NGHỊ QUYẾT

VỀ ĐỀ ÁN “NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG VÀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRONG ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN CHÍNH QUYỀN ĐÔ THỊ, NHIỆM KỲ 2021 - 2026”

HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHÓA X, KỲ HỌP THỨ NĂM

Căn cứ Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 19 tháng 6 năm 2015; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 22 tháng 11 năm 2019;

Căn cứ Luật Hoạt động Giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân ngày 20 tháng 11 năm 2015;

Căn cứ Nghị quyết số 131/2020/QH14 ngày 16 tháng 11 năm 2020 của Quốc hội khóa XIV về tổ chức chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh;

Căn cứ Nghị quyết số 1111/NQ-BTVQH14 ngày 09 tháng 12 năm 2020 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã và thành lập thành phố Thủ Đức thuộc Thành phố Hồ Chí Minh;

Căn cứ Nghị định số 33/2021/NĐ-CP ngày 29 tháng 3 năm 2021 của Chính phủ về quy định chi tiết và biện pháp thi hành Nghị quyết số 131/2020/QH14;

Xét Tờ trình số 236/TTr-HĐND ngày 6 tháng 4 năm 2022 của Thường trực Hội đồng nhân dân thành phố về “Đề án Nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh trong điều kiện thực hiện chính quyền đô thị, nhiệm kỳ 2021 - 2026” và ý kiến của các đại biểu Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh.

QUYẾT NGHỊ:

Điều 1. Ban hành kèm theo nghị quyết này “Đề án Nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh trong điều kiện thực hiện chính quyền đô thị, nhiệm kỳ 2021-2026”.

Điều 2. Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh giao Thường trực Hội đồng nhân dân, các Ban của Hội đồng nhân dân, Văn phòng Đoàn Đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân thành phố, Tổ đại biểu, đại biểu Hội đồng nhân dân thành phố và các đơn vị có liên quan tổ chức triển khai, thực hiện Nghị quyết.

Nghị quyết này đã được Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh khóa X, kỳ họp thứ năm thông qua ngày 07 tháng 4 năm 2022./.

ĐỀ ÁN

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG VÀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRONG ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN CHÍNH QUYỀN ĐÔ THỊ NHIỆM KỲ 2021-2026
(Ban hành kèm theo Nghị quyết số 01/NQ-HĐND ngày 07 tháng 4 năm 2022 của Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh)

I. SỰ CẦN THIẾT XÂY DỰNG ĐỀ ÁN

Hoạt động Hội đồng nhân dân (HĐND) Thành phố Hồ Chí Minh khóa IX đạt được nhiều kết quả thiết thực đã phát huy vị trí là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân, là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương. Hoạt động giám sát được tăng cường, chất lượng các kỳ họp được nâng lên, kết quả đó gắn liền với những thành quả đạt được trong phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh ở địa phương, góp phần hoàn thiện chế độ dân chủ, thể hiện bản chất của Nhà nước ta là Nhà nước của dân, do dân, vì dân. Tuy nhiên, hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND thành phố vẫn còn những mặt hạn chế. Do đó, cần nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND trong thời gian tới để đảm bảo tính thực quyền của HĐND ở địa phương.

Trong bối cảnh thành phố triển khai thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội trong điều kiện có nhiều thuận lợi nhưng cũng không ít khó khăn thách thức, trong đó tác động của dịch bệnh Covid-19 từ đầu năm 2020 đã ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình kinh tế - xã hội toàn cầu, cả nước nói chung và thành phố nói riêng. Thành phố đã nhận được sự quan tâm rất lớn từ Trung ương Đảng, Quốc hội và Chính phủ cho phép thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù, tổ chức chính quyền đô thị là nguồn động lực có ý nghĩa rất quan trọng để thành phố thực hiện tốt các nhiệm vụ, mục tiêu đã đề ra. Trước điều kiện trên, thành phố đã chủ động điều chỉnh các nhiệm vụ, giải pháp để thích ứng, phát huy lợi thế, khắc phục khó khăn, đặc biệt là hoạt động giám sát của HĐND thành phố cần phải có những thay đổi linh hoạt để thích ứng phù hợp và đảm bảo chất lượng, hiệu quả.

Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND thành phố là một trong những nhiệm vụ trọng tâm tiếp tục thực hiện để HĐND thực sự là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương và trong điều kiện Thành phố Hồ Chí Minh đã thực hiện tổ chức chính quyền đô thị và thành lập thành phố Thủ Đức thuộc Thành phố Hồ Chí Minh thì hoạt động giám sát càng thể hiện vai trò quan trọng để đảm bảo quyền làm chủ của Nhân dân, đảm bảo từng nghị quyết, chính sách được thực thi trong đời sống và đảm bảo trách nhiệm của nhà nước trong thực hiện quyền lợi, ý chí của người dân. 

II. CĂN CỨ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN

Căn cứ vào Kết luận số 21-KL/TW ngày 19 tháng 10 năm 2017 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thành phố Hồ Chí Minh; Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 15 tháng 10 năm 2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả: “..Tiếp tục sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện thể chế xây dựng chính quyền địa phương theo hướng phân định rõ hơn tổ chức bộ máy chính quyền đô thị, nông thôn, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt; chủ động thí điểm ở những nơi có đủ điều kiện”; Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng nhấn mạnh sự cần thiết phải nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp, bảo đảm mọi chính sách, pháp luật của Nhà nước phải theo đúng Cương lĩnh, đường lối, chủ trương của Đảng và phải xuất phát từ nguyện vọng chính đáng, quyền và lợi ích hợp pháp của Nhân dân; Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lần XI, nhiệm kỳ 2020 - 2025 về thực hiện giám sát các nội dung theo 4 chương trình phát triển thành phố, 51 chương trình, đề án thành phần giai đoạn 2020 - 2025.

Căn cứ Điều 87 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 quy định hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân, Luật Hoạt động Giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015. Theo đó, hoạt động giám sát của HĐND Thành phố Hồ Chí Minh là tổng thể các hoạt động của HĐND, Thường trực HĐND, các ban của HĐND và các đại biểu HĐND thành phố nhằm theo dõi, xem xét, đánh giá hoạt động của các cơ quan tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát trong việc thi hành Hiến pháp, luật, pháp lệnh và các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên cũng như nghị quyết của HĐND thành phố; từ đó đưa ra các kết luận và phương án xử lý phù hợp để khắc phục những tồn tại, hạn chế, phát huy mọi tiềm năng, xây dựng và phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, không ngừng cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân thành phố, làm tròn nghĩa vụ của thành phố đối với cả nước.

Nghị quyết số 131/2020/QH14 ngày 16 tháng 11 năm 2020 của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh xác định chính quyền địa phương ở quận tại thành phố là Ủy ban nhân dân quận, chính quyền địa phương ở phường tại thành phố là Ủy ban nhân dân phường. Ngày 09/12/2020 Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết 1111/NQ-UBTVQH14 sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã và thành lập thành phố Thủ Đức thuộc Thành phố Hồ Chí Minh. Như vậy, hiện nay tổ chức HĐND tại Thành phố Hồ Chí Minh có thể phân thành 03 dạng như sau: ở các huyện thì có đủ các cấp HĐND từ huyện đến xã; ở các quận thì không có HĐND ở quận và phường; tại thành phố Thủ Đức thì có HĐND thành phố Thủ Đức nhưng không có HĐND phường.

Nghị quyết số 131/2020/QH14 ngày 16 tháng 11 năm 2020 của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh, Nghị định 33/2021/NĐ-CP ngày 29 tháng 3 năm 2021 Quy định chi tiết và biện pháp thi hành Nghị quyết số 131/2020/QH14 quy định riêng về quyền giám sát của HĐND Thành phố Hồ Chí Minh giao thêm nhiệm vụ giám sát quận và phường thuộc quận, Tòa án nhân dân quận, Viện Kiểm sát nhân dân quận cho HĐND thành phố.

Từ cơ sở pháp lý và sự cần thiết nêu trên dẫn đến việc đề ra và triển khai kế hoạch giám sát của HĐND thành phố cần có định hướng mới, phù hợp với thực tiễn, đảm bảo quyền giám sát của Nhân dân giao cho được thực hiện trọn vẹn. Chính vì vậy, Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh khóa X tiến hành xây dựng Đề án “Nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị, nhiệm kỳ 2021-2026”.

III. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ TỔNG QUÁT

1. Mục tiêu

Xây dựng HĐND thành phố phải thực sự là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân.

Nâng cao chất lượng hoạt động giám sát của HĐND, cùng với các cơ quan, tổ chức, cá nhân theo dõi, xem xét, đánh giá việc thực hiện chương trình, kế hoạch, việc tuân thủ quy định pháp luật trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn nhằm góp phần thúc đẩy, phát huy hiệu quả việc huy động và sử dụng các nguồn lực, góp phần đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh ở địa phương.

Thực hiện quyền giám sát trong tình hình mới, các quyền mới được giao và phù hợp trong điều kiện thực hiện tổ chức chính quyền đô thị.

2. Nhiệm vụ tổng quát

Phân tích rõ cơ sở xây dựng Đề án nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND Thành phố Hồ Chí Minh nhiệm kỳ 2021-2026 trong điều kiện thực hiện tổ chức chính quyền đô thị.

Đánh giá những mặt làm được, hạn chế, vướng mắc trong hoạt động giám sát của HĐND thành phố khóa IX, nhiệm kỳ 2016-2021.

Xây dựng các giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát HĐND thành phố khóa X, nhiệm kỳ 2021-2026 phù hợp trong điều kiện thực hiện tổ chức chính quyền đô thị.

IV. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HĐND THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

1. HĐND Thành phố Hồ Chí Minh nhiệm kỳ 2016-2021

1.1. Về cơ cấu tổ chức

HĐND thành phố khóa IX nhiệm kỳ 2016- 2021 có 105 đại biểu, trong đó có 16 đại biểu chuyên trách. Thường trực HĐND Thành phố Hồ Chí Minh có 08 đại biểu gồm: Chủ tịch, 02 Phó Chủ tịch, 04 Trưởng Ban (gồm Ban Kinh tế - Ngân sách, Ban Pháp chế, Ban Văn hóa - Xã hội và Ban Đô thị) và Chánh văn phòng HĐND thành phố. Mỗi Ban có 15 thành viên, trong đó có 03 đại biểu chuyên trách gồm 1 Trưởng ban và 2 Phó ban. HĐND thành phố có 33 Tổ đại biểu; mỗi quận, huyện có 01 đến 02 Tổ đại biểu HĐND thành phố tương ứng với nơi ứng cử. Cơ cấu hợp lý về số đại biểu đang công tác ở cơ quan Đảng, nhà nước, lực lượng vũ trang, các đoàn thể nhân dân, số lượng đại biểu chuyên trách theo đúng quy định của pháp luật; có tỷ lệ hợp lý đại biểu nữ, đại biểu trẻ tuổi, đại biểu là nhà khoa học, trí thức, văn nghệ sỹ, đại biểu tôn giáo, đại biểu xuất thân từ công nhân, nông dân, doanh nhân tiêu biểu thuộc các thành phần kinh tế.

Thực hiện Nghị quyết 1004/2020/UBTVQH14 ngày 18/9/2020 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc thành lập và quy định vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của Văn phòng Đoàn Đại biểu Quốc hội và HĐND cấp tỉnh, HĐND thành phố thành lập Văn phòng Đoàn Đại biểu Quốc hội và HĐND cấp thành phố gồm: 01 chánh Văn phòng phụ trách chung, 02 Phó chánh văn phòng phụ trách hoạt động Đoàn đại biểu Quốc hội, 01 Phó chánh văn phòng phụ trách hoạt động HĐND và 03 phòng chuyên môn.

1.2. Về hoạt động các đoàn giám sát, giám sát chuyên đề

Trong nhiệm kỳ 2016-2021, HĐND thành phố đã ban hành 09 nghị quyết giám sát chuyên đề; 07 nghị quyết chất vấn và trả lời chất vấn. Sau các phiên giải trình, Thường trực Hội đồng nhân dân thành phố đều có kết luận, yêu cầu các cơ quan có trách nhiệm thực hiện những nội dung đã cam kết tại phiên họp. Giữa hai kỳ họp, HĐND tổ chức 129 cuộc giám sát với 7 chuyên đề[1]; 11 phiên giải trình tại phiên họp; 315 cuộc giám sát và 1.046 cuộc khảo sát của Thường trực và các Ban của Hội đồng nhân dân thành phố; các Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân thành phố tổ chức 463 cuộc giám sát. Sau giám sát, các Đoàn giám sát của Thường trực, các Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND đề xuất, kiến nghị các cấp chính quyền, các cơ quan chuyên môn có giải pháp khắc phục những hạn chế, tồn tại nhằm đảm bảo việc thực thi pháp luật, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, giải quyết kịp thời những vấn đề Nhân dân kiến nghị, bức xúc. (Phụ lục 1)

Tổ chức diễn đàn “Đối thoại cùng chính quyền thành phố”, chương trình “Lắng nghe và trao đổi” hàng tháng với trên 120 buổi gắn với những chủ đề thiết thực, cụ thể về vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm, giảm ùn tắc giao thông đô thị, công tác cải cách hành chính...

1.3. Về xem xét báo cáo, quyết định, văn bản của các cơ quan thuộc đối tượng giám sát

Các báo cáo của Thường trực HĐND, Ủy ban nhân dân, Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân trình tại kỳ họp được đại biểu, các Ban HĐND nghiên cứu, đóng góp tích cực. Công tác xem xét các báo cáo được thông qua tại kỳ họp, trước đó các đơn vị có trao đổi thống nhất với Thường trực HĐND, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam thành phố và thông qua Đảng đoàn xin ý kiến chỉ đạo của Thường trực Thành ủy, Ban Thường vụ Thành ủy. Việc xem xét các báo cáo tại kỳ họp vừa đảm bảo nguyên tắc, vừa linh hoạt, hài hòa các mối quan hệ, phát huy tinh thần trách nhiệm của các Ban HĐND, các cơ quan, tổ chức hữu quan và đại biểu HĐND. Kết luận tại các phiên thảo luận, các buổi chất vấn đều nhận được sự đồng tình cao của đại biểu HĐND và cử tri thành phố.

1.4. Về hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn

Chất vấn tại kỳ họp Hội đồng nhân dân là hoạt động thu hút sự quan tâm của đại biểu Hội đồng nhân dân và đông đảo cử tri. Thông qua hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn, Nhân dân có thể đánh giá được mức độ hoàn thành nhiệm vụ của từng đại biểu; đánh giá được trách nhiệm của thủ trưởng các cấp, các ngành trong việc hoàn thành nhiệm vụ mà nhà nước giao.

Thời gian chất vấn và trả lời chất vấn được bố trí hợp lý, từ 01 ngày đến 1,5 ngày. Mỗi buổi có 01 hoặc 02 Giám đốc Sở tham gia trả lời chất vấn, nếu cần làm rõ những nội dung liên quan thì Thường trực Ủy ban nhân dân trả lời bổ sung. Tùy theo yêu cầu, đồng chí Chủ tịch Ủy ban nhân dân và các đồng chí Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố trực tiếp tham gia trả lời chất vấn.

Các vị đại biểu thường xuyên gắn bó với cử tri tại nơi ứng cử, lắng nghe ý kiến, kiến nghị của cử tri và thể hiện chính kiến rõ ràng, thẳng thắn nhất là khi thực hiện thảo luận đánh giá tại hội trường về kinh tế - xã hội, ngân sách của thành phố, tham gia phiên chất vấn. Chủ tọa kỳ họp gợi ý các nhóm vấn đề quan trọng, nổi bật, từ đó, các đại biểu chất vấn và đơn vị được chất vấn trả lời trọng tâm theo từng nhóm vấn đề. Số lượng và chất lượng các câu hỏi chất vấn của đại biểu ngày càng được nâng cao, ngắn gọn, đúng trọng tâm vấn đề, sát tình hình. Người trả lời chất vấn trả lời rõ ràng; xác định rõ trách nhiệm và giải pháp khắc phục. Tại một số kỳ họp, hoạt động chất vấn kết hợp với giám sát chuyên đề trong một số lĩnh vực để nâng cao trách nhiệm lãnh đạo của các đơn vị được chất vấn và là cơ sở để HĐND thành phố thực hiện giám sát. Trong nhiệm kỳ, đã ban hành 11 nghị quyết về chất vấn và trả lời chất vấn.

