Quyết định 3071/QĐ-UBND năm 2021 về Đề án “Phát triển hệ thống Thư viện công cộng thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2021-2025 và định hướng đến năm 2030”

Năm 2015, Thư viện Khoa học Tổng hợp (KHTH) Đà Nẵng đã được đầu tư, nâng cấp, sửa chữa với tổng diện tích 3.247 m², được chia thành 02 khu vực: Khu phục vụ bạn đọc và khu hành chính.

Hệ thống hạ tầng kỹ thuật, công nghệ thông tin được đầu tư khá đồng bộ, gồm: 03 máy chủ HP; 70 máy tính trạm; 12 máy in; 04 máy scan, 01 máy Scan Robot 2.0 và 02 máy photocopy,... Từ năm 2006, Thư viện KHTH Đà Nẵng đã triển khai và đưa vào sử dụng các phần mềm quản lý thư viện như: Ilib 3.6 (năm 2006); Ilib 6.5 (năm 2016) và hiện tại đang khai thác phần mềm Ilib web 8.0.

Hệ thống phòng đọc mới cho phép đón tiếp và phục vụ 500 độc giả/ngày (tăng gấp 2,5 lần so với trước khi được nâng cấp), hệ thống phòng mượn, phòng thiếu nhi, phòng dành cho người khiếm thị, không gian Shub cùng các phương tiện hiện đại, đồng bộ như có thang máy, thiết bị thông gió và phòng hội nghị rộng 400m². Với những đặc điểm này, Thư viện KHTH Đà Nẵng là một điểm nhấn văn hóa của thành phố; đồng thời là địa điểm lý tưởng cho việc đọc sách, học tập, nghiên cứu của học sinh, sinh viên, cán bộ và nhân dân thành phố.

Tuy nhiên, Thư viện KHTH thành phố tại 46 Bạch Đằng hiện đã quá tải, không đáp ứng đủ nhu cầu của bạn đọc. Vào những tháng cao điểm ôn thi, Thư viện phục vụ trung bình khoảng 750 bạn đọc/ngày (trong khi chỗ ngồi thực tế tại các phòng phục vụ chỉ có khoảng 500 chỗ ngồi), nên Thư viện đã phải trưng dụng cả không gian hội trường để bạn đọc có chỗ ngồi đọc sách, nghiên cứu tài liệu, học bài. Bên cạnh đó, diện tích kho chứa tài liệu cũng quá tải, sách phục vụ tại các phòng phải bó chất đống; kho phòng đọc tổng hợp phải tận dụng cả dọc hành lang để chứa sách, một số lượng lớn sách luân chuyển và báo tạp chí lưu đang phải gửi tại Cung thể thao Tiên Sơn nhiều năm nay, vì thế rất khó khăn trong việc phục vụ nhu cầu bạn đọc. Để phát triển thư viện thành phố xứng tầm là một thư viện trung tâm, mang tầm vóc của thư viện cấp vùng thì việc mở rộng, đầu tư một công trình thư viện tổng hợp với quy mô lớn là điều cấp thiết trong bối cảnh hiện nay.

Trên địa bàn thành phố hiện có 6/7 quận, huyện (không kể huyện đảo Hoàng Sa) có thư viện trực thuộc Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao/Trung tâm Văn hóa và Thể thao các quận huyện gồm: Cẩm Lệ, Sơn Trà, Thanh Khê, Ngũ Hành Sơn, Liên Chiểu và huyện Hòa Vang.

Trong số đó có 04 thư viện quận, huyện chưa có trụ sở riêng gồm: Sơn Trà, Hòa Vang, Ngũ Hành Sơn, Liên Chiểu. Hiện tại, các thư viện này được bố trí tạm thời một số phòng trong nhà văn hóa hoặc Trung tâm Văn hóa, Thông Tin và Thể thao quận, huyện. Diện tích các thư viện nhỏ hẹp, không có phòng riêng biệt để phục vụ bạn đọc, lưu trữ tài liệu, khó triển khai các hoạt động đặc thù của thư viện.

Nhìn chung, hệ thống thư viện quận, huyện đã được quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị nhưng chưa đồng bộ, cụ thể như: Được đầu tư máy tính kết nối Internet phục vụ công tác chuyên môn và phục vụ bạn đọc, tuy nhiên, số lượng còn quá ít, bình quân 02 máy/ thư viện nên hạn chế trong quá trình triển khai ứng dụng công nghệ thông tin. Hầu hết, các thư viện xây dựng kho sách đạt về số lượng, nhưng chưa đạt chất lượng. Công tác sưu tầm và bổ sung nguồn tài liệu địa chỉ chưa được quan tâm thực hiện.

II. CÔNG TÁC QUẢN LÝ VÀ TỔ CHỨC CÁN BỘ

Toàn thành phố có 16/56 xã, phường có thư viện, phòng đọc sách (không tính Tủ sách pháp luật Bộ đội Biên phòng, Bưu điện Văn hóa xã) gồm: phường Khuê Trung, phường Hòa Phát, phường Hòa Xuân, phường Hòa An, phường Hòa Thọ Tây (quận Cẩm Lệ); phường Hòa Quý (quận Ngũ Hành Sơn); phường Xuân Hà, phường Vĩnh Trung (quận Thanh Khê); phường Thọ Quang, phường Phước Mỹ (quận Sơn Trà); xã Hòa Châu, xã Hòa Ninh, xã Hòa Phú, xã Hòa Nhơn, xã Hòa Phong, xã Hòa Bắc (huyện Hòa Vang). Một số phòng đọc sách xã, phường đã được bố trí trụ sở riêng như: Phòng đọc sách phường Xuân Hà, phường Khuê Trung, phường Hòa Thọ Tây. Các phòng đọc sách xã, phường còn lại được bố trí kết hợp tại phòng truyền thông, nhà văn hóa cộng đồng hoặc nằm trong phòng làm việc của cán bộ Văn hóa Thông tin xã, phường, do đó không có bàn ghế để phục vụ bạn đọc.

Vốn tài liệu của các thư viện, phòng đọc sách cơ sở chủ yếu từ các nguồn xã hội hóa, vận động quyên góp trong nhân dân, một số khác được Thư viện KHTH tài trợ tủ sách hạt nhân, vì vậy hạn chế về số bản, chất lượng nội dung; đa số sách tại các thư viện trong tình trạng cũ.

Thư viện KHTH Đà Nẵng là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Đà Nẵng, được xếp hạng II theo Quyết định số 5416/QĐ-UBND ngày 27 tháng 08 năm 2015 của UBND thành phố.

Những năm qua, đội ngũ viên chức Thư viện được tăng cường về số lượng, đáp ứng nhu cầu thực tế và được tạo điều kiện đi học tập để nâng cao trình độ về mọi mặt.

Chỉ tiêu số lượng người làm việc được giao năm 2020 và năm 2021 là 40 người (trong đó có 02 hợp đồng 161). Tính đến nay, tổng số viên chức và người lao động của Thư viện là 37 người (26 nữ, 11 nam).

Cơ cấu tổ chức bao gồm: Ban Giám đốc (03 người) và 04 phòng chức năng.

Về trình độ học vấn: Thạc sĩ (04); Đại học (26); Cao đẳng (04); Trung cấp (02); Trình độ khác (01).

Về trình độ Lý luận chính trị: Cao cấp chính trị (03); Trung cấp lý luận chính trị - hành chính (06).

Về bồi dưỡng theo tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp công chức, viên chức: Chuyên viên chính (02); chuyên viên (15); Thư viện viên hạng II (05); Thư viện viên hạng III (02). 100% viên chức, người lao động của đơn vị đủ tiêu chuẩn về Ngoại ngữ, Tin học theo quy định.

Về độ tuổi: Dưới 30 tuổi có 09 người; từ 30 tuổi đến dưới 40 tuổi có 19 người; từ 40 tuổi đến dưới 50 tuổi có 07 người và từ 50 tuổi trở lên có 02 người.

Thư viện quận, huyện là đơn vị sự nghiệp công lập do UBND cấp quận, huyện thành lập, trực thuộc Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao/Trung Tâm Văn hóa và Thể thao quận, huyện; được tổ chức và hoạt động theo Quy chế mẫu hoạt động của Thư viện công cộng cấp tỉnh, huyện, xã do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành năm 2016.

Tại 06 thư viện quận, huyện, hiện có 09 người (Thư viện Sơn Trà, Cẩm Lệ, Liên Chiểu, mỗi thư viện có 2 người). Trong đó, trình độ đại học (08 người), cao đẳng (01 người). Nhìn chung, đội ngũ viên chức làm công tác thư viện quận, huyện chưa được đào tạo bài bản về chuyên môn nghiệp vụ thư viện nên rất khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ. Với số biên chế ít, phải kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ nên khó thực hiện tốt việc xử lý nghiệp vụ và phục vụ bạn đọc.

III. THỰC TRẠNG TÀI CHÍNH

Phòng đọc sách xã - phường là đơn vị do UBND xã, phường thành lập trực tiếp quản lý. Đây là một thiết chế văn hóa, nằm trong phòng truyền thống, nhà văn hóa xã, phường.

Nhân sự đa phần là cán bộ văn hóa thông tin, cán bộ văn hóa xã hội xã, phường, các tổ chức đoàn thể kiêm nhiệm, thay phiên nhau quản lý. Đội ngũ này phần lớn không có chuyên môn nghiệp vụ, chủ yếu là kiêm nhiệm và thường xuyên biến động, không có chế độ chính sách riêng nên họ không yên tâm công tác lâu dài, làm ảnh hưởng đến việc duy trì hoạt động thường xuyên.

Thực hiện theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006 của Chính phủ quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập, Thư viện KHTH là đơn vị sự nghiệp được Nhà nước cấp hoàn toàn kinh phí đã tạo điều kiện cho đơn vị chủ động thực hiện kế hoạch hoạt động, chi tiêu có hiệu quả. Những năm gần đây, Thư viện KHTH Đà Nẵng được quan tâm đầu tư về kinh phí, kinh phí năm sau cao hơn năm trước: Từ 5.973.000.000 đồng năm 2015, đến năm 2019, 2020 kinh phí đã được cấp hàng năm khoảng 11.144.000.000 đồng (gấp 02 lần, bao gồm cả kinh phí chi thường xuyên và kinh phí thực hiện Đề án phát triển hệ thống thư viện giai đoạn 2017-2020).

Năm 2021, trong tình hình khó khăn chung do dịch bệnh Covid-19, ngân sách cấp cho Thư viện cắt giảm 50 % so với năm 2020 (cắt khoảng 2.563.000.000 đồng/ gần 6.000.000.000 đồng kinh phí chi thường xuyên, không có kinh phí từ nguồn Đề án) cũng là một khó khăn cho hoạt động của Thư viện.

Những năm qua, cùng với việc triển khai thực hiện các Đề án, Kế hoạch lĩnh vực thư viện giai đoạn 2017 - 2020 được UBND thành phố ban hành, thư viện quận, huyện được quan tâm đầu tư kinh phí cho các hoạt động chuyên môn. Tuy nhiên, kinh phí bổ sung tài liệu hằng năm của thư viện quận, huyện còn thấp (trung bình 30-60 triệu đồng/năm). Việc giá thành xuất bản phẩm trên thị trường tăng cao, với mức kinh phí bổ sung này thì thư viện, quận, huyện chỉ đảm bảo bổ sung thường xuyên một số đầu sách mới và các báo, tạp chí hàng ngày, khó có thể bổ sung đa dạng các loại sách, báo, tài liệu đáp ứng nhu cầu của bạn đọc tại địa phương.

Tính đến thời điểm hiện tại chỉ có 01/06 thư viện được cấp kinh phí cho hoạt động truyền thông vận động (Thư viện quận Sơn Trà năm 2017 được cấp 5.000.000 đồng và năm 2019 được cấp 1.820.000 đồng để tổ chức Hội nghị Bạn đọc).

IV. THỰC TRẠNG VỀ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN

Phòng đọc sách xã, phường hầu như không được cấp kinh phí để duy trì hoạt động hàng năm, ngoại trừ phòng đọc sách phường Xuân Hà quận Thanh Khê được cấp trung bình 8-10 triệu/năm và phòng đọc sách phường Hòa Quý, quận Ngũ Hành Sơn được cấp 5 triệu đồng trong năm 2019 để mua báo mới phục vụ bạn đọc.

a) Xây dựng nguồn tài nguyên thông tin:

Hiện nay, thư viện đang có tổng khoảng 311.106 bản/105.242 tên tài liệu, trong đó có 47.934 bản sách trong kho luân chuyển, 596.606 tài liệu điện tử/tài liệu số và 230 tên báo, tạp chí các loại đáp ứng nhu cầu của người đọc. Hàng năm, bổ sung từ các nguồn khoảng từ 12.000 - 14.000 bản sách mới vào các kho, hơn 1.000 tài liệu điện tử và 230 loại báo, tạp chí.

Việc bổ sung, phát triển nguồn tài liệu số, tài liệu điện tử với mục tiêu phát triển thư viện điện tử tiến tới xây dựng thư viện kỹ thuật số được Thư viện quan tâm, đã bổ sung 5.150 bản/1.665 tên, nâng tổng số sách điện tử hiện nay lên 7.687 bản/2.486 tên sách. Tiếp tục ký hợp đồng để sử dụng dịch vụ tra cứu tài liệu số trực tuyến với khoảng 533.858 tài liệu. Tham gia vào liên hợp thư viện thuộc Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia để mua quyền truy cập sử dụng chung các CSDL như: CSDL tài liệu KH&CN Việt Nam; bộ CSDL ProQuest Central; CSDL Credo Reference; Tiếp tục số hóa 426.628 trang nguồn tài liệu địa chỉ, tài liệu quý hiếm tại chỗ. Tính từ năm 2018 đến năm 2020, đã có 576.585 lượt bạn đọc truy cập sách điện tử; 22,326 lượt bạn đọc truy cập tailieuso; 894.770 lượt bạn đọc truy cập website Thư viện.

b) Công tác phục vụ:

Tổng lượt bạn đọc và lượt tài liệu luân chuyển giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2020, năm sau cao hơn năm trước, cụ thể: Tổng lượt bạn đọc đến thư viện: 3.637.801 lượt, trung bình 727.560 lượt/1 năm. Tổng lượt sách, báo luân chuyển: 5.157.426 lượt, trung bình 1.031.485 lượt/1 năm. Tổng số thẻ được cấp mới: 40.285 thẻ, trung bình 8.057 thẻ/1 năm (chưa kể 270.000 Thẻ thư viện liên thông).

Bảng 1: Kết quả hoạt động của thư viện thành phố giai đoạn 2016-2020

Năm/Kết quả	2016	2017	2018	2019	2020
Cấp thẻ bạn đọc (thẻ)	5.423	7.626	11.011	10.213	6.012
Lượt bạn đọc (lượt)	374.786	785.388	837.203	848.003	792.421
Lượt sách báo luân chuyển (lượt)	719.786	1.006.076	1.221.512	1.308.734	901.318

Năm 2020 do tình hình dịch bệnh COVID - 19 đã ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của đơn vị, vì thế, số liệu có giảm sút hơn so với năm 2019. Tuy nhiên, chỉ so sánh riêng số liệu của năm 2020 và số liệu năm 2016 cũng cho thấy: Tổng lượt bạn đọc tăng 111%; Tổng lượt sách báo luân chuyển tăng 25%; Tổng thẻ cấp mới tăng 11%, không kể 270.000 Thẻ thư viện liên thông.

Hiện nay, Thư viện vẫn chưa triển khai được một số bộ phận như phục vụ liên thông thư viện, giao sách tại nhà và mở rộng phát triển bộ phận phong trào cơ sở, lý do thiếu nguồn nhân lực.

c) Các sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện:

Hiện nay, Thư viện đã cung cấp cho bạn đọc nhiều loại sản phẩm và dịch thông tin - thư viện, cụ thể: Thư mục dưới dạng giấy in hoặc file điện tử; Cơ sở dữ liệu thư mục (trên 135.000 biểu ghi); Cơ sở dữ liệu toàn văn các bài báo tạp chí về Đà Nẵng gần 1.000 tài liệu); Dịch vụ cung cấp tài liệu gốc và dịch vụ tra cứu thư mục trực tuyến (OPAC); Website thư viện; Dịch vụ tra cứu, sử dụng tài liệu số, sách điện tử trực tuyến. Những năm gần đây, Thư viện tập trung công tác tuyên truyền, giới thiệu sách, tổ chức sự kiện, tọa đàm trong và ngoài thư viện. Ngoài các hoạt động thường xuyên liên tục, thư viện đã chủ động đề xuất, phối kết hợp với các tổ chức cá nhân tổ chức hơn 30 sự kiện lớn nhỏ, hơn 40 lần tọa đàm, giới thiệu tác giả tác phẩm; khoảng hơn 50.000 bản sách mới, sách hay, sách theo chủ đề được trưng bày giới thiệu đến bạn đọc.

d) Công tác triển khai ứng dụng CNTT:

- Về hệ thống thiết bị máy móc: Được đầu tư khá đồng bộ, bao gồm: 03 máy chủ Hp ML350 Gen 8, DL380, DL 380 Gen 10; 70 máy tính trạm; 12 máy in; 04 máy scan thông thường; 01 máy Scan Robort Trevenus 2.0; 01 thiết bị lưu trữ Nas Synology dung lượng 8T; 03 cổng từ; 02 máy ảnh kĩ thuật số; 04 máy chiếu; 02 máy photocopy;...

- Về phần mềm quản trị thư viện: Từ năm 2006 Thư viện KHTH Đà Nẵng đã triển khai và đưa vào sử dụng phần mềm quản lý thư viện điện tử Ilib 3.6; năm 2016 nâng cấp lên Ilib 6.5; năm 2020 tiếp tục nâng cấp lên phần mềm quản trị tích hợp thư viện số Ilib web 8.0.

- Về nguồn tài nguyên thông tin: Ngoài thư viện số là các tư liệu địa chỉ, tư liệu quý hiếm mà Thư viện tự số hóa và cập nhật thường xuyên, hiện nay, Thư viện đã bổ sung được 7.687 bản/2.486 tên sách điện tử và đang đồng thời liên kết với 03 đơn vị cung cấp tài liệu điện tử, tài liệu số cùng tích hợp trên trang chủ website để phục vụ bạn đọc, cụ thể:

- Mua trang sách điện tử của Nhà xuất bản Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh với 2.521 tên tài liệu. Bạn đọc có thể tra tìm và đọc sách trên môi trường internet với user và password do Thư viện Đà Nẵng cung cấp.

- Hợp đồng thuê sử dụng trang thư viện số của Công ty Tài liệu số trực tuyến Vina thành phố Hồ Chí Minh với khoảng trên 582.642 tài liệu.

- Tham gia vào Liên hợp thư viện thuộc Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia để mua quyền truy cập sử dụng chung các CSDL như: CSDL tài liệu KH&CN Việt Nam; bộ CSDL ProQuest Central; CSDL Credo Reference.

Kết quả phục vụ: Chỉ tính riêng năm 2020 đã có 240.580 lượt bạn đọc truy cập sách điện tử; 19.811 lượt bạn đọc truy cập tailieuso; 183.831 lượt bạn đọc truy cập trang website Thư viện.

đ) Công tác xây dựng, phát triển mạng lưới thư viện cơ sở:

Thư viện thành phố là đầu mối trong công tác hướng dẫn, tập huấn các chuẩn nghiệp vụ áp dụng, hồi cố dữ liệu, tổ chức kho giá, định hướng hoạt động,... đẩy nhanh, mạnh công tác phong trào cơ sở. Ngoài ra, Thư viện thành phố còn tích cực luân chuyển sách báo phục vụ các điểm cơ sở, đặc biệt tiếp nhận và nghiên cứu xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động xe ô tô thư viện lưu động đa phương tiện.

Trong những năm qua, các thư viện quận, huyện đã cố gắng nỗ lực tổ chức các hoạt động thông tin tuyên truyền giới thiệu sách, báo để thu hút người đọc đến thư viện; tổ chức các đợt vận động đọc sách, báo; xây dựng phong trào và hình thành thói quen đọc sách, báo trong nhân dân địa phương. Bên cạnh đó, thư viện quận, huyện cũng đã triển khai công tác giới thiệu sách mới hàng tháng tại bản thông tin thư viện, trưng bày sách vào các đợt lễ trong năm, phối hợp quận đoàn tổ chức hội thi kể chuyện sách thiếu nhi, các cuộc thi tìm hiểu và thuyết trình sách báo. Tuy nhiên do thiếu nguồn nhân lực và nguồn tài liệu chưa phong phú nên kết quả hoạt động phục vụ bạn đọc còn rất thấp. Tổng lượt phục vụ bạn đọc giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2020 là 81.837 lượt người đọc, mượn; 77.512 lượt tài liệu luân chuyển. Trung bình mỗi năm đạt 16.367 lượt người đọc, mượn; 15.502 lượt tài liệu luân chuyển. Tổng số thẻ cấp mới là 267 thẻ, trung bình 53 thẻ/năm.

Bảng 2: Kết quả hoạt động của thư viện quận/huyện giai đoạn 2016-2020

Năm/Kết quả	2016	2017	2018	2019	2020
Cấp thẻ bạn đọc (thẻ)	30	3	177	4	53
Lượt bạn đọc (lượt)	41.844	19.690	10.020	7.709	2.574
Lượt sách báo luân chuyển (lượt)	21.917	24.632	18.474	8.309	4.180

Hiện nay, tổng vốn tài liệu Thư viện quận, huyện là: 27.165 bản sách. Trung bình mỗi thư viện có khoản 4.600 bản và 15 loại báo - tạp chí. Hầu hết, các thư viện xây dựng kho sách đạt chuẩn về số lượng, nhưng chưa đảm bảo chất lượng. Công tác sưu tầm và bổ sung nguồn tài liệu địa chỉ - một nội dung quan trọng, đặc thù của công tác thư viện cấp huyện chưa được quan tâm thực hiện. Công tác xây dựng mạng lưới thư viện xã, phường gặp nhiều khó khăn do thiếu nhân lực, vốn tài liệu hạn hẹp.

Tính đến thời điểm hiện tại, toàn bộ hệ thống thư viện cấp quận, huyện đã được triển khai ứng dụng phần mềm thư viện liên thông Ilib web 8.0 để chuẩn hóa công tác nghiệp vụ.