Triển khai Luật Dự trữ quốc gia: Những vấn đề đặt ra

Pháp lệnh dự trữ quốc gia (DTQG) được ban hành từ năm 2004. Qua hơn 8 năm triển khai thực hiện đã bộc lộ một số hạn chế tồn tại như: 

i) mục tiêu của DTQG quy định tại Pháp lệnh DTQG chưa đầy đủ, chưa phù hợp với mục tiêu góp phần bảo đảm an sinh xã hội;

ii) Pháp lệnh DTQG chưa có quy định về chính sách khuyến khích, tạo điều kiện cho doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động DTQG;

iii) quy định về bố trí ngân sách chi cho DTQG còn chưa đồng bộ, chưa phù hợp với đặc điểm hoạt động DTQG và quy trình quản lý ngân sách, thiếu sự liên kết giữa các khâu trong quy trình lập, chấp hành, quyết toán ngân sách Nhà nước;

iv) cơ chế quản lý, điều hành DTQG còn một số bất cập nhất là đối với phương thức mua, bán chưa đảm bảo tính kịp thời, gây khó khăn trong thực hiện việc luân phiên đổi hàng DTQG và thực hiện kế hoạch DTQG hàng năm...

Luật DTQG được Quốc hội khóa XIII kỳ họp thứ 4 thông qua và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2013 đã phần nào khắc phục những quy định chưa đồng bộ của Pháp lệnh DTQG với các luật khác, đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật, đáp ứng yêu cầu hoạt động DTQG trong điều kiện mới như: Quy định về phương thức mua hàng DTQG chưa đồng bộ với quy định của Luật Đấu thầu; các quy định về quản lý hàng DTQG đối với doanh nghiệp chưa phù hợp với quy định của Luật Doanh nghiệp, Luật Thương mại; một số quy định về quản lý tiêu chuẩn chất lượng, quy trình, quy phạm, thời hạn bảo quản hàng DTQG không còn phù hợp với quy định của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật... Đồng thời  Luật DTQG sẽ bảo đảm sự điều hành, sử dụng nguồn lực DTQG của Nhà nước theo nguyên tắc tập trung, thống nhất, có hiệu lực và hiệu quả nhằm nâng cao vai trò của DTQG trong cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Để góp phần đưa nhanh Luật DTQG vào cuộc sống, Bộ Tài chính (Tổng cục Dự trữ Nhà nước) đã khẩn trương triển khai các công việc sau:

Xây dưng Kế hoạch triển khai Luật Dự trữ Quốc gia

Ngay sau khi Luật DTQG được Quốc hội thông qua, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Luật DTQG (Quyết định số 43/QĐ-BTC ngày 07/01/2013). Theo đó, các văn bản quy phạm pháp luật phải xây dựng gồm 01 Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật DTQG, 08 Thông tư hướng dẫn thực hiện Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật DTQG và những Điều, khoản của Luật DTQG thuộc thẩm quyền quản lý nhà nước về DTQG của Bộ Tài chính.

Đồng thời, để các văn bản quy phạm pháp luật được xây dựng mới phải đáp ứng được các yêu cầu: kịp thời, thống nhất, đồng bộ với hệ thống văn bản pháp luật đã ban hành, Bộ Tài chính đã chỉ đạo Tổng cục Dự trữ Nhà nước và các Vụ, Cục có liên quan của Bộ tiến hành rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện hành về DTQG thuộc thẩm quyền ban hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Bộ Tài chính để sửa đổi, bổ sung, thay thế, bãi bỏ cho phù hợp với Luật DTQG.

Việc rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật để triển khai Luật DTQG được thực hiện trên cơ sở các quy định hiện hành theo các bước: tiến hành kiểm tra, rà soát từng văn bản; lập báo cáo kết quả kiểm tra, rà soát, hệ thống hóa văn bản QPPL và Danh mục văn bản quy phạm pháp luật kiến nghị xây dựng, sửa đổi, bổ sung. Đến thời điểm 30/11/2012 có 54  văn bản được kiểm tra, rà soát bao gồm: 03 Nghị định của Chính phủ; 06 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ;  45 Thông tư và quyết định của Bộ Tài chính và các bộ, ngành quản lý hàng DTQG. Ngoài ra, để Luật DTQG thực sự đi vào đời sống xã hội, Bộ Tài chính cũng yêu cầu triển khai phổ biến, tuyền truyền Luật DTQG tương ứng với 3 nhóm đối tượng công chức, viên chức thuộc Tổng cục Dự trữ Nhà nước, các bộ, ngành quản lý hàng DTQG và các địa phương.

Bộ Tài chính yêu cầu triển khai Luật Dự trữ Quốc gia

Những nội dung cơ bản của Luật Dự trữ Quốc gia

Về  mục tiêu DTQG : Luật DTQG về cơ bản kế thừa các mục tiêu nêu tại Pháp lệnh DTQG đã thực hiện trong 8 năm qua, tuy nhiên, bên cạnh mục tiêu khắc phục hậu quả thiên tai, hoả hoạn, dịch bệnh, đã bổ sung thêm mục tiêu “khắc phục thảm hoạ”. Ngoài ra, để bảo đảm phù hợp với bản chất DTQG, tránh dàn trải, phân tán nguồn lực DTQG, Luật DTQG đã bỏ các mục tiêu gián tiếp “tham gia bình ổn thị trường, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và thực hiện các nhiệm vụ đột xuất bức thiết khác của Nhà nước”. Luật đã quy định các mục tiêu gọn lại theo hướng nguồn lực DTQG được sử dụng để đáp ứng yêu cầu đột xuất, cấp bách về phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm hoạ, hỏa hoạn, dịch bệnh; phục vụ quốc phòng, an ninh. Những quy định này nâng cao tính khả thi của Luật DTQG, bảo đảm phù hợp với nguồn lực ngân sách nhà nước chi cho DTQG.

Chính sách của Nhà nước về DTQG: Nhằm tạo điều kiện định hướng các chính sách về DTQG đáp ứng yêu cầu của tình hình mới, Luật đã quy định một điều về chính sách của Nhà nước về DTQG; trong đó, quy định các nguyên tắc như: Nhà nước có chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển DTQG phù hợp với chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong từng thời kỳ; xây dựng DTQG đủ mạnh, cơ cấu hợp lý, bảo đảm thực hiện mục tiêu DTQG, phù hợp với khả năng cân đối của ngân sách nhà nước; đầu tư nghiên cứu phát triển khoa học - kỹ thuật về DTQG, ứng dụng công nghệ bảo quản, công nghệ thông tin để hiện đại hóa hoạt động DTQG; huy động nguồn lực, khuyến khích, tạo điều kiện để tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động DTQG. Đây là quy định mới so với Pháp lệnh DTQG nhằm cụ thể hoá các chính sách của Nhà nước về DTQG và là điều kiện để thực hiện vấn đề xã hội hoá đối với hoạt động DTQG.

Về nguồn hình thành DTQG: So với Pháp lệnh DTQG chỉ quy định nguồn hình thành DTQG từ ngân sách nhà nước, Luật DTQG quy định ngoài nguồn hình thành từ ngân sách nhà nước (NSNN) còn có nguồn lực hợp pháp khác được đưa vào DTQG bao gồm các nguồn lực có được từ tự nguyện đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, cung cấp công nghệ thông tin cho hoạt động quản lý và bảo quản hàng DTQG, trực tiếp bảo quản hàng DTQG; hàng hóa, vật tư được huy động từ các tổ chức, cá nhân trong tình huống đột xuất, cấp bách theo quy định của pháp luật.

Về chế độ, chính sách đối với người làm công tác DTQG: đây là quy định mới hoàn toàn so với Pháp lệnh DTQG. Hoạt động DTQG mang tính đặc thù cao có nhiều điểm giống với lĩnh vực quốc phòng, an ninh vì (i) hàng DTQG sử dụng trong tình huống đột xuất cấp bách (ii) kho DTQG thường được bố trí ở khu vực xa dân cư để bảo đảm an toàn, bí mật (iii) điều kiện làm việc của công chức, viên chức ngành DTQG trong môi trường độc hại, có lúc đối mặt với nguy hiểm như thực hiện xuất cấp hàng DTQG phục vụ cứu trợ, cứu nạn, phòng chống dịch bệnh, đảm bảo an ninh, quốc phòng. Do đó, Luật DTQG quy định người làm công tác DTQG là công chức, viên chức làm việc tại cơ quan quản lý DTQG chuyên trách, người làm công tác DTQG là quân nhân, công an được hưởng phụ cấp thâm niên; tuỳ theo lĩnh vực, tính chất công việc được hưởng phụ cấp ưu đãi nghề.

Về thanh tra chuyên ngành về DTQG: để phù hợp với quy định của Luật Thanh tra, Luật DTQG đã quy định thanh tra chuyên ngành về DTQG. Theo đó, cơ quan thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước trong lĩnh vực DTQG thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về DTQG theo quy định của pháp luật về thanh tra. Thanh tra chuyên ngành về DTQG là thanh tra việc chấp hành pháp luật về DTQG theo quy định của Luật DTQG và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Về nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức về DTQG: Luật DTQG đã đưa các nội dung quy định nhiệm vụ, quyền hạn về quản lý DTQG gắn với nội dung quản lý nhà nước về DTQG, Cụ thể:

- Luật đã quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ ngành quản lý hàng DTQG, Ủy ban Nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan DTQG chuyên trách, của đơn vị DTQG, của tổ chức, doanh nghiệp nhận hợp đồng thuê bảo quản. Các quy định này nhằm làm rõ trách nhiệm cụ thể phù hợp với phân công, phân cấp về quản lý DTQG, tạo điều kiện để các quy định của Luật được thực hiện thông suốt, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả DTQG. 

Nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội gồm: (1) Quyết định chính sách phát triển DTQG, định hướng nguồn lực DTQG, phê duyệt kế hoạch 5 năm về DTQG; (2) Quyết định mức phân bổ ngân sách trung ương cho DTQG hằng năm; thể hiện vị trí, tầm quan trọng của DTQG đối với quá trình phát triển của nền kinh tế quốc dân. Ủy ban thường vụ Quốc hội có nhiệm vụ, quyền hạn sau đây: (i) Quyết định mức bổ sung từ ngân sách trung ương cho DTQG hằng năm (nếu có); (ii) Quyết định ngân sách trung ương mua bù hàng DTQG đã xuất cấp; (iii) Điều chỉnh Danh mục hàng DTQG.

- Luật quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ Tài chính, bên cạnh việc kế thừa cơ bản các nhiệm vụ, quyền hạn được quy định tại Pháp lệnh, Luật DTQG đã chuyển nhiều nhiệm vụ trước đây do Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì sang cho Bộ Tài chính chủ trì để đảm bảo việc quản lý DTQG tập trung, thống nhất và xác định rõ quyền hạn của Bộ Tài chính đối với DTQG. 

Cụ thể như: (i) Chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư lập dự toán ngân sách nhà nước và phương án phân bổ ngân sách trung ương để Chính phủ trình Quốc hội quyết định phương án phân bổ ngân sách trung ương cho DTQG hằng năm cho bộ, ngành quản lý hàng DTQG; (ii) Chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Chính phủ mức bổ sung ngân sách trung ương cho DTQG hằng năm (nếu có) trình Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định; (iii) Chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, bộ, ngành quản lý hàng DTQG xây dựng chiến lược DTQG, kế hoạch DTQG hằng năm, quy hoạch tổng thể hệ thống kho DTQG, nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ bảo quản hàng DTQG trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt;

- Về nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ Kế hoạch & Đầu tư: Do một số nhiệm vụ đã được chuyển sang cho Bộ Tài chính chủ trì nên tại Luật DTQG, nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ Kế hoạch & Đầu tư có thay đổi như sau: (i) Chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính bố trí, phân bổ vốn đầu tư xây dựng cơ bản đối với DTQG; (ii) Phối hợp với Bộ Tài chính xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch 5 năm, hằng năm về DTQG trình Thủ tướng Chính phủ; (iii) Phối hợp với Bộ Tài chính tham mưu để Chính phủ trình Quốc hội quyết định phương án phân bổ ngân sách trung ương cho DTQG hằng năm; phối hợp với Bộ Tài chính báo cáo Chính phủ mức bổ sung ngân sách trung ương cho DTQG hàng năm (nếu có) trình Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định.

- Về nhiệm vụ, quyền hạn của tổ chức, doanh nghiệp nhận hợp đồng thuê bảo quản. Đây là quy định mới so với Pháp lệnh, nhằm khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp có đủ điều kiện tham gia bảo quản hàng DTQG. Theo đó, các tổ chức, doanh nghiệp nhận hợp đồng thuê bảo quản có các nhiệm vụ, quyền hạn sau: (i) Trực tiếp bảo quản hàng DTQG bảo đảm đủ số lượng, đúng chất lượng, chủng loại và tại các địa điểm theo đúng hợp đồng đã ký; (ii) Thực hiện nhập, xuất, mua, bán hàng DTQG kịp thời theo quyết định của cấp có thẩm quyền; (iii) Thực hiện luân chuyển, hoán đổi hàng DTQG cũ, mới phải cùng chủng loại, số lượng và chất lượng theo quy định của pháp luật; (iv) Thực hiện báo cáo việc nhập, xuất, tồn kho hàng DTQG cho cơ quan DTQG chuyên trách và bộ, ngành thuê bảo quản.

Về chiến lược, kế hoạch DTQG: Luật DTQG đã quy định cụ thể về nguyên tắc, căn cứ xây dựng và nội dung của chiến lược, kế hoạch DTQG. Luật quy định về chiến lược DTQG để định hướng pháp triển ngành DTQG đảm bảo phù hợp với chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Theo đó, đã quy định về nguyên tắc xây dựng chiến lược, nội dung chiến lược và quy định cụ thể chiến lược DTQG được xây dựng cho giai đoạn 10 năm, tầm nhìn 20 năm phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.

Về Danh mục hàng DTQG: Luật DTQG đã quy định cụ thể các tiêu chí lựa chọn Danh mục hàng DTQG. Theo đó, hàng DTQG phải đáp ứng một trong các tiêu chí sau đây: (i) Là mặt hàng chiến lược, thiết yếu, có tần suất sử dụng nhiều, có tác dụng ứng phó kịp thời trong tình huống đột xuất, cấp bách; (ii) Là mặt hàng đặc chủng, không thể thay thế; (iii) Là vật tư, thiết bị, hàng hóa bảo đảm quốc phòng, an ninh mà sản xuất trong nước chưa đáp ứng được yêu cầu về số lượng, chất lượng, chủng loại. 

Bên cạnh việc cụ thể các tiêu chí, Luật DTQG quy định cụ thể Danh mục hàng DTQG theo 12 nhóm như sau: (i) Lương thực; (ii) Vật tư, thiết bị cứu hộ, cứu nạn; (iii) Vật tư thông dụng động viên công nghiệp; (iv) Muối trắng; (v) Nhiên liệu; (vi) Vật liệu nổ công nghiệp; (vii) Hạt giống cây trồng; (viii) Thuốc bảo vệ thực vật; (ix) Hóa chất khử khuẩn, khử trùng làm sạch môi trường, xử lý nguồn nước sinh hoạt và trong nuôi trