoạch của ngành Xây dựng có nguy cơ chịu tác động của thiên tai

- Quy hoạch hạ tầng kỹ thuật cấp nước, thoát nước;

- Quy hoạch quản lý chất thải rắn; thực hiện lồng ghép các nội dung quy hoạch hạ tầng kỹ thuật trong quá trình tổ chức lập các đồ án quy hoạch xây dựng vùng theo phân cấp;

- Quy hoạch xây dựng vùng, các khu chức năng và quy hoạch đô thị;

- Quy hoạch xây dựng xã nông thôn;

- Quy hoạch hệ thống đô thị ven biển, ven sông, các khu vực đô thị đồng bằng có nguy cơ ngập lụt, nước biển dâng, triều cường, mất đất, nhiễm mặn nguồn nước;

- Quy hoạch hệ thống đô thị miền núi, cao nguyên chịu ảnh hưởng lũ ống, lũ quét và sạt lở đất, suy giảm nguồn nước;

- Chiến lược phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam.

III. ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC PHÒNG, CHỐNG THIÊN TAI CỦA NGÀNH XÂY DỰNG

3.1. Năng lực chỉ đạo, chỉ huy, phối hợp ứng phó

3.1.1. Công tác chỉ đạo, điều hành công tác phòng, chống thiên tai

Thực hiện Luật Phòng, chống thiên tai và các Nghị định quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai. Ngày 18/8/2015, Bộ trưởng Bộ Xây dựng đã ban hành Quyết định số 960/QĐ-BXD thành lập Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn Bộ Xây dựng (Ban Chỉ huy) và Quyết định số 1498/QĐ-BXD ngày 20/11/2018 về việc kiện toàn Ban Chỉ huy, Trưởng Ban Chỉ huy là Thứ trưởng Bộ Xây dựng, 02 Phó Trưởng ban và 16 Ủy viên là lãnh đạo các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp trực thuộc Bộ Xây dựng.

Thực hiện Nghị định số 160/2018/NĐ-CP ngày 29/11/2018 của Chính phủ quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai, Bộ trưởng Bộ Xây dựng đã ban hành Quyết định số 375/QĐ-BXD ngày 17/3/2020 về việc thành lập Ban Chỉ huy và Quyết định số 1196/QĐ-BXD ngày 29/10/2021 về việc kiện toàn Ban Chỉ huy. Trong đó, Trưởng Ban Chỉ huy là Bộ trưởng Bộ Xây dựng, Phó Trưởng ban thường trực là Thứ trưởng Bộ Xây dựng, 02 Phó Trưởng ban và 16 Ủy viên là lãnh đạo các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp trực thuộc Bộ Xây dựng.

Ngày 01/3/2021, Trưởng Ban Chỉ huy đã ban hành Quyết định số 214/QĐ-BCH về việc ban hành Quy chế hoạt động của Ban Chỉ huy (thay thế Quyết định số 668/QĐ-BXD ngày 07/7/2016 của Trưởng Ban Chỉ huy về việc ban hành Quy chế hoạt động của Ban Chỉ huy). Ban Chỉ huy có nhiệm vụ tham mưu giúp Bộ trưởng Bộ Xây dựng thực hiện các nhiệm vụ phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn (PCTT&TKCN) thuộc phạm vi quản lý của Bộ Xây dựng; phối hợp với các Bộ, cơ quan ngang Bộ và địa phương thực hiện nhiệm vụ PCTT&TKCN theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo và Ủy ban Quốc gia; quyết định các biện pháp cấp bách, huy động theo thẩm quyền các nguồn lực của Bộ để ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, TKCN trong phạm vi quản lý của Bộ và hỗ trợ các địa phương; Cục Giám định nhà nước về chất lượng công trình xây dựng được giao nhiệm vụ là Cơ quan thường trực Ban Chỉ huy.

Hàng năm, để đảm bảo an toàn cho người, nhà ở và công trình xây dựng trước, trong và sau mùa mưa bão, Bộ Xây dựng đã yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện một số giải pháp PCTT trong xây dựng với nội dung sau:

- Đối với công tác quy hoạch: tiếp tục triển khai thực hiện việc rà soát, cập nhật, bổ sung các giải pháp ứng phó với thiên tai và BĐKH vào quy hoạch đô thị, khu dân cư phù hợp với đặc điểm địa hình, khí hậu và những khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng bởi thiên tai như lũ ống, lũ quét, ngập lụt, sạt lở đất; xác định mức độ ảnh hưởng với các tần suất mưa lũ xảy ra ở từng khu vực trên địa bàn để lựa chọn địa điểm tái định cư đảm bảo an toàn cho người dân; cảnh báo và chủ động di dời nhân dân đến nơi an toàn ở các khu vực có nguy cơ ngập lụt, nước biển dâng bởi bão mạnh, siêu bão, các khu vực dân cư sinh sống tại vùng đồi núi có nguy cơ sạt lở đất, lũ quét, các khu vực thoát lũ ở hạ lưu các hồ chứa. Từng bước di dời dân cư đến khu vực an toàn theo quy hoạch.

- Đối với các công trình hạ tầng kỹ thuật: rà soát, kiểm tra hệ thống tiêu thoát nước của khu vực đô thị nhằm đảm bảo việc chống ngập úng khi mưa, lũ; kiểm tra các biện pháp đảm bảo an toàn cho công trình đầu mối hạ tầng kỹ thuật, hệ thống hạ tầng kỹ thuật trong đô thị; kiểm soát quy trình cắt tỉa cây xanh đô thị đảm bảo an toàn trong mùa mưa bão; đảm bảo an toàn điện và cung cấp nước sạch cho các vùng bị úng ngập.

- Đối với các công trình đang khai thác, sử dụng: yêu cầu người dân, chủ sở hữu thực hiện gia cố, giằng chống đảm bảo an toàn nhà ở trước mùa mưa bão; đối với các công trình sử dụng mái tôn, mái fibro xi măng, trần nhựa, cửa kính, công trình gắn panô, biển quảng cáo, bồn chứa nước trên cao phải được kiểm tra, rà soát và có biện pháp sửa chữa, gia cường; các công trình xây dựng tại các khu vực có nguy cơ sạt lở đất như bờ sông, bờ suối, lũ ống, lũ quét phải có đánh giá, cảnh báo cho nhân dân.

- Đối với công trình đang thi công xây dựng: phải lập và thực hiện biện pháp đảm bảo an toàn cho người, thiết bị, công trình và các công trình lân cận, đặc biệt công tác đảm bảo an toàn đối với cần trục tháp, máy vận thăng và các thiết bị làm việc trên cao trong mùa mưa bão.

- Đối với các công trình tháp (trụ) viễn thông, truyền hình: yêu cầu các chủ đầu tư, chủ quản lý sử dụng báo cáo chi tiết số lượng công trình đang quản lý, khai thác, sử dụng theo phân cấp công trình (05 cấp theo quy định của Thông tư 03/2016/TT-BXD ngày 10/3/2016), thời gian đưa vào sử dụng và vị trí xây dựng, đặc biệt đối với các công trình đặt tại các vị trí xung yếu như: ven biển, hải đảo, khu vực thường xuyên chịu tác động của bão, lũ, xâm thực, khu vực đông dân cư ...; thực hiện công tác kiểm định chất lượng công trình theo chu kỳ, bảo trì, sửa chữa khắc phục các tồn tại (nếu có) giai đoạn 2016-2020; lập kế hoạch và khẩn trương tổ chức thực hiện công tác kiểm định chất lượng công trình sớm phát hiện các nguy cơ, làm tốt công tác bảo trì trong năm và các năm tiếp theo, kết quả báo cáo về Sở Xây dựng địa phương để theo dõi, kiểm tra việc thực hiện các công việc nêu trên.

- Đối với các cột điện ly tâm bê tông cốt thép: yêu cầu đơn vị quản lý, vận hành rà soát, kiểm tra, đánh giá hiện trạng và gia cường, giằng chống đối với các trường hợp không đảm bảo chất lượng, nghiêng hoặc bố trí hoạt tải sai khác so với thiết kế ban đầu đảm bảo an toàn trước mùa mưa bão; đảm bảo an toàn hành lang lưới điện trong mùa mưa bão.

- Đối với các công trình hồ đập: rà soát, kiểm tra, kiểm định an toàn hồ đập trước mùa mưa bão; kiểm tra quy trình vận hành hồ đập nhằm đảm bảo an toàn cho lưu vực hạ du.

- Tuyên truyền, phổ biến và yêu cầu người dân thực hiện các biện pháp PCTT ở địa phương theo 04 tài liệu hướng dẫn đã được đăng tải trên trang Thông tin điện tử của Bộ Xây dựng (1).

Ngoài ra, Bộ Xây dựng đã ban hành 09 Công điện/Văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các Sở Xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, các đơn vị trực thuộc Bộ Xây dựng tổ chức thực hiện công tác PCTT đảm bảo an toàn trước, trong và sau mùa mưa bão, cụ thể như sau:

- Công điện số 1588/CĐ-BXD ngày 01/08/2016 về việc khắc phục các thiệt hại do cơn bão Mirinae gây ra và các biện pháp PCTT đảm bảo an toàn cho người, nhà ở và công trình xây dựng trước ảnh hưởng của các cơn bão, áp thấp nhiệt đới tiếp theo.

- Công điện số 2290/CĐ-BXD ngày 18/10/2016 về việc ứng phó khẩn cấp bão số 7 (tên quốc tế SARIKA).

- Công điện số 1432/CĐ-BXD ngày 23/6/2017 về việc đảm bảo an toàn cho người, nhà ở và công trình xây dựng trong mùa mưa bão năm 2017.

- Công điện số 3084/CĐ-BXD ngày 24/12/2017 về việc đảm bảo an toàn cho người, nhà ở và công trình xây dựng trước, trong và sau cơn bão Tembin đối với tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và các tỉnh Nam Bộ.

- Văn bản số 1556/BXD-GĐ ngày 28/6/2018 về việc PCTT đảm bảo an toàn cho người, nhà ở và công trình xây dựng mùa mưa bão năm 2018.

- Văn bản số 1416/BXD-GĐ ngày 19/6/2019 về việc PCTT đảm bảo an toàn cho người, nhà ở và công trình xây dựng mùa mưa bão năm 2019;

- Văn bản số 2593/BXD-GĐ ngày 01/6/2020 về việc PCTT đảm bảo an toàn cho người, nhà ở và công trình xây dựng mùa mưa bão năm 2020;

- Công điện số 4540/CĐ-BXD ngày 18/9/2020 về việc ứng phó khẩn cấp bão số 5 năm 2020.

- Văn bản số 1877/BXD-GĐ ngày 25/5/2021 về việc PCTT đảm bảo an toàn cho người, nhà ở và công trình xây dựng mùa mưa bão năm 2021.

3.1.2. Kiểm tra công tác phòng, chống thiên tai

Hàng năm, Bộ Xây dựng đã tổ chức kiểm tra việc thực hiện công tác PCTT&TKCN tại một số địa phương (Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu) được Ban Chỉ đạo giao theo dõi, kiểm tra, đôn đốc công tác PCTT và kiểm tra công tác PCTT liên quan ngành Xây dựng tại một số địa phương (Yên Bái, Sơn La, Hà Tĩnh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Hải Dương, Bắc Giang, Hải Phòng, Quảng Ninh, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế ...). Tại các địa phương, Bộ Xây dựng đã làm việc và đề nghị Ban Chỉ huy PCTT&TKCN các địa phương nghiêm túc thực hiện công tác PCTT trong xây dựng, lồng ghép công tác PCTT và BĐKH trong quy hoạch đô thị và công tác phát triển đô thị theo quy hoạch.

Cùng với đó, Bộ Xây dựng đã kiểm tra thực địa về công tác PCTT tại một số công trình xây dựng, đặc biệt là các công trình quan trọng phục vụ PCTT như: Đập tràn Nam Thạch Hãn, Hồ chứa nước Trúc Kinh (tỉnh Quảng Trị); Khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá Nhật Lệ (tỉnh Quảng Bình); Cống ngăn triều rạch Gò Dưa, tuyến kè chống sạt lở DUL Linh Đông (TP. Hồ Chí Minh); Khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá Lộc An (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu); hệ thống đê bao An Sơn - Lái Thiêu và trục thoát nước Chòm Sao - Suối Đờn (tỉnh Bình Dương); Hồ chứa nước Tả Trạch (tỉnh Thừa Thiên Huế); Hồ chứa nước Hòa Trung (TP. Đà Nẵng); Hồ chứa nước Phú Ninh (tỉnh Quảng Nam).

Qua kiểm tra tại các địa phương, Bộ Xây dựng đã chỉ ra một số nội dung cần lưu ý để đảm bảo công tác PCTT đạt hiệu quả cao, hạn chế thấp nhất thiệt hại do thiên tai gây ra. Đồng thời, Bộ cũng kiến nghị Chính phủ, Bộ NN&PTNT, các Bộ có liên quan sớm thực hiện một số giải pháp PCTT như: hỗ trợ kinh phí để nâng cấp, sửa chữa các công trình đập, hồ chứa nước đã xuống cấp; lắp đặt các thiết bị đo mưa, thủy văn dòng chảy trên lưu vực; hỗ trợ đầu tư, mở rộng thêm các khu neo đậu tránh trú bão cho tàu thuyền của ngư dân; hỗ trợ xây dựng bản đồ phân vùng rủi ro thiên tai, phân cấp cấp độ rủi ro thiên tai cho các địa phương.

3.2. Năng lực huy động nguồn lực ứng phó với thiên tai

3.2.1. Khả năng huy động nguồn nhân lực

Thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Bộ Xây dựng, Lãnh đạo Bộ Xây dựng có kế hoạch chỉ đạo các đơn vị trực thuộc gồm các doanh nghiệp, cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp có nhiệm vụ liên quan tham gia các hoạt động ứng phó với thiên tai: từ khâu xây dựng kế hoạch, kịch bản chung, kịch bản chi tiết đối với từng sự vụ, với các nội dung cơ bản như sau:

- Nguồn nhân lực xây dựng cơ chế, chính sách có liên quan đến PCTT.

- Nguồn nhân lực xây dựng và thực hiện các quy hoạch, kế hoạch của ngành Xây dựng, tham gia các công trình, dự án có lồng ghép nội dung PCTT.

- Nguồn nhân lực trực tiếp tham gia chỉ đạo giải quyết các vấn đề phát sinh do thiên tai gây ra.

3.2.2. Khả năng huy động nguồn kinh phí

Theo quy định, hằng năm, ngân sách nhà nước không cấp cho các đơn vị ngành Xây dựng kinh phí PCTT. Do vậy, đối với những sự vụ xảy ra, Lãnh đạo Bộ Xây dựng chỉ đạo các đơn vị trực thuộc tổ chức tuyên truyền, kêu gọi toàn thể cán bộ, công nhân viên chức lao động trong ngành Xây dựng tham gia trích một phần thu nhập để đóng góp kinh phí và ủng hộ các địa phương. Đồng thời Lãnh đạo các đơn vị cùng thống nhất trích một phần quỹ phúc lợi, một phần sản phẩm của đơn vị (xi măng, gạch, ngói, tấm lợp ...) để trực tiếp xây dựng, ủng hộ tại các địa phương, các công trình bị thiên tai tàn phá.

3.3. Năng lực cơ sở hạ tầng của ngành Xây dựng ứng phó với thiên tai

Đánh giá khả năng chống chịu và ứng phó đối với từng loại hình và cường độ thiên tai của công trình xây dựng, đánh giá năng lực đối với các công trình kết hợp PCTT như các điểm trường học kết hợp sơ tán dân v.v...

a) Các giải pháp lồng ghép các biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu đến cơ sở hạ tầng của ngành Xây dựng

- Đảm bảo an toàn công trình xây dựng và kết hợp PCTT.

- Nâng cấp công trình cấp, thoát nước cho khu vực đô thị, công nghiệp, kinh tế, chính trị quan trọng.

b) Các nội dung lồng ghép

- Nâng cao cốt xây dựng phòng chống thiên.

- Kết hợp các công trình công cộng tránh trú an toàn.

- Các dự án tái định cư, sắp xếp dân cư lồng ghép PCTT.

- Nâng cấp các công trình cấp, tiêu thoát nước đô thị lồng ghép PCTT.

Bảng 5. Phân loại công trình phòng, chống thiên tai

Lĩnh vực

Cơ sở hạ tầng/công trình phòng, chống thiên tai

Công trình công cộng (trường học, nhà văn hóa) và nhà ở của dân với kết cấu công trình phòng chống được thiên tai

- Xây dựng khu tái định cư PCTT như tuyến dân cư vượt lũ, khu tái định cư tránh sạt lở núi, bờ sông, ...

- Xây dựng công trình công cộng kết hợp với PCTT như:

+ Trường mầm non, nhà trẻ hay trường học có kết hợp với tránh lũ bão

+ Nhà sinh hoạt cộng đồng, nhà văn hóa thôn kết hợp với tránh lũ bão

- Xây dựng nhà ở PCTT như:

+ Nhà tránh trú bão đa năng cho cộng đồng

+ Căn phòng tránh lũ bão mini tại hộ gia đình

+ Xây sàn gác trong nhà vượt lũ lịch sử

+ Nhà ở vượt lũ, nhà chòi phòng tránh lũ lụt

Hệ thống cấp nước sạch và xử lý ở nơi di rời phòng tránh thiên tai

- Khu xử lý nước cấp

- Hệ thống bể chứa (bể lọc, bể điều tiết)

- Hệ thống đường ống cấp chính và nhánh

- Đấu nối đến hộ dân

Hình 2. Các dạng công trình sơ tán dân kết hợp nhà sinh hoạt cộng đồng

- Đánh giá việc tuân thủ Khoản 4 Điều 19 Luật PCTT trong đó yêu cầu Bộ Xây dựng khi xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật xây dựng công trình phải có nội dung bảo đảm an toàn trước thiên tai.

- Các quy chuẩn kỹ thuật xây dựng công trình đã có các nội dung bảo đảm an toàn trước thiên tai như QCVN 01:2019/BXD.

- Các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật xây dựng công trình đang soát xét để có nội dung bảo đảm an toàn trước thiên tai.

3.4. Các năng lực khác

3.4.1. Về xác định, đánh giá, phân vùng rủi ro thiên tai

Theo quy định tại khoản 2 Điều 17 Luật PCTT, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam căn cứ chức năng, nhiệm vụ được giao có trách nhiệm thực hiện hoạt động xác định, đánh giá, phân vùng rủi ro thiên tai; theo dõi, giám sát thiên tai. Theo đó Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 705/QĐ-TTg ngày 07/6/2018 phê duyệt Chương trình cập nhật phân vùng rủi ro thiên tai, lập bản đồ cảnh báo thiên tai, đặc biệt là các thiên tai liên quan đến bão, nước dâng do bão, lũ, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn. Bộ Tài nguyên và Môi trường được giao chủ trì thực hiện; các Bộ, trong đó có Bộ Xây dựng có trách nhiệm chỉ đạo cơ quan chức năng phối hợp chặt chẽ, cung cấp các tài liệu, kết quả nghiên cứu của các Chương trình, Đề án, Dự án có liên quan cho cơ quan được giao chủ trì thực hiện Chương trình cập nhật phân vùng rủi ro thiên tai, lập bản đồ cảnh báo thiên tai, đặc biệt là các thiên tai liên quan đến bão, nước dâng do bão, lũ, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn để đảm bảo kế thừa, tiết kiệm, hiệu quả.

3.4.2. Nghiên cứu khoa học về phòng, chống thiên tai

Nhằm chủ động ứng phó với tình hình BĐKH ngày càng phức tạp và các hình thái thiên tai mới xảy ra trong thời gian qua Bộ Xây dựng đã chủ trì và tổ chức thực hiện các Chương trình, Đề án, Dự án nhằm hướng dẫn các tổ chức, cá nhân có liên quan chủ động ứng phó với các diễn biến thiên tai. Đồng thời, Bộ Xây dựng triển khai xây dựng và ban hành gần 20 tài liệu kỹ thuật hướng dẫn về công tác PCTT trong xây dựng.

Năm 2018, Chính phủ giao Bộ Xây dựng thực hiện công tác PCTT ngành Xây dựng (2), nhằm triển khai có hiệu quả Bộ đã chủ động thực hiện các nhiệm vụ về PCTT trong xây dựng.

Phần III

NỘI DUNG VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG, CHỐNG THIÊN TAI

I. CÁC BIỆN PHÁP CHUNG

Căn cứ theo quy định của Luật PCTT, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật PCTT và Luật Đê điều, các Nghị định hướng dẫn Luật PCTT, các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến chức năng, nhiệm vụ, vai trò và các hoạt động triển khai của Bộ Xây dựng liên quan đến công tác PCTT, cụ thể như sau:

- Hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật, thể chế, chính sách về PCTT.

- Tuyên truyền phổ biến kiến thức, nâng cao nhận thức về thiên tai.

- Kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực chỉ đạo, chỉ huy và đào tạo nguồn nhân lực.

- Nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo thiên tai.

- Lập quy hoạch, kế hoạch PCTT, phương án ứng phó thiên tai phù hợp với điều kiện từng vùng.

- Quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng.

- Tăng cường nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ trong PCTT.

- Hợp tác quốc tế trong phòng, chống thiên tai.

II. CÁC BIỆN PHÁP CỤ THỂ ĐỐI VỚI NGÀNH XÂY DỰNG

2.1. Biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu

2.1.1. Lồng ghép nội dung phòng, chống thiên tai vào quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành Xây dựng

a) Xác định biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu tác động của thiên tai đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội

- UBND các cấp, các Bộ ngành thực hiện nghiêm túc việc lồng ghép việc PCTT trong công tác lập, phê duyệt và thực hiện quy hoạch.

- Yêu cầu các địa phương tổ chức khi lập quy hoạch đều phải có quỹ đất cho PCTT: đất tránh nạn nhân dân khẩn cấp, đất dự phòng tập trung, vật tư phòng chống, đất lập trung tâm tiếp nhận cứu trợ, chỉ đạo - thông tin và cứu thương, đơn vị lực lượng tham gia cứu hộ cứu nạn, hệ thống giao thông khẩn cấp để cứu trợ ...

- Đưa ra các khung khôi phục và tái thiết cho đô thị hiện hữu sau thiên tai theo chương trình World Bank hướng dẫn.

b) Xác định và thực hiện biện pháp nhằm giảm thiểu tác động xấu đến môi trường và làm tăng nguy cơ thiên tai

- Tiếp tục rà soát, xây dựng các công cụ quản lý nhà nước để quản lý; nghiên cứu về khoa học đưa ra các hướng dẫn cụ thể, chi tiết và có tính khả thi cao để áp dụng thực tiễn. Do đó, đề xuất một số biện pháp cụ thể sau:

+ Xây dựng quy trình kiểm tra, đánh giá các quy hoạch xây dựng, đô thị đã được phê duyệt và các đồ án đang tổ chức lập quy hoạch để yêu cầu các UBND tỉnh, thành phố về việc đảm bảo PCTT. Đánh giá trên các bản đồ phân vùng về rủi ro với các dữ liệu được Bộ Tài nguyên và Môi trường cung cấp chính xác. Việc dự báo phải tính đến các rủi ro thiên tai.

+ Nghiên cứu, tổng hợp đưa ra bộ tiêu chí, hướng dẫn PCTT, ứng phó BĐKH; nghiên cứu khoa học công nghệ để có giải pháp công nghệ tiên tiến cho việc tăng cường khả năng ứng phó của ngành Xây dựng đối với thiên tai, BĐKH, nước biển dâng; sử dụng tài nguyên và năng lượng hiệu quả, giảm nhẹ tác động BĐKH; phát triển ngành Xây dựng theo hướng tăng trưởng xanh và bền vững.

+ Xây dựng Website cảnh báo quốc gia, địa phương để cung cấp thông tin rủi ro, giải pháp được sử dụng hiệu quả trong quá trình đưa ra các dự báo và định hướng, kế hoạch và quá trình quyết định phát triển trong đồ án quy hoạch.

- Kiên quyết xử lý các tổ chức, cá nhân phải chịu trách nhiệm khi lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch bất chấp cảnh báo hoặc báo cáo đánh giá thực trạng rủi ro thiên tai không trung thực, thiếu chính xác.

- Ban hành mẫu thiết kế kiến trúc cho các công trình công cộng và nhà nông thôn đảm bảo yêu cầu về thích ứng với biến đổi khí hậu và PCTT.

c) Lồng ghép nội dung phòng, chống thiên tai vào quy hoạch phát triển đô thị và khu dân cư nông thôn.

- Các loại quy hoạch bao gồm: quy hoạch hệ thống đô thị ven biển, ven sông, các khu vực đô thị đồng bằng có nguy cơ ngập lụt, nước biển dâng, triều cường, mất đất, nhiễm mặn nguồn nước; quy hoạch hệ thống đô thị miền núi, cao nguyên chịu ảnh hưởng lũ ống, lũ quét và sạt lở đất, suy giảm nguồn nước; quy hoạch cấp nước vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; quy hoạch hệ thống thoát nước và xử lý nước thải khu vực dân cư, khu công nghiệp thuộc lưu vực sông Đồng Nai đến năm 2030.

- Đối với những quy hoạch đã có: tiến hành rà soát, bổ sung các nội dung PCTT mà trước đây chưa đề cập tới hoặc đã có đề cập nhưng chưa phù hợp với quy hoạch và tiêu chuẩn phòng, chống thiệt hại hoặc có nguy cơ gây mất an toàn cho hệ thống công trình chuyên dụng cho PCTT. Qua rà soát, nếu phát hiện những nội dung nào trong quy hoạch không thể bảo đảm an toàn, không thể phát triển bền vững trước nguy cơ thiên tai thì cần kiên quyết điều chỉnh.

- Đối với những quy hoạch của từng lĩnh vực đang và sẽ tiến hành xây dựng thì cần lồng ghép ngay các nội dung về PCTT vào trong quy hoạch đó.

- Xác định nguồn lực để thực hiện biện pháp lồng ghép nội dung PCTT: theo ngân sách Trung ương và các nguồn vốn hợp pháp khác.

d) Xác định biện pháp xây dựng hệ thống hạ tầng kết hợp mục tiêu phòng, chống thiên tai

- Nghiên cứu lồng ghép nội dung về PCTT trong các văn bản quy phạm pháp luật, quy chuẩn, tiêu chuẩn liên quan đến hạ tầng kỹ thuật (đặc biệt là hạ tầng cấp nước, thoát nước chống ngập và cây xanh).

- Rà soát, điều chỉnh, bổ sung nội dung PCTT, BĐKH, nước biển dâng vào nội dung quy hoạch cấp nước, thoát nước và xử lý nước thải, quản lý chất thải rắn trong đồ án quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh, quy hoạch đô thị, quy hoạch xây dựng; bảo đảm đồng bộ, thống nhất với quy hoạch tài nguyên nước, quy hoạch thủy lợi, quy hoạch bảo vệ môi trường có liên quan.

- Rà soát, đánh giá nguồn nước phục vụ mục đích cấp nước sinh hoạt tới các khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai (hạn hán, xâm nhập mặn, lũ, ngập lụt ...).

e) Xác định nguồn lực để thực hiện biện pháp lồng ghép nội dung phòng, chống thiên tai: theo ngân sách Trung ương và các nguồn vốn hợp pháp khác

2.1.2. Xây dựng chính sách trong lĩnh vực phòng, chống thiên tai liên quan đến phát triển bền vững ngành Xây dựng

- Rà soát, chỉnh sửa, bổ sung quy hoạch xây dựng vùng, quy hoạch đô thị, nông thôn phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội và điều kiện thiên tai từng vùng; quy hoạch hệ thống tiêu thoát nước đô thị đảm bảo chống ngập úng.

- Rà soát quy chuẩn, tiêu chuẩn về thoát nước của các đô thị, khu dân cư trong điều kiện tác động của thiên tai; hướng dẫn chi tiết phân loại an toàn nhà với bão mạnh, siêu bão, động đất. Đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án nhà ở chống bão, lũ ở các tỉnh miền Trung.

- Nghiên cứu tạo nguồn vật liệu mới thay thế, phục vụ san lấp, xây dựng để giảm nhu cầu khai thác cát, sỏi lòng sông làm gia tăng nguy cơ sạt lở bờ sông, bờ biển.

2.1.3. Xây dựng và quản lý công trình kết hợp phòng, chống thiên tai

a) Tổ chức, tham gia thông tin, truyền thông và giáo dục về phòng, chống thiên tai

Đối với công tác tuyên truyền, phổ biến hướng dẫn PCTT tiếp tục tuyên truyền, phổ biến và yêu cầu người dân thực hiện các biện pháp PCTT ở địa phương theo các tài liệu hướng dẫn đã được đăng tải trên trang Thông tin điện tử của Bộ Xây dựng.

b) Chuẩn bị ứng phó thiên tai

- Hàng năm, để chủ động phòng, chống, ứng phó thiên tai, đảm bảo an toàn cho người và thiết bị, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do thiên tai gây ra, Bộ Xây dựng giao các tổng công ty, các đơn vị sự nghiệp có liên quan triển khai Kế hoạch PCTT đến các đơn vị thành viên; theo dõi tình hình thiên tai, đôn đốc các đơn vị thực hiện tốt “bốn tại chỗ” khi có bão lũ, thiên tai xảy ra, đảm bảo an toàn tuyệt đối tính mạng người và tài sản của đơn vị.

- Các đơn vị thực hiện rà soát, kiện toàn Ban Chỉ huy PCTT&TKCN; xây dựng phương án huy động về nguồn lực, kinh phí để kịp thời ứng phó với mọi tình huống bất lợi khi có thiên tai xảy ra, cụ thể:

+ Cơ chế, kế hoạch bố trí và huy động nhân lực, vật tư, phương tiện, trang thiết bị và nhu yếu phẩm phục vụ ứng phó thiên tai: Ban chỉ huy xây dựng phương án và lực lượng thường trực, cơ động do thủ trưởng Phòng/Ban phân xưởng sản xuất phụ trách; tổ chức kiểm tra, đánh giá mức độ an toàn và khắc phục ngay các công trình, vị trí có nguy cơ mất an toàn khi thiên tai xảy ra như: nhà xưởng, nhà kho, thiết bị, hệ thống thoát nước... bố trí điểm tập kết phương tiện, thiết bị đảm bảo tránh bị hư hỏng do mưa bão; đảm bảo thiết bị, dụng cụ và phương tiện thường trực sẵn sàng khi có yêu cầu; triển khai mua sắm kịp thời, đầy đủ vật tư cho PCTT; chuẩn bị đầy đủ thuốc men, lương thực, thực phẩm cho CBCNV phục vụ sản xuất trong mọi tình huống.

+ Cơ chế, kế hoạch tổ chức thường trực, cập nhật thông tin diễn biến thiên tai; tổ chức dự báo, cảnh báo thiên tai: khi có thông tin bão, lũ từ Ban Chỉ đạo Trung ương, địa phương về PCTT và trên các phương tiện thông tin đại chúng (Đài tiếng nói Việt Nam, Đài truyền hình Việt Nam, Vietnamnet, Vnexpress,...) Ban Chỉ huy phải thường xuyên theo dõi tình hình, diễn biến trên các phương tiện thông tin đại chúng để có biện pháp xử lý kịp thời, phù hợp với tình hình diễn biến cụ thể; thông tin và quán triệt đến CBCNV để chủ động ứng phó thiên tai; duy trì chế độ trực ban 24/24 giờ trong những ngày mưa bão; phối hợp với chính quyền địa phương để thực hiện xử lý các tình huống do thiên tai gây ra.

+ Kế hoạch tổ chức và tham gia tập huấn, huấn luyện, diễn tập kỹ năng PCTT: hàng năm tổ chức tập huấn, phổ biến, diễn tập kỹ năng PCTT cho cán bộ, công nhân viên đơn vị.

2.2. Biện pháp ứng phó

2.2.1. Chỉ đạo, chỉ huy ứng phó với thiên tai

- Chủ động xây dựng kế hoạch chỉ đạo, ứng phó với thiên tai, tập trung vào việc huy động nguồn lực, vật lực cho cấp độ rủi ro thiên tai từ cấp 3 trở lên hoặc cấp 1, cấp 2 khi có yêu cầu hỗ trợ từ địa phương.

- Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ trong chỉ đạo, chỉ huy ứng phó với thiên tai, tránh chồng chéo về nhiệm vụ và phát huy hiệu quả việc sử dụng nguồn lực.

2.2.2. Kế hoạch huy động nguồn lực phục vụ hoạt động ứng phó với thiên tai theo từng cấp độ rủi ro thiên tai, trong đó cần tập trung cho cấp độ rủi ro thiên tai từ cấp 3 trở lên

- Triển khai các biện pháp ứng phó thiên tai trong phạm vi quản lý theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo, Ủy ban Quốc gia.

- Quyết định các biện pháp cấp bách, huy động theo thẩm quyền các nguồn lực của Bộ để ứng phó và khắc phục kịp thời hậu quả thiên tai và tìm kiếm cứu nạn trong phạm vi quản lý của Bộ và hỗ trợ các địa phương.

- Chỉ đạo các đơn vị trực thuộc Bộ có liên quan phối hợp tham gia ứng phó và khắc phục kịp thời hậu quả thiên tai và TKCN theo đề nghị của địa phương.

2.3. Nội dung phục hồi, tái thiết

- Xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ việc phục hồi, tái thiết đối với những lĩnh vực bị ảnh hưởng bởi thiên tai.

- Xây dựng kế hoạch huy động nguồn lực vật tư sửa chữa, khôi phục, nâng cấp công trình PCTT và công trình hạ tầng công cộng.

- Tổ chức tuyên truyền nâng cao nhận thức và năng lực của cộng đồng về PCTT.

III. XÁC ĐỊNH NỘI DUNG LỒNG GHÉP TRONG NGÀNH XÂY DỰNG

3.1. Nội dung lồng ghép

Các loại quy hoạch cần lồng ghép nội dung PCTT gồm:

- Quy hoạch đô thị ven biển, ven sông, các khu vực đô thị đồng bằng có nguy cơ ngập lụt, nước biển dâng, triều cường, mất đất, nhiễm mặn nguồn nước.

- Quy hoạch đô thị miền núi, cao nguyên chịu ảnh hưởng lũ ống, lũ quét và sạt lở đất, suy giảm nguồn nước.

- Quy hoạch cấp nước vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

- Quy hoạch hệ thống thoát nước và xử lý nước thải khu vực dân cư, khu công nghiệp thuộc lưu vực sông Đồng Nai đến năm 2030.

Ngoài ra, đối với những quy hoạch đã có tiến hành rà soát, bổ sung các nội dung PCTT mà trước đây chưa đề cập tới hoặc đã có đề cập nhưng chưa phù hợp với quy hoạch và tiêu chuẩn PCTT hoặc có nguy cơ gây mất an toàn cho hệ thống công trình chuyên dụng cho PCTT. Qua rà soát, nếu phát hiện những nội dung nào trong quy hoạch không thể bảo đảm an toàn, không thể phát triển bền vững trước nguy cơ thiên tai thì cần kiên quyết điều chỉnh.

3.2. Phương pháp lồng ghép trong các quy hoạch, kế hoạch ngành Xây dựng

3.2.1. Rà soát, xác định và đánh giá tình hình thiên tai

a) Rà soát các văn bản pháp lý có liên quan đến phòng, chống thiên tai, biến đổi khí hậu, kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng