CHỈ THỊ

VỀ VIỆC ĐẨY MẠNH CÔNG TÁC VĂN HÓA QUẦN CHÚNG TRONG CÁC XÍ NGHIỆP, CÔNG TRƯỜNG, NÔNG TRƯỜNG

Chỉ thị số 08 ngày 03-01-1961 của Trung ương Đảng về việc tăng cường công tác văn hóa trong quần chúng đã vạch rõ:

"… Để góp phần thực hiện cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa về kinh tế và cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa về tư tưởng, văn hóa và kỹ thuật thì đi đôi với việc giáo dục chính trị, văn hóa và nghiệp vụ trong các trường, các lớp, các cuộc hội nghị, việc đẩy mạnh công tác văn hóa trong quần chúng có một tầm quan trọng rất lớn. Do đó, các cấp, các ngành phải động viên mọi lực lượng đem văn hóa tốt đẹp đến quần chúng, đồng thời phát động quần chúng tiến hành sôi nổi và thiết thực mọi hoạt động văn hóa, góp phần gây một khí thế cách mạng mới nâng cao trình độ chính trị, tư tưởng, văn hóa, nghiệp vụ, khoa học, kỹ thuật cho cán bộ và nhân dân, góp phần thỏa mãn những yêu cầu về đời sống tinh thần của nhân dân, làm cho miền Bắc có một đời sống văn hóa mới, phục vụ kịp thời và sắc bén cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà…".

Thời gian qua do sự quan tâm của các cơ quan quản lý xí nghiệp, nhất là các cấp công đoàn và các cơ quan văn hóa, công tác văn hóa phục vụ sản xuất công nghiệp, phục vụ công nhân đã có nhiều tiến bộ. Trong các đợt thi đua sản xuất hoàn thành kế hoạch Nhà nước và nhất là gần đây trong phong trào thi đua hợp lý hóa sản xuất, cải tiến kỹ thuật, các hoạt động văn hóa đã có tác dụng rõ rệt góp phần giáo dục tư tưởng xã hội chủ nghĩa và tinh thần yêu nước, phổ biến khoa học, kỹ thuật, sáng kiến và kinh nghiệm sản xuất, cổ vũ nhiệt tình lao động sản xuất, bước đầu xây dựng con người công nhân mới, bước đầu nâng cao đời sống văn hóa của công nhân. Phong trào văn hóa quần chúng cũng được phát triển thêm một bước. Đã có những nơi làm khá tốt như nhà máy xi măng Hải Phòng, nhà máy cơ khí Hà Nội, xí nghiệp dược phẩm Hà Nội, nông trường Đông Hiếu Nghệ An, công trường Bắc Hưng Hải, công trường khu công nghiệp Việt Trì, xí nghiệp công tư hợp doanh 1-5, hợp tác xã thủ công nghiệp Thành Công v.v…

Tuy nhiên công tác văn hóa làm chưa được đều, chưa thường xuyên liên tục, chưa thật gắn với sản xuất và đời sống, chưa đáp ứng đến mức cần thiết yêu cầu về nâng cao năng suất lao động và sinh hoạt văn hóa của công nhân. Các hoạt động văn hóa có tác dụng tuyên truyền, cổ động nhiều hơn là giáo dục sâu sắc và xây dựng con người mới. Tính tư tưởng, tính khoa học, tính nghệ thuật, tính quần chúng trong công tác còn yếu nên các hoạt động văn hóa, văn nghệ còn thiếu sức giáo dục mạnh mẽ và chưa  thỏa  mãn yêu cầu ngày càng cao của công nhân. Hoạt động ở nhà máy, nông trường có phần khá hơn ở công trường. So sánh trong nhà máy và nơi công nhân ở thì hoạt động trong nhà máy tương đối khá hơn; nơi công nhân ở thì hoạt động còn yếu, có nơi hầu như chưa có gì. Điều đó chứng tỏ chúng ta chưa thật quan tâm đến việc giáo dục và quyền lợi tinh thần của công nhân, của gia đình, con cái họ.

Tình hình ấy đã hạn chế việc thúc đẩy sản xuất; công nhân thiếu được bồi dưỡng về tinh thần, đã biểu lộ mệt mỏi trong một số xí nghiệp. Hiện tượng đó tuyệt đối chúng ta không thể coi thường.

Sở dĩ như vậy trước hết là vì các cơ quan quản lý xí nghiệp công trường, nông trường, các Đảng ủy và Giám đốc, các cấp công đoàn và thanh niên chưa nhận rõ trách nhiệm giáo dục toàn diện cho công nhân, chưa hiểu rõ văn hóa, văn nghệ là một vũ khí sắc bén để giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức xã hội chủ nghĩa cho công nhân, chưa nhận rõ nhiệm vụ công tác văn hóa là phải đem lại cho công nhân những hiểu biết cơ bản về sản xuất và khoa học, kỹ thuật, chưa nhận thức đầy đủ đời sống văn hóa không được nâng cao thì sản xuất sẽ không lên mạnh, chưa thấy văn hóa là một quyền lợi về tinh thần không thể thiếu được của công nhân mà các cơ quan phụ trách xí nghiệp có trách nhiệm phải đảm bảo. Ở một số nơi, cán bộ phụ trách còn có thiếu sót, cho công tác văn hóa chỉ là văn nghệ hoặc nhận thức sai lầm cho rằng hoạt động văn hóa, văn nghệ là làm trở ngại cho sản xuất. Chỉ thị số 8-TƯ về công tác văn hóa trong quần chúng đến nay chưa được phổ biến sâu rộng và tích cực thực hiện. Do đó Đảng ủy và cơ quan chính quyền, một số khá lớn xí nghiệp chưa nhận rõ muốn đẩy mạnh sản xuất thì phải làm tốt công tác văn hóa quần chúng, phải coi trọng việc phổ biến khoa học, kỹ thuật. Còn về việc lãnh đạo công tác tư tưởng thì nặng về phương pháp hội nghị, học tập mà chưa biết nắm lấy và chỉ đạo công tác văn hóa để giáo dục tư tưởng, đẩy mạnh sản xuất. Ở nhiều nơi, công đoàn chưa tích cực trong việc tổ chức đời sống văn hóa của công nhân, các đoàn thể khác như thanh niên lao động, liên hiệp phụ nữ cũng chưa thực sự chú ý sự phối hợp, cộng tác với các cơ quan văn hóa còn lỏng lẻo, kế hoạch và biện pháp thực hiện công tác chưa có sự phân công rõ ràng. Việc quy định biên chế, tổ chức, phân công phụ trách, cung cấp phương tiện, quy định những chính sách, chế độ cần thiết cho các hoạt động văn hóa, văn nghệ chưa được giải quyết đúng mức. Do đó, mặc dù khả năng, phương tiện thì có, nhiều nơi dồi dào, yêu cầu phổ biến trí thức sản xuất, yêu cầu tuyên truyền, giáo dục cũng như đòi hỏi về sinh hoạt văn hóa của công nhân ngày càng cao, nhưng phong trào văn hóa vẫn chưa mạnh mẽ.

Các cơ quan văn hóa Nhà nước, kể cả trung ương và địa phương chưa tích cực đi sâu vào xí nghiệp, đi sâu vào quần chúng công nhân để làm đầy đủ nhiệm vụ phát động, hướng dẫn phong trào và chưa thật tích cực đem văn hóa, văn nghệ phục vụ công nhân, phục vụ sản xuất.

Ngày nay, cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc nước ta đã bước sang thời kỳ mới, lấy xây dựng chủ nghĩa xã hội làm trọng tâm. Công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ trung tâm của cả thời kỳ quá độ. Yêu cầu phát triển công nghiệp ngày càng cao, nếu hoạt động văn hóa không mạnh mẽ và phong phú thì không thể thúc đẩy sản xuất tiến mạnh. Giai cấp công nhân là giai cấp tiền phong lãnh đạo cách mạng, không những phải làm chủ về chính trị, làm chủ về kinh tế mà còn phải làm chủ cả văn hóa, kỹ thuật. Để đưa cách mạng ngày càng tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc, việc bồi dưỡng giai cấp công nhân về mọi mặt cũng như việc nâng cao dần đời sống văn hóa của công nhân và phát huy khả năng sáng tạo văn hóa của công nhân đã thành một yêu cầu cấp bách.

Công tác văn hóa là công tác giáo dục ngoài nhà trường, công tác phổ biến tri thức sản xuất nhằm xây dựng con người mới toàn diện, có trình độ chính trị tư tưởng, đạo đức xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa có hiểu biết rộng, đủ sức xây dựng và cải tạo xã hội chủ nghĩa, đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, đối với giai cấp công nhân lại càng cần thiết và phải được các cấp ủy Đảng, các cấp công đoàn và các cơ quan quản lý xí nghiệp quan tâm đầy đủ.

Để phấn đấu đạt được những mục tiêu, phương châm về công tác văn hóa trong quần chúng năm 1961 như trong chỉ thị số 8 của Trung ương Đảng đã đề ra, trước mắt nhằm thúc đẩy mạnh mẽ phong trào thi đua hợp lý hóa sản xuất, cải tiến kỹ thuật, công tác văn hóa hiện nay ở xí nghiệp phải nhằm nội dung chính sau đây.

1. Bằng mọi hình thức văn hóa quần chúng, ra sức giáo dục tư tưởng xã hội chủ nghĩa, nêu cao bốn quan điểm xã hội chủ nghĩa mà Trung ương đã đề ra (cụ thể là quan điểm làm chủ và tinh thần tập thể xã hội chủ nghĩa, quan điểm phục vụ sản xuất, cần kiệm xây dựng nước nhà và tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên chủ nghĩa xã hội).

2. Phổ biến khoa học, kỹ thuật, gây quyết tâm học tập và nghiên cứu khoa học, kỹ thuật, kịp thời phổ biến những sáng kiến, kinh nghiệm tiên tiến của quần chúng để thúc đẩy phong trào hợp lý hóa sản xuất, cải tiến kỹ thuật, đẩy mạnh sản xuất.

3. Đem văn hóa tốt đẹp đến phục vụ công nhân, bồi dưỡng cho họ những hiểu biết về văn hóa nghệ thuật, và khiếu thẩm mỹ, phát huy khả năng sáng tạo văn hóa, nghệ thuật trong công nhân, phản ảnh hiện thực mới, con người mới; vận cộng công nhân xóa bỏ những thói quen cũ, thực hiện nếp sống mới; tạo điều kiện cho công nhân xây dựng một đời sống vui tươi, lành mạnh.

Muốn thế phải:

1. "Phát triển tích cực, vững chắc và lãnh đạo chặt chẽ các câu lạc bộ ở các xí nghiệp, công trường, nông trường… tăng cường công tác thư viện" (chỉ thị số 8 Trung ương) làm cho câu lạc bộ và thư viện thực sự trở thành trường học của công nhân, đồng thời là chỗ dựa vững chắc của Đảng để tuyên truyền, phổ biến tri thức sản xuất, giáo dục, xây dựng con người mới, xã hội mới.

Thư viện và câu lạc bộ phải thường xuyên tổ chức diễn giảng, nói chuyện, tranh luận, giải đáp các vấn đề về khoa học kỹ thuật, sáng kiến, kinh nghiệm sản xuất ở xí nghiệp, về thời sự chính sách, về văn học nghệ thuật. Tổ chức hội diễn kỹ thuật, triển lãm kỹ thuật, tham quan kết nghĩa để học tập lẫn nhau. Tổ chức phòng truyền thống hoặc nhà bảo tàng. Đẩy mạnh hoạt động văn nghệ với nội dung xã hội chủ nghĩa, tính chất dân tộc, tổ chức các tổ ca nhạc múa, phát triển kịch nói. Từng thời gian tổ chức hội diễn nghệ thuật, tổ chức các buổi liên hoan có chủ đề, với nội dung giáo dục tư tưởng, phục vụ sản xuất. Gây một phong trào nếp sống mới trong lao động sản xuất, xây dựng tác phong khẩn trương hoạt bát và bảo đảm an toàn lao động, ăn ở vệ sinh, trật tự.

Bên cạnh những hoạt động nói trên, để đẩy mạnh tuyên truyền cổ động cho phong trào thi đua sản xuất, cần sử dụng nhiều hình thức phong phú như tổ chức đọc báo, đọc sách, nghe đài; tổ chức diễn kịch chiếu bóng, vẽ tranh, viết kịch báo, bảng tin, truyền thanh v.v… để phổ biến rộng rãi các kinh nghiệm tốt, các sáng kiến hay, nêu gương lao động tiền tiến hàng ngày nảy nở trong phong trào thi đua ở xí nghiệp.

Các cấp lãnh đạo xí nghiệp, công trường, nông trường phải nghiên cứu kỹ lại vị trí và chức năng của thư viện và câu lạc bộ, đảm bảo cho các hoạt động đó thực hiện được đầy đủ tính tư tưởng sâu sắc, tính khoa học đúng đắn, có sức giáo dục mạnh mẽ, tính nghệ thuật phong phú và tính quần chúng rộng rãi. Cụ thể là phải phát huy sức mạnh giáo dục tư tưởng và khoa học kỹ thuật; thu hút được đông đảo công nhân tham gia; dựa vào những người tích cực hoạt động về từng mặt, tổ chức các nhóm diễn giảng, thảo luận về khoa học kỹ thuật, các tổ đọc sách báo, nghe đài, hoạt động văn nghệ v.v… bồi dưỡng và sử dụng họ làm nòng cốt cho phong trào chung.

Cần nghiên cứu và áp dụng từng bước quy tắc câu lạc bộ do Bộ Văn hóa đã dự thảo ra, dần dần quy tụ mọi hoạt động văn hóa, văn nghệ vào sinh hoạt câu lạc bộ. Nơi đã có câu lạc bộ mà lâu nay không hoạt động thì phải thực sự xây dựng lại theo đúng chức trách và nghiệp vụ của các câu lạc Bộ. Nơi chưa có câu lạc bộ phải dành những khu vực thuận tiện thích hợp với hoàn cảnh làm việc và ăn ở của công nhân để xây dựng câu lạc bộ. Cần có kế hoạch củng cố và phát triển màng lưới thư viện, tủ sách, phòng đọc sách, đặc biệt chú ý thành lập các thư viện kỹ thuật tùy theo ngành, nghề của công nhân trong xí nghiệp.

2. Các cơ quan văn hóa Nhà nước phải thấm nhuần quan điểm phục vụ sản xuất công nghiệp, phục vụ yêu cầu sinh hoạt văn hóa của công nhân để phục vụ tốt hơn nữa:

a) Các cấp văn hóa, hệ thống thư viện và câu lạc bộ phải tuyên truyền, giới thiệu, cung cấp tài liệu làm cho mọi người hiểu rõ chức trách và nội dung hoạt động của thư viện, câu lạc bộ, hướng dẫn nghiệp vụ, đào tạo bồi dưỡng cán bộ, để các cán bộ phụ trách thư viện, câu lạc bộ đủ sức làm tròn nhiệm vụ của mình.

b) Các cán bộ khoa học, kỹ thuật, thầy giáo, bác sĩ, văn nghệ sĩ cần dành thì giờ đến xí nghiệp nói chuyện, trình bày và giải đáp các vấn đề của ngành mình để bồi dưỡng cho công nhân.

c) Ngành xuất bản phải xuất bản và phát hành sâu rộng nhiều loại sách khoa học, kỹ thuật, về sản xuất công nghiệp, xuất bản những sách đề cao vai trò giai cấp công nhân, miêu tả những con người mới trong sản xuất. Xây dựng hiệu sách ở các khu công nghiệp, các xí nghiệp lớn.

d) Điện ảnh phải lấy nhiệm vụ công nghiệp hóa làm một trong những đề tài chủ yếu để xây dựng các loại phim thời sự, tài liệu, phim truyện. Chọn phim hay, phim tốt, tổ chức phát hành nhanh chóng phim đến cho công nhân. Chú ý sản xuất và nhập nhiều phim khoa học thích hợp cho cán bộ kỹ thuật và công nhân xem. Đảm bảo cho những công trường nông trường hẻo lánh mỗi tháng ít nhất được xem một lần chiếu bóng.

e) Các ngành nghệ thuật phải huấn luyện và hướng dẫn các việc phát triển văn nghệ ở xí nghiệp, công trường, nông trường. Đem những tiết mục mới và tốt nhất đến biểu diễn phục vụ công nhân, đồng thời cung cấp những vở kịch ngắn có nội dung thích hợp để cơ sở diễn. Các văn nghệ sĩ phải đi xuống các xí nghiệp, công trường, nông trường để sáng tác, nêu lên những con người điển hình mới trong thi đua và giáo dục khiếu thẩm mỹ. Học sinh các trường nghệ thuật (Mỹ thuật, Mỹ nghệ, Âm nhạc, v.v…) phải đi thâm nhập thực tế trong các xí nghiệp, vừa để học tập công nhân, vừa để hướng dẫn công nhân về hoạt động nghệ thuật. Bồi dưỡng mầm non sáng tác và biểu diễn trong công nhân, đào tạo họ thành những lực lượng nòng cốt để xây dựng đội ngũ văn nghệ sĩ công nông. Bồi dưỡng họ về đường lối chính sách nghiệp vụ, giảm bớt hội họp, dành thì giờ thích đáng để tạo cho họ điều kiện thuận lợi hoạt động văn hóa cho xí nghiệp.

Tóm lại, các cơ quan văn hóa có trách nhiệm cùng các cơ quan quản lý xí nghiệp và công đoàn đào tạo cán bộ thiết thực hướng dẫn nghiệp vụ, xây dựng hồi dưỡng phong trào, giúp đỡ xây dựng các cơ sở vật chất, đem văn hóa phẩm và hoạt động nghệ thuật tốt đến phục vụ công nhân.

3. Các cơ quan quản lý xí nghiệp, công đoàn và đoàn thanh niên các cấp chịu trách nhiệm chính trong việc tổ chức và chỉ đạo công tác văn hóa trong xí nghiệp, trong công nhân theo nguyên tắc: "Đảng ủy lãnh đạo, Thủ trưởng chịu trách nhiệm, công đoàn tổ chức quản lý, lấy thanh niên làm nòng cốt", và dựa vào các phần tử tích cực hoạt động văn hóa. Đảng ủy khi bàn về sản xuất thì đi đôi với biện pháp kinh tế, kỹ thuật, phải coi công tác văn hóa quần chúng là một biện pháp quan trọng của công tác nâng cao hiểu biết tri thức sản xuất, công tác, chính trị, tư tưởng. Tuyên huấn Đảng ủy xí nghiệp phải hiểu và nắm lấy công tác văn hóa là công tác của bản thân mình; phối hợp chặt chẽ với tuyên huấn công đoàn và tuyên huấn thanh niên, thống nhất các lực lượng làm công tác tuyên truyền giáo dục tư tưởng, phổ biến khoa học, kỹ thuật ở xí nghiệp, lấy câu lạc bộ làm trung tâm hoạt động, dưới sự lãnh đạo của Đảng ủy để đẩy mạnh mọi hoạt động văn hóa, văn nghệ xây dựng và củng cố phong trào văn hóa, văn nghệ xây dựng và củng cố phong trào văn hóa quần chúng trong xí nghiệp, trong công nhân. Trong tất cả các hoạt động văn hóa, cần chú ý thích đáng cả nơi khu công nhân ở và cả nơi xí nghiệp và phải thích hợp với thì giờ làm việc và yêu cầu của các đối tượng khác nhau. Trong Đảng ủy và Giám đốc xí nghiệp, trong mỗi cấp công đoàn phải phân công một đồng chí phụ trách công tác văn hóa. Tùy theo xí nghiệp to nhỏ khác nhau mà tổ chức một bộ phận hoặc cử một cán bộ chuyên trách giúp việc. Phải tích cực bồi dưỡng đào tạo cán bộ văn hóa ở xí nghiệp, chủ yếu là cán bộ  phụ trách thư viện, câu lạc bộ, cán bộ phụ trách văn nghệ.

Để đảm bảo cho thư viện, câu lạc bộ thực sự trở thành cơ quan phổ biến tri thức sản xuất, tuyên truyền, giáo dục đắc lực, nhất thiết phải có Chủ nhiệm câu lạc bộ và cán bộ phụ trách thư viện có trình độ chính trị khá, hiểu biết nghiệp vụ khá.

Các Bộ, các cơ quan quản lý xí nghiệp, Ủy ban Kế hoạch Nhà nước, Bộ Tài chính, Bộ Nội vụ và các Bộ có liên quan cùng với Tổng Công đoàn và Bộ Văn hóa cần sớm nghiên cứu để trình Chính phủ quyết định những chế độ, tổ chức biên chế cụ thể cho hoạt động văn hóa quần chúng ở xí nghiệp, chú ý tăng cường thêm phương tiện. Cần dành một tỷ lệ thích đáng trong kinh phí sự nghiệp, trong quỹ phúc lợi, và sử dụng tốt kinh phí văn hóa quần chúng để tiến hành các hoạt động văn hóa, nghệ thuật. Cần quy định việc xây dựng ở khu nhà ở hoặc trong nhà máy những thư viện, tủ sách, phòng đọc sách, câu lạc bộ, sân bãi thể dục thể thao v.v… tiến lên xây dựng công viên văn hóa và nơi nghỉ ngơi có văn hóa cho công nhân. Các xí nghiệp cần nghiêm chỉnh thực hiện quy chế về hội họp, học tập theo sự quy định của Chính phủ để đảm bảo cho công nhân có thì giờ nghỉ ngơi và tham gia các hoạt động văn hóa, mở rộng và nâng cao đời sống văn hóa.

Nghiêm chỉnh thi hành Chỉ thị số 08 của Trung ương Đảng ngày 03-01-1961 theo sự hướng dẫn của chỉ thị này, là bước đầu thực hiện cuộc cách mạng văn hóa trong công nhân, gắn liền với cuộc cách mạng tư tưởng và cách mạng kỹ thuật. Việc gây và bồi dưỡng phong trào văn hóa quần chúng trong công nhân có tác dụng rất lớn đối với việc đẩy mạnh sản xuất và củng cố xí nghiệp xã hội chủ nghĩa về mọi mặt.

Các cơ quan quản lý xí nghiệp, các cấp công đoàn, các cơ quan văn hóa cần nghiên cứu kỹ và tích cực thi hành chỉ thị này và báo cáo kết quả về Phủ Thủ tướng.