1.5. Về hoạt động lấy phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND thành phố bầu

Tại kỳ họp thứ 10 và 16 HĐND thành phố, đại biểu thực hiện quyền giám sát hiệu quả, khách quan, công bằng, đánh giá sát thực tiễn hoạt động của các chức danh do HĐND bầu. Kết quả lấy phiếu tín nhiệm đã góp phần thúc đẩy những người giữ chức vụ do HĐND bầu không ngừng phấn đấu, rèn luyện, giữ gìn phẩm chất đạo đức, nâng cao trình độ, năng lực, hiệu quả công việc. Qua lấy phiếu tín nhiệm, không có đồng chí nào dưới 50% số phiếu tín nhiệm thấp.

Nhìn chung, hoạt động giám sát, khảo sát của Hội đồng nhân dân thành phố được tổ chức đúng trọng tâm, bám sát những vấn đề phát sinh trong thực tiễn, thực hiện Nghị quyết của Đảng bộ thành phố, kịp thời giải quyết những bức xúc, khó khăn của người dân. Chất lượng thẩm tra các Tờ trình được nâng lên; kết hợp hài hòa giữa giám sát báo cáo, giám sát thực tế, nghe ý kiến cử tri, phát hiện nhiều mô hình hay, những hạn chế, yếu kém. Kết luận giám sát chặt chẽ, đúng pháp luật, chú trọng tái giám sát đối với những kết luận giám sát chưa được thực hiện, lựa chọn những vấn đề quan trọng, có nhiều hạn chế để chất vấn, ra nghị quyết chất vấn, giám sát chuyên đề tại kỳ họp để làm rõ trách nhiệm và lựa chọn các giải pháp khả thi để thúc đẩy công tác quản lý nhà nước có hiệu quả. Công tác giám sát tăng cường, mở rộng phạm vi đến việc thực hiện nhiệm vụ của Ủy ban nhân dân huyện, quận, phường, Viện Kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân của các quận - huyện và có sự phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương và đơn vị để đảm bảo việc chỉ đạo, lãnh đạo địa phương, đơn vị đó tổ chức thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ, việc thực hiện các Nghị quyết và các kết luận giám sát trước đó của HĐND nhằm thúc đẩy quá trình thực hiện nhiệm vụ của địa phương và đơn vị.

Trong giai đoạn chuyển tiếp từ nhiệm kỳ IX sang nhiệm kỳ X, trước tình hình diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid - 19, điểm nổi bật trong công tác giám sát trong thời điểm thành phố đang thực hiện giãn cách theo quy định, là triển khai giám sát trực tuyến và triển khai đường dây nóng tại cổng thông tin 1022 (Nhấn phím 1) để tiếp nhận thông tin phản ảnh, kiến nghị của cử tri. Hàng ngày, Thường trực HĐND thành phố có báo cáo tổng hợp tình hình, đồng thời đề nghị các Sở, ban, ngành thành phố, quận, huyện, thành phố Thủ Đức có liên quan giải quyết các vấn đề cử tri kiến nghị và nhắc nhở đối với những đơn vị chưa có sự phản hồi kết quả giải quyết đối với các đề nghị của Thường trực HĐND thành phố.

Bên cạnh những kết quả đạt được, HĐND thành phố nhận rõ những tồn tại, hạn chế trong hoạt động như: Công tác giám sát vẫn chưa đáp ứng yêu cầu, còn có một số cuộc giám sát chưa sâu; việc theo dõi, đôn đốc thực hiện kiến nghị giám sát chưa thường xuyên, hiệu quả chưa cao, hiệu lực chưa nghiêm. Việc sắp xếp lịch giám sát, khảo sát đôi lúc chưa khoa học. Nội dung giám sát còn dàn trải, một số kiến nghị còn chung chung, chưa chỉ rõ được cơ quan đơn vị chịu trách nhiệm chính, chưa quy định cụ thể thời gian thực hiện kiến nghị, chưa có hình thức xử lý đối với các đơn vị không nghiêm túc thực hiện kiến nghị sau giám sát. Hoạt động giám sát của các tổ đại biểu HĐND còn hạn chế. Hầu như chưa có hoạt động giám sát nào dưới danh nghĩa của cá nhân đại biểu được thực hiện. Vai trò hoạt động của một số ít đại biểu HĐND trong việc thực hiện chức năng đại biểu còn hạn chế do một số đại biểu kiêm nhiệm, ít thời gian nghiên cứu tài liệu, ít tham gia chất vấn, việc sắp xếp thời gian hoạt động giám sát còn hạn chế ...

2. Nội dung cụ thể cần thực hiện trong nhiệm kỳ 2021-2026

Từ thực tiễn hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân thành phố nhiệm kỳ 2016-2021 có thể thấy những nội dung cụ thể cần thực hiện để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND thành phố nhiệm kỳ 2021-2026 trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị như sau:

Nghiên cứu các chủ trương, pháp luật mới về chức năng, nhiệm vụ của HĐND, nhất là khi Nghị quyết số 131 của Quốc hội về Tổ chức chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh xác định chính quyền địa phương ở quận tại thành phố là Ủy ban nhân dân quận, chính quyền địa phương ở phường tại thành phố là Ủy ban nhân dân phường. Nghị quyết số 1111/NQ-UBTVQH14 của Ủy ban Thường vụ Quốc thành lập thành phố Thủ Đức thuộc Thành phố Hồ Chí Minh đặt ra yêu cầu mới trong thực hiện quyền giám sát của HĐND Thành phố Hồ Chí Minh, cụ thể: đối với các huyện và thành phố Thủ Đức thì tiếp tục tổ chức có hiệu quả Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND. Triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 131 trong công tác giám sát các quận, phường thuộc quận.

Hoạt động giám sát của HĐND thành phố phải có cơ chế, tiến hành phù hợp, chỉ rõ các vấn đề còn hạn chế, nguyên nhân khách quan, chủ quan, điều kiện hoàn cảnh của hoạt động giám sát của HĐND Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. Nhìn nhận, đánh giá khách quan, trung thực thực trạng hoạt động giám sát của HĐND thành phố.

Đưa ra các giải pháp nâng cao chất lượng giám sát về các mặt như: Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng đối với HĐND, kiện toàn bộ máy tổ chức hoạt động của HĐND, nâng cao chất lượng đại biểu HĐND thành phố, nâng cao chất lượng giám sát của HĐND, đặc biệt là Tổ đại biểu HĐND, nâng cao năng lực hoạt động của bộ máy giúp việc và các điều kiện phục vụ cho hoạt động giám sát...

Nâng cao chất lượng thực hiện các hình thức giám sát của HĐND thành phố. Hình thức giám sát, biện pháp tổ chức hoạt động giám sát cần theo hướng phát huy dân chủ, nâng cao tính công khai, minh bạch, tăng tính chủ động, tích cực của các cơ quan thực hiện giám sát và bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của đối tượng chịu sự giám sát.

Đề xuất, kiến nghị các điều kiện cần thiết bảo đảm thực hiện hoạt động giám sát HĐND thành phố khóa X, nhiệm kỳ 2021 - 2026.

V. NHIỆM VỤ VÀ GIẢI PHÁP

1. Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng đối với HĐND

Tổ chức và hoạt động của HĐND thành phố phải tuân thủ sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, đây là nguyên tắc, là nhân tố quyết định để nâng cao chất lượng hoạt động của các cơ quan dân cử. Đảm bảo sự lãnh đạo của Ban Thường vụ Thành ủy đối với HĐND thành phố về cơ cấu tổ chức, nhân sự lãnh đạo Thường trực HĐND, các Ban HĐND; về cơ cấu đại biểu HĐND thành phố nhiệm kỳ 2021-2026; về chủ trương, chính sách phát huy tiềm năng, lợi thế của địa phương, huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực đầu tư phát triển; về đảm bảo hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát và thực thi những kiến nghị sau giám sát của HĐND thành phố. Nghiên cứu ban hành Nghị quyết của Thành ủy về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động giám sát của HĐND các cấp.

Lãnh đạo công tác giám sát của HĐND qua Quy chế làm việc của Ban Thường vụ Thành ủy đối với Đảng đoàn HĐND thành phố, cụ thể:

Lãnh đạo việc quyết định và thực hiện chương trình giám sát, khảo sát cả nhiệm kỳ và hàng năm của HĐND, Thường trực, các ban của HĐND và các tổ đại biểu; có biện pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát, khảo sát của HĐND thành phố. Lãnh đạo giám sát việc thực hiện các dự án, công trình trọng điểm, các chương trình đột phá của thành phố, một số chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước, của Thành ủy về kinh tế - văn hóa - xã hội, quốc phòng, an ninh, nhiệm vụ đối ngoại thành phố. Trong trường hợp cần thiết xem xét và cho ý kiến về những vấn đề quan trọng trong dự thảo báo cáo kết quả giám sát, khảo sát của các đoàn giám sát, khảo sát trước khi trình HĐND thành phố.

Lãnh đạo hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND thành phố và giám sát việc thực hiện nghị quyết của HĐND thành phố về chất vấn và trả lời chất vấn.

Lãnh đạo hoạt động các phiên họp giải trình của Thường trực HĐND thành phố và giám sát việc thực hiện các kết luận tại phiên họp giải trình của Thường trực HĐND thành phố.

Lãnh đạo việc tổ chức lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND bầu hoặc phê chuẩn.

Lãnh đạo công tác giám sát của HĐND qua Quy chế Đảng đoàn với các ban Đảng, Ủy ban Kiểm tra Thành ủy, Ban Cán sự Đảng Ủy ban nhân dân thành phố theo quy chế phối hợp giữa các đơn vị với Đảng đoàn HĐND thành phố trong thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật Đảng theo quy định.

2. Kiện toàn bộ máy tổ chức hoạt động của HĐND, nâng cao chất lượng đại biểu HĐND thành phố

Về cơ cấu tổ chức HĐND Thành phố Hồ Chí Minh, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương quy định Thành phố Hồ Chí Minh được bầu 95 đại biểu, trong đó có 19 đại biểu chuyên trách (tăng 4 đại biểu chuyên trách so với nhiệm kỳ 2016-2021).

Đại biểu HĐND Thành phố Hồ Chí Minh khóa X cơ cấu hợp lý về số đại biểu đang công tác ở cơ quan Đảng, nhà nước, lực lượng vũ trang, các đoàn thể nhân dân; đảm bảo số lượng đại biểu chuyên trách theo đúng quy định của pháp luật; có tỷ lệ hợp lý đại biểu nữ, đại biểu trẻ tuổi, đại biểu là nhà khoa học, trí thức, văn nghệ sỹ, đại biểu tôn giáo, đại biểu xuất thân từ công nhân, nông dân, doanh nhân tiêu biểu thuộc các thành phần kinh tế. (Phụ lục 2)

Hiện nay, tuy tỷ lệ đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách đã tăng so với trước đây nhưng thực chất tỷ lệ đại biểu hoạt động kiêm nhiệm vẫn còn cao (75/94 đại biểu) phần nào ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của HĐND. Để thực hiện tốt chức năng của mình, đặc biệt là chức năng giám sát, đòi hỏi HĐND phải có bộ máy tổ chức đủ mạnh và năng động, chất lượng các đại biểu HĐND được nâng cao. Thành lập 24 tổ đại biểu HĐND tại 32 đơn vị ứng cử...

Trong điều kiện không còn HĐND quận, phường, đại biểu HĐND thành phố cần được nâng cao chất lượng thông qua quy trình hiệp thương chặt chẽ nhằm chọn và thành lập bộ máy hoạt động của các Ban Hội đồng nhân dân đủ kinh nghiệm, đủ đức, đủ tài; thường xuyên củng cố, kiện toàn nhân sự và hoạt động các Ban; Nâng cao chất lượng đại biểu, qua việc tập huấn bồi dưỡng cập nhật kiến thức; giao lưu trao đổi kinh nghiệm.

3. Nâng cao chất lượng giám sát tại kỳ họp của HĐND 

HĐND thành phố xây dựng chương trình, nội dung giám sát 02 lần/năm. Nội dung giám sát cần tập trung vào những vấn đề bức xúc ở địa phương như: Việc thực hiện các chương trình phát triển kinh tế - xã hội mà nghị quyết HĐND thành phố đề ra; các chương trình đầu tư xây dựng cơ bản; thu, chi ngân sách; quy hoạch hạ tầng cơ sở, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân... và các nội dung giám sát gắn với điều kiện hiện nay khi 16 quận không tổ chức HĐND; hoạt động này có tác động hiệu quả vào việc hoạch định ngân sách và huy động các nguồn lực đầu tư.

Việc chuẩn bị nội dung tài liệu báo cáo và các điều kiện cho kỳ họp phải được chuẩn bị chu đáo và đúng thời gian quy định. Các vấn đề đưa ra thảo luận tại kỳ họp phải được thống nhất; phân công các tổ đại biểu sinh hoạt thảo luận, chuẩn bị ý kiến phát biểu. Những nội dung của kỳ họp cần thiết phải có ý kiến của cử tri thì phải được tiến hành lấy ý kiến của Nhân dân thông qua hoạt động của HĐND và tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND thành phố. Các Ban tiến hành thẩm tra các báo cáo, đề án sẽ thông qua trước khi khai mạc kỳ họp theo đúng quy định của pháp luật, là cơ sở để đại biểu thảo luận, xem xét, phản biện, cho ý kiến quyết định đối với nội dung được trình tại kỳ họp nhằm đảm bảo chất lượng ban hành nghị quyết.

Tiếp tục nâng cao trình độ và năng lực của chủ tọa các kỳ họp, cải tiến phương pháp điều hành, dành nhiều thời gian cho việc thảo luận và chất vấn, rút ngắn thời gian thông qua các báo cáo. Trong điều hành thảo luận, cần hướng các ý kiến tập trung vào những nội dung quan trọng của kỳ họp và bám sát vào tình hình thực tế của các địa phương. Cần tổ chức thảo luận thật sự dân chủ, thẳng thắn, trí tuệ và cởi mở, tránh áp đặt ý chí chủ quan của chủ tọa đối với đại biểu.

Tổ chức truyền hình, phát thanh trực tiếp, công khai rộng rãi các kỳ họp để Nhân dân theo dõi thông qua các phương tiện thông tin đại chúng như: Truyền hình, Đài phát thanh, báo chí... Đồng thời, nâng cao kỹ năng chất vấn của đại biểu, để hoạt động chất vấn tại kỳ họp có hiệu quả, yêu cầu đặt ra trước khi chất vấn về một vấn đề gì thì đại biểu HĐND phải nghiên cứu xem xét một cách toàn diện, việc chất vấn phải mang tính chất xây dựng, vì lợi ích chung của cộng đồng, của xã hội và nội dung phải rõ ràng, tránh đan xen tư lợi cá nhân. Thời gian tổ chức chất vấn tại mỗi kỳ họp: đại biểu đặt vấn đề chất vấn trong 1 phút, chất vấn lại không quá 2 phút và chất vấn lại không quá 01 lần. Việc trả lời chất vấn của các cơ quan, đơn vị có liên quan phải thực hiện nghiêm túc, trách nhiệm, chủ tọa phiên chất vấn yêu cầu lãnh đạo sở ngành đưa ra cam kết về thời gian thực hiện đối với giải pháp đã đề ra.

4. Nâng cao chất lượng giám sát của Thường trực HĐND

Thường trực HĐND có kế hoạch giám sát cụ thể hàng quý, hàng năm. Trong mỗi đợt giám sát cần chọn những nội dung có trọng tâm, tránh giám sát nhiều nội dung cùng một lúc mà tổ chức giám sát theo từng chuyên đề. Nội dung giám sát tập trung vào việc thực hiện nghị quyết HĐND về nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và thi hành pháp luật ở địa phương.

Để nâng cao chất lượng giám sát của mình, Thường trực HĐND thành phố mà trước hết là Chủ tịch và Phó Chủ tịch HĐND thành phố phải thực hiện đúng nhiệm vụ, quyền hạn đã được Luật tổ chức chính quyền địa phương quy định. Nhất là việc phối hợp với Ủy ban nhân dân thành phố chuẩn bị nội dung các kỳ họp; đôn đốc các cơ quan chức năng chuẩn bị đầy đủ các báo cáo có liên quan đảm bảo chất lượng và thời gian; tăng cường việc kiểm tra thực hiện nghị quyết của HĐND, giám sát việc tổ chức tiếp dân và đôn đốc kiểm tra việc giải quyết các kiến nghị phản ánh và khiếu nại, tố cáo của công dân.

Ngay sau mỗi kỳ họp, Thường trực HĐND thành phố phải tiến hành họp với các Ban, các cơ quan chức năng; hoàn thiện các văn bản và hướng dẫn các tổ đại biểu tiến hành tiếp xúc cử tri để báo cáo kết quả kỳ họp, trả lời thắc mắc, kiến nghị của cử tri và thu thập ý kiến của cử tri để có biện pháp giải quyết tiếp theo.

Việc trả lời các kiến nghị của cử tri phải được quan tâm và theo dõi thường xuyên, phải nắm kết quả giải quyết và tồn tại để có ý kiến chấn chỉnh, thường trực HĐND thành phố cần tranh thủ ý kiến chỉ đạo của Đảng đoàn, cấp ủy cấp trên để tạo ra sự thống nhất chung trước khi tiến hành cuộc họp.

Trong mối quan hệ với các Ban, Thường trực HĐND thành phố có vai trò điều hòa, phối hợp hoạt động của các Ban bằng cách chỉ đạo các Ban khảo sát tình hình thực tế, thẩm tra các báo cáo, đề án làm cơ sở để chuẩn bị nội dung kỳ họp tiếp theo. Đối với Thường trực HĐND cần phải cập nhật, bồi dưỡng thường xuyên về kỹ năng, nghiệp vụ và các văn bản mới của Đảng và Nhà nước.

5. Nâng cao chất lượng giám sát của các Ban HĐND

Thành viên của các Ban HĐND phải nêu cao tinh thần trách nhiệm trước Nhân dân, từng bước nâng cao trình độ nhận thức, am hiểu về pháp luật, chế độ, chính sách của Đảng và Nhà nước, nắm vững tình hình kinh tế - xã hội ở địa phương và nghị quyết của HĐND. Phát huy vai trò của Ủy viên chuyên trách trong hoạt động giám sát của Ban.

Việc giám sát của các Ban HĐND phải được tiến hành thường xuyên theo chương trình, kế hoạch. Căn cứ tình hình thực tế của địa phương, các Ban lựa chọn vấn đề giám sát cụ thể xác định trọng tâm giám sát với thời gian thích hợp, nhất là vấn đề bức xúc của cử tri.

Các Ban HĐND thành phố phải có kế hoạch, chương trình hoạt động phục vụ chương trình hoạt động toàn khóa, chương trình hàng năm, các kỳ họp HĐND thành phố, phối hợp với Ủy ban nhân dân thành phố, các Sở, ngành và các cơ quan liên quan để khảo sát thực tế, đánh giá toàn diện những vấn đề phục vụ các kỳ họp. Đồng thời duy trì thường xuyên các cuộc họp của các Ban theo quy định của pháp luật.

Sau mỗi đợt giám sát các Ban phải kịp thời thông báo, đánh giá kết quả đạt được, tìm ra những nguyên nhân tồn tại và yêu cầu các cơ quan, tổ chức, cá nhân đề ra các biện pháp và thời gian khắc phục, sửa chữa.

6. Nâng cao chất lượng giám sát của đại biểu HĐND và Tổ đại biểu HĐND

Đại biểu HĐND thành phố phải là người có phẩm chất đạo đức tốt, có trình độ và năng lực để quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương, góp phần xây dựng HĐND vững mạnh. Định kỳ mỗi năm, tổ chức chương trình bồi dưỡng cho đại biểu HĐND, cung cấp nhiều hơn những nội dung quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động của HĐND. Tăng cường bồi dưỡng kỹ năng hoạt động cho đại biểu HĐND, nhất là kỹ năng tiếp xúc cử tri và kỹ năng chất vấn. Đại biểu HĐND cũng cần hiểu rõ những nhiệm vụ và quyền hạn, phạm vi giải quyết công việc của các đối tượng chịu sự giám sát của HĐND. Những kiến nghị của cử tri phải được tổng hợp và kịp thời chuyển tới các cơ quan có thẩm quyền xem xét và giải quyết một cách đầy đủ. Đại biểu HĐND thành phố phải theo dõi, đôn đốc việc trả lời, giải quyết kiến nghị cử tri để phản hồi cho cử tri nơi mình ứng cử.

Để công tác chất vấn tại các kỳ họp đạt yêu cầu, người đại biểu phải am hiểu tình hình cụ thể của địa phương về những vấn đề thuộc khảo sát của các cơ quan, tổ chức mà đại biểu cần chất vấn; để nâng cao chất lượng hoạt động giám sát, đại biểu HĐND phải thường xuyên học tập và rèn luyện nâng cao trình độ về mọi mặt, đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ được giao.

Tăng cường hơn nữa hoạt động giám sát của Tổ đại biểu HĐND thành phố ở các quận, phường, khu vực ứng cử. Các Tổ đại biểu HĐND thành phố phát huy vai trò, trách nhiệm trong hoạt động giám sát việc tuân theo Hiến pháp, Luật của cơ quan Nhà nước, đặc biệt tại địa phương nơi mình ứng cử, việc thực hiện Nghị quyết của HĐND. Hằng năm, mỗi tổ đại biểu thực hiện ít nhất một nội dung giám sát chuyên đề.

7. Nâng cao chất lượng thực hiện các hình thức giám sát của HĐND thành phố

Để giám sát được hoạt động của các cơ quan nhà nước theo quy định của pháp luật, HĐND thành phố sử dụng các hình thức mà pháp luật quy định như: xem xét báo cáo, chất vấn, tăng cường giám sát chuyên đề tại kỳ họp, kiểm tra thực tế, giám sát qua giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, thành lập Đoàn giám sát... Đây là những hình thức giữ một vị trí cực kỳ quan trọng trong toàn bộ hoạt động giám sát của HĐND. Hiệu lực giám sát của HĐND phụ thuộc rất nhiều vào các hình thức giám sát này.

Nâng cao hiệu quả hình thức xem xét, thẩm tra báo cáo

Xem xét, thẩm tra báo cáo là việc HĐND thành phố nhận xét, đánh giá kết quả hoạt động của các cơ quan nhà nước trên cơ sở báo cáo bằng văn bản của các cơ quan đó gửi tới HĐND. Đây là một hình thức cung cấp thông tin giúp HĐND thành phố nắm được chính xác, đầy đủ và kịp thời về tình hình hoạt động của các cơ quan nhà nước trong phạm vi giám sát của HĐND thành phố. Hoàn thiện hình thức thẩm tra, xem xét báo cáo cần được thể hiện trong việc phân tích, tổng hợp thông tin, xây dựng báo cáo thẩm tra trình kỳ họp HĐND. Cần chắt lọc lựa chọn thông tin phù hợp để xây dựng báo cáo, tránh dàn trải. Từ thực tế ở cơ sở với những thông tin hai chiều, báo cáo thẩm tra cần thể hiện rõ quan điểm, về những vấn đề nhất trí, vấn đề không nhất trí, khắc phục tình trạng chép lại những số liệu, đánh giá của cơ quan trình báo cáo; điều rất cần trong báo cáo thẩm tra là phải lựa chọn được những vấn đề tiêu biểu, nổi cộm, đi sâu phân tích, đánh giá tìm nguyên nhân và đề xuất được giải pháp để giải quyết.

Quá trình xây dựng báo cáo thẩm tra cần thể hiện rõ sự tôn trọng hiện thực khách quan, thể hiện rõ bản lĩnh khách quan, không né tránh, dám đưa vào báo cáo những vấn đề gai góc, những vấn đề bức xúc đã được xác minh qua hoạt động giám sát. Huy động sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học về lĩnh vực thẩm tra; trong lĩnh vực ngân sách, đô thị, văn hóa -xã hội cần dành nhiều thời gian để thảo luận kỹ thì gửi ý kiến thẩm tra đến thành viên Ban để tổng hợp. Tăng cường sử dụng kết quả các nghiên cứu khoa học, điều tra xã hội học về các lĩnh vực thẩm tra để có các số liệu, bằng chứng, thông tin cụ thể làm căn cứ, cơ sở cho việc thẩm tra.

Nâng cao hiệu quả hình thức chất vấn

Để đại biểu có nhiều thời gian nắm bắt thông tin, nắm được tâm tư nguyện vọng của cử tri và đưa ra câu hỏi chính xác cần phải có nhiều câu hỏi có chất lượng; cần thực hiện đầy đủ các hình thức tổ chức cho đại biểu tiếp xúc cử tri theo quy định của luật, theo chuyên đề... HĐND bố trí cho đại biểu tham gia các Đoàn giám sát của các Ban và Thường trực HĐND để đại biểu có điều kiện nắm rõ tình hình của địa phương thông qua hoạt động giám sát.

Nhằm tăng tính tranh luận trong phiên họp chất vấn, Thường trực HĐND cần sớm gửi câu hỏi chất vấn tới các cơ quan, tổ chức hữu quan yêu cầu trả lời bằng văn bản và gửi văn bản chất vấn tới đại biểu HĐND trước khi diễn ra kỳ họp. Người trả lời chất vấn phải là người đứng đầu cơ quan hữu quan, có trách nhiệm chính về vấn đề xảy ra. Khi trả lời phải thực sự cầu thị có trách nhiệm. Nếu đại biểu chất vấn chưa đúng thì phải trả lời, giải thích rõ ràng, chất vấn đúng thì phải nghiêm túc tiếp thu, dám chịu trách nhiệm và đề ra hướng giải quyết, đồng thời định rõ thời gian thực hiện. Chủ tọa kỳ họp cần chủ động, linh hoạt, lường trước các tình huống có thể xảy ra trong quá trình chất vấn để có hướng xử lý tốt nhất, cần mềm dẻo, tế nhị, tạo được không khí dân chủ, cởi mở, giữa người hỏi và người trả lời chất vấn và yêu cầu người trả lời chất vấn báo cáo bằng văn bản gửi về cho đại biểu HĐND trước ngày khai mạc kỳ họp liền kề theo quy định. Đồng thời, chủ tọa có thể yêu cầu sở ngành đưa ra cam kết về thời hạn thực hiện giải pháp đã nêu (khi cần thiết). Việc truyền thanh, truyền hình trực tiếp như hiện nay để Nhân dân địa phương theo dõi cần được duy trì và phát huy. HĐND thành phố cũng cần lập đường dây nóng để cử tri thông qua đường dây này trực tiếp gửi ý kiến của mình đến HĐND ngay tại kỳ họp. Nếu có thêm hình thức này hoạt động chất vấn sẽ sôi nổi hơn.

Xây dựng nghị quyết chất vấn ngắn gọn, có định lượng, thời hạn hoàn thành, gắn với trách nhiệm của người bị chất vấn; đồng thời giao các Ban của HĐND có liên quan đến nhóm vấn đề chất vấn theo dõi, giám sát, chuẩn bị báo cáo ý kiến về kết quả thực hiện của Ủy ban và các Sở ngành, chủ thể được chất vấn; giao Thư ký kỳ họp xây dựng đề cương yêu cầu các chủ thể được chất vấn báo cáo tại kỳ họp gần nhất.

Tăng cường giám sát chuyên đề tại kỳ họp

Giám sát chuyên đề do được nghiên cứu tương đối sâu sát, toàn diện từ tình hình chung ở các sở, ngành đến những vấn đề cụ thể ở các địa phương nên có thể đánh giá rõ ràng, xác đáng hiện trạng của các vấn đề trong chuyên đề được giám sát. Từ đó mà bổ khuyết cho việc chỉ đạo của Ủy ban nhân dân và việc tổ chức thực hiện của các sở và chính quyền các cấp. Kết quả giám sát chuyên đề không chỉ giúp ích cho chính quyền các cấp trong việc chỉ đạo, điều hành mà còn là căn cứ xác đáng, trực tiếp phục vụ Hội đồng nhân dân sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống quy định, Nghị quyết, chính sách trong từng lĩnh vực cho sát với thực tiễn hơn.

Giám sát chuyên đề cho phép (có điều kiện) đi sâu xem xét tương đối kỹ một số vấn đề cấp bách nhưng có tác động làm chuyển biến nhiều vấn đề khác, bởi vậy đây là một hình thức giám sát có hiệu lực, hiệu quả, đồng thời cũng là một phương pháp thiết thực nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND thành phố. Trong quá trình giám sát có thể mời một số đại biểu Quốc hội có chuyên môn am hiểu lĩnh vực để cùng tham gia giám sát.

Cũng như hoạt động chất vấn, giám sát theo chuyên đề tại kỳ họp được tường thuật trên các phương tiện thông tin đại chúng (truyền hình và phát thanh trực tiếp) để cử tri thành phố theo dõi nên nhận được sự ủng hộ, đồng tình khá cao của Nhân dân, yêu cầu các cơ quan nhà nước phải có biện pháp sớm khắc phục những thiếu sót, khuyết điểm, thậm chí là tiêu cực, phát huy cho được mặt tích cực để thực thi tốt hơn công việc mà Nhà nước đã giao (như một yêu cầu bức xúc có tính áp lực đối với các đối tượng bị giám sát)...

Để tiếp tục nâng cao hiệu quả của hình thức giám sát tại kỳ họp, cần dành thời lượng thỏa đáng cho đại biểu phát biểu (giám sát): Có thể cải tiến bằng cách các báo cáo chỉ nên trình bày vắn tắt một số nội dung cơ bản, một số đề mục lớn, vì trong quá trình chuẩn bị trong nhiều cuộc họp, đại biểu đã nắm được thông tin cơ bản và đã đọc tài liệu trước khi giám sát. Mặt khác, cũng có thể tăng thêm thời lượng giám sát tại phiên họp cho tương xứng với thời gian chuẩn bị trước kỳ họp. Cả hai phương án đều nhằm để các đại biểu cơ bản phát biểu hết các ý kiến xác đáng, quan trọng. Tiếp tục phát huy dân chủ trong sinh hoạt HĐND nói chung, trong hoạt động giám sát nói riêng và nâng cao bản lĩnh của mỗi đại biểu.

Nghiên cứu, đổi mới cách thức xây dựng báo cáo kết quả giám sát bảo đảm chất lượng, trong đó, kiến nghị cụ thể về trách nhiệm pháp lý, trách nhiệm chính trị của các cơ quan, cá nhân liên quan được phát hiện có vi phạm qua giám sát; từng bước hoàn thiện việc trình bày báo cáo kết quả giám sát bằng hình ảnh kèm các số liệu minh họa.

Ban hành nghị quyết về kết quả giám sát

Nếu như việc chọn đúng nội dung tổ chức giám sát chuyên đề được xem là yếu tố quyết định về chất lượng công tác giám sát thì việc xử lý kết quả sau giám sát lại là thước đo hiệu quả công tác này. Rất nhiều cuộc giám sát chuyên đề được tiến hành nhưng sau giám sát những vấn đề liên quan không được phân tích kỹ, đánh giá đúng, giải quyết rốt ráo nên hiệu quả giám sát không đạt yêu cầu. Do đó, cùng với việc chú trọng khâu chọn vấn đề giám sát, HĐND, Thường trực và các Ban HĐND chú trọng khâu xử lý kết quả giám sát. Ngoài báo cáo kết quả giám sát trình kỳ họp, những nội dung do HĐND, Thường trực HĐND tiến hành giám sát đã trình HĐND thành phố ban hành nghị quyết xử lý kết quả giám sát để giao trách nhiệm cụ thể cho UBND thành phố, các ngành, địa phương thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp liên quan. Đồng thời, theo dõi, đôn đốc để thực thi các kết luận sau giám sát.

Nâng cao hiệu quả hình thức thức giám sát thông qua hoạt động của các Đoàn giám sát

Việc thành lập Đoàn giám sát trực tiếp tới giám sát tại các cơ quan đơn vị là hoạt động thường xuyên và hiệu quả của các Ban HĐND, Thường trực HĐND. Nội dung giám sát cần được chuẩn bị kỹ lưỡng, đối tượng giám sát cần được chọn lọc. Cần bố trí giám sát ở những đơn vị triển khai thực hiện nhiệm vụ ở mức khá, trung bình và yếu, ở những nơi có điều kiện thuận lợi và khó khăn, vùng sâu, vùng xa trung tâm để đảm bảo tính toàn diện và khách quan của hoạt động giám sát. Thành phần của cơ quan đơn vị chịu sự giám sát trực tiếp tham gia làm việc với đoàn giám sát cũng cần yêu cầu bố trí đầy đủ, sao cho đoàn giám sát có thể gặp gỡ trao đổi để nắm bắt thông tin từ những người trực tiếp triển khai thực hiện nhiệm vụ, tránh tình trạng chỉ làm việc với thủ trưởng cơ quan đơn vị. Để nâng cao hiệu quả giám sát, nhất là khâu giải quyết kiến nghị sau giám sát trong báo cáo thẩm tra của các ban HĐND trình tại kỳ họp cũng có phần đánh giá kiểm điểm việc thực hiện kiến nghị sau giám sát chuyên đề của HĐND. Làm được như vậy, không những Thường trực, các Ban của HĐND phải tự nâng cao chất lượng báo cáo kết quả giám sát mà việc báo cáo kết quả giám sát sẽ giúp Chủ tịch UBND các cấp có thêm thông tin để chỉ đạo các ngành chức năng kịp thời giải quyết.

Đổi mới hình thức giám sát thông qua việc tiếp công dân, theo dõi đôn đốc việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân

Khi tiếp công dân cần tạo được không khí dân chủ, cởi mở, khách quan giữa đại biểu tiếp dân và công dân; cần hướng dẫn công dân thực hiện đúng trình tự, thủ tục khiếu nại, tố cáo hoặc giải thích những thắc mắc của công dân trên cơ sở các quy định của pháp luật, khắc phục tình trạng chỉ tiếp công dân để nhận đơn thư khiếu nại, tố cáo. Có thể yêu cầu cán bộ, chuyên viên một số ngành có liên quan tới việc giải quyết khiếu nại, tố cáo cùng tham gia tiếp công dân với đại biểu để họ vừa cung cấp thông tin cho đại biểu tiếp dân, vừa giải thích, hướng dẫn công dân những lĩnh vực liên quan đến chuyên ngành. Sau khi tiếp nhận đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân, cần khẩn trương xem xét, nghiên cứu và chuyển tới các cơ quan có thẩm quyền giải quyết. Khi nhận được kết quả thì thông báo kịp thời tới công dân có đơn thư.

Trường hợp các cơ quan chậm giải quyết cần có những hình thức đôn đốc việc giải quyết khiếu nại, tố cáo như: công văn đôn đốc, chất vấn tại kỳ họp hoặc tổ chức giám sát... để việc giải quyết được sớm và dứt điểm.

Đổi mới phương thức giám sát việc giải quyết đơn thư khiếu nại tố cáo theo hướng kết hợp với giám sát chuyên đề và hoạt động giải trình của các Ban Hội đồng nhân dân thành phố. Trong trường hợp cần thiết, Hội đồng nhân dân thành phố, các Ban Hội đồng nhân dân thành phố có thể “trưng tập” cán bộ của cơ quan hành pháp, tư pháp để phục vụ cho hoạt động giám sát. Tăng cường giám sát việc giải quyết vụ việc cụ thể có nội dung liên quan đến lĩnh vực phụ trách.

8. Tăng cường giữ mối liên hệ, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị nhất là với Đoàn Đại biểu Quốc hội, kết hợp chặt chẽ giữa hoạt động giám sát của HĐND thành phố với hoạt động kiểm tra, thanh tra, giám sát của các tổ chức trong hệ thống chính trị và phát huy vai trò của Nhân dân

Tăng cường hơn nữa sự phối hợp hoạt động giám sát giữa Đoàn đại biểu Quốc hội với HĐND và các cơ quan, đoàn thể ở địa phương. Tích cực tham gia các Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các Ủy ban của Quốc hội đến giám sát tại địa phương và việc tham gia hoạt động giám sát tiếp xúc với cử tri sẽ tạo điều kiện cho các đại biểu HĐND trao đổi thông tin về kiến thức pháp luật, về tình hình chấp hành pháp luật nói chung, cũng như trao đổi về kinh nghiệm trong hoạt động nhằm góp phần nâng cao chất lượng giám sát của HĐND.

Thông qua Quy chế phối hợp nhằm kết hợp chặt chẽ giữa công tác kiểm tra, giám sát của Thành ủy, quận ủy với hoạt động giám sát của HĐND. Thường xuyên phối hợp trao đổi thông tin giữa Ủy ban Kiểm tra Thành ủy và Thanh tra thành phố để tăng cường giám sát theo Quy định số 1374/QĐ-TU của Thành ủy. Kết hợp chặt chẽ giữa hoạt động giám sát của HĐND với công tác thanh tra của Ủy ban nhân dân và hoạt động điều tra, xét xử tội phạm của Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân cấp quận.

Bổ sung và cụ thể hóa hơn nữa chức năng giám sát vào Quy chế phối hợp của Thường trực HĐND, Thường trực Ủy ban nhân dân và Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố và Quy chế phối hợp của Ủy ban nhân dân và Ban Thường trực Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận, phường. Tăng cường giám sát của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận, phường nơi không có HĐND; phát huy vai trò chủ động, chủ trì của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp trong việc xây dựng kế hoạch giám sát theo định kỳ, phân công cán bộ có trách nhiệm thường xuyên theo dõi, đôn đốc việc tiếp thu, trả lời các ý kiến, kiến nghị sau giám sát của các cơ quan, tổ chức, cá nhân được giám sát, được góp ý. Tăng cường công tác phối hợp giữa HĐND với Ủy ban Kiểm tra Thành ủy, Thanh tra thành phố trong xây dựng chương trình giám sát, tránh chồng chéo, tránh trùng lặp về nội dung, thời gian, đối tượng giám sát.

9. Nâng cao năng lực hoạt động của bộ máy giúp việc và các điều kiện phục vụ cho hoạt động giám sát cho HĐND thành phố

Đảm bảo đồng bộ các điều kiện phục vụ hoạt động giám sát. Thực hiện số hóa dữ liệu về kết quả báo cáo giám sát, khảo sát của Hội đồng nhân dân để phục vụ cho công tác tái giám sát, theo dõi thông tin xuyên suốt và gắn kết thông tin giữa các Ban và Tổ Đại biểu cũng như có cơ chế chia sẻ, cung cấp đầy đủ, kịp thời, chính xác các thông tin liên quan đến nội dung, vấn đề, đối tượng giám sát, theo dõi việc thực hiện các Nghị quyết giám sát. Bộ máy tham mưu, giúp việc của HĐND các cấp, Văn phòng giúp việc cần được kiện toàn theo hướng chuyên nghiệp, hiệu quả theo mô hình chính quyền đô thị; phân công, phân nhiệm cụ thể, rõ ràng; có sự liên thông, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ, bảo đảm không chồng chéo và phân tán nguồn lực; nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu, tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong hoạt động tham mưu, phục vụ. Bố trí hợp lý các điều kiện vật chất cần thiết phục vụ cho hoạt động giám sát.

Bảo đảm thông tin, kinh phí và điều kiện vật chất cho hoạt động giám sát của HĐND, của Thường trực HĐND, các Ban của HĐND, các Tổ đại biểu và các đại biểu HĐND để nâng cao chất lượng của các hoạt động giám sát của HĐND thành phố.

10. Để thực hiện Nghị quyết số 131/2020/QH14 hiệu quả, hoạt động giám sát của HĐND thành phố cần triển khai thực hiện các giải pháp

Một là, nâng cao vai trò của tổ đại biểu, xây dựng cơ chế giám sát của Tổ đại biểu; trong đó, vai trò của tổ trưởng là trọng tâm, đồng thời phát huy vai trò của các đại biểu không chuyên trách. Xây dựng chuyên đề giám sát của từng Tổ theo kế hoạch cụ thể và gửi báo cáo kết quả về HĐND thành phố. Xây dựng cơ chế Tổ đại biểu trực tiếp tiếp công dân ít nhất một đến hai lần/tháng.

Hai là, Thường trực Hội đồng nhân dân thành phố phối hợp với Thường trực Hội đồng nhân dân thành phố Thủ Đức và các huyện giám sát việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Hội đồng nhân dân thành phố.

Ba là, quan tâm giám sát đối với Ủy ban nhân dân quận, phường:

Tiến hành chất vấn đối với Chủ tịch Ủy ban nhân dân các quận, Chánh án Tòa án nhân dân quận, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân quận tại kỳ họp HĐND thành phố. Trong đó, tại kỳ họp thường lệ giữa năm chất vấn từ 1 đến 2 Chủ tịch Ủy ban nhân dân quận.

Thường trực và các Ban của Hội đồng nhân dân thành phố quan tâm giám sát chuyên đề giữa 2 kỳ họp đối với Ủy ban nhân dân quận, phường.

Thực hiện cơ chế lấy phiếu tín nhiệm đối với chủ tịch UBND quận theo Nghị định số 33/2021/NĐ-CP ngày 29 tháng 3 năm 2021 của Chính Phủ quy định chi tiết và biện pháp thi hành Nghị quyết số 131/2020/QH14 ngày 16 tháng 11 năm 2020 của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Tăng cường tổ chức đối thoại của Chủ tịch UBND quận, phường thuộc quận với Nhân dân theo quy định và gửi kết quả Hội Nghị đối thoại của Chủ tịch UBND quận đến Thường trực HĐND, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh trước 7 ngày khai mạc kỳ họp thường kỳ gần nhất của HĐND Thành phố Hồ Chí Minh đồng thời gửi đến Tổ trưởng Tổ đại biểu HĐND Thành phố Hồ Chí Minh ở quận.

Kết quả hội nghị đối thoại giữa Chủ tịch phường thuộc thành phố Thủ Đức với Nhân dân phải được gửi đến Thường trực HĐND thành phố Thủ Đức, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Thủ Đức và Tổ trưởng Tổ đại biểu HĐND thành phố Thủ Đức.

Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân thành phố thuộc địa bàn ứng cử các quận, mỗi năm tổ chức ít nhất một nội dung giám sát chuyên đề đối với Ủy ban nhân dân quận gắn với tổ chức khảo sát thực tế tại các phường.

Bốn là, đổi mới phương thức giám sát: qua việc quan tâm giám sát tại địa bàn phường, xã, thị trấn; các đơn vị trực thuộc của các sở, ban, ngành thành phố; nghe thêm ý kiến của Tổ trưởng Tổ dân phố, Tổ nhân dân, Bí thư chi bộ khu phố/ấp; Ý kiến của các phòng, ban chuyên môn của các sở, ban, ngành; phát huy vai trò của chuyên gia trong tham gia hoạt động giám sát

Năm là, tập trung theo dõi kiến nghị cử tri thông qua Tổ đại biểu trực tiếp tại địa bàn được phân công; tiếp tục lắng nghe đề xuất kiến nghị của cử tri qua tổng đài 1022. Tăng cường công tác cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin; xây dựng hệ thống thông tin cập nhật tình hình, tiến trình xử lý đơn thư.

Xây dựng hệ thống theo dõi tiến độ thực hiện các dự án; theo dõi kết quả giải quyết kiến nghị của cử tri và giám sát việc thực hiện các nghị quyết. Nâng cao chất lượng giải quyết kiến nghị cử tri. Thông tin các nghị quyết, chính sách, hoạt động của HĐND qua các phương tiện truyền thông, mạng đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tình hình mới hiện nay.

Sáu là, Thường trực Hội đồng nhân dân thành phố tiếp tục phối hợp với Đài truyền hình thành phố và Đài tiếng nói nhân dân thành phố, Sở Thông tin và Truyền thông thực hiện diễn đàn đối thoại với người dân định kỳ hàng tháng (Chương trình đối thoại cùng chính quyền thành phố, Chương trình Dân hỏi - Chính quyền trả lời) với cách thức phù hợp với môi trường phát triển của công nghệ thông tin hiện nay, trên nền tảng mạng xã hội Facebook, tạo sự tương tác cao của khán thính giả và đây sẽ là một trong những kênh giám sát công khai, hiệu quả. Tiếp tục đổi mới hơn các hình thức đối thoại để kịp thời giải quyết ý kiến của người dân.

Bảy là, HĐND, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND, cơ quan tham mưu, giúp việc HĐND, các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến quá trình giám sát và chịu sự giám sát thực hiện nghiêm theo Hướng dẫn về trình tự, thủ tục xây dựng chương trình, kế hoạch, tổ chức thực hiện và báo cáo kết quả thực hiện chương trình giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND; hoạt động chất vấn của HĐND và chất vấn, giải trình của Thường trực HĐND; giám sát chuyên đề của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND; hoạt động giám sát của Tổ đại biểu HĐND thành phố và giám sát của đại biểu HĐND; xem xét việc thực hiện nghị quyết, kết luận kiến nghị giám sát.

VI. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ ÁN

1. Phân công thực hiện đề án

- Thường trực HĐND thành phố: là cơ quan chủ trì đề án, chỉ đạo xây dựng Kế hoạch tổ chức thực hiện đề án; tổ chức phối hợp kiểm tra, đánh giá, sơ kết, tổng kết và báo cáo kết quả hoạt động; chủ trì chỉ đạo thực hiện các hoạt động: khảo sát, sưu tập biên soạn tài liệu; tổ chức lớp tập huấn, bồi dưỡng cho đại biểu nâng cao kỹ năng và hiệu quả hoạt động giám sát, hoạt động truyền thông chung của đề án; hoạt động chỉ đạo điểm và nhân điển hình; giám sát, đánh giá đề án.

- Các ban của HĐND thành phố, Tổ đại biểu và đại biểu HĐND thành phố: thực hiện các nội dung giám sát, tham gia các hoạt động chung của đề án; đề nghị Ban Pháp chế chủ trì, phối hợp với Văn phòng Đoàn Đại biểu Quốc hội và HĐND thành phố tham mưu sơ kết, tổng kết việc thực hiện đề án.

- Phối hợp Ủy ban nhân dân thành phố, Ban Thường trực UBMTTQVN thành phố trong triển khai Quy chế phối hợp giữa Thường trực HĐND - Thường trực UBND - Ban Thường trực UBMTTQVN thành phố về nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong công tác giám sát của Thường trực và các Ban Hội đồng nhân dân thành phố; chỉ đạo thực hiện các nội dung liên quan đến triển khai thực hiện Đề án.

- Phối hợp UBMTTQVN thành phố: giám sát hoạt động của các đại biểu Hội đồng nhân dân thành phố; hoạt động của các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức nhà nước; hoạt động của các cơ quan tư pháp và hoạt động của Hội thẩm nhân dân của Tòa án nhân dân thành phố, 16 quận và các nội dung thực hiện thắng lợi đề án.

2. Thời gian thực hiện: Từ tháng 9/2021 đến tháng 5/2026 chia làm ba giai đoạn:

Giai đoạn từ tháng 9/2021 - 4/2022: xây dựng đề án, lấy ý kiến góp ý; báo cáo Thường trực Thành ủy, Ban Thường vụ Thành ủy và trình HĐND thành phố thông qua.

Giai đoạn từ tháng 4/2022 - 12/2023: triển khai thực hiện đề án; tổ chức sơ kết 2 năm thực hiện đề án.

Giai đoạn từ tháng 01/2024 - 4/2026: bổ sung nội dung mới từ Hội nghị sơ kết, tiếp tục triển khai thực hiện đề án; tổng kết đánh giá kết quả 5 năm thực hiện đề án./.

PHỤ LỤC 1:

BIỂU ĐỒ KẾT QUẢ GIÁM SÁT, KHẢO SÁT CỦA HĐND TP. HỒ CHÍ MINH

PHỤ LỤC 2:

CƠ CẤU ĐẠI BIỂU HĐND THÀNH PHỐ KHÓA X NHIỆM KỲ 2021 - 2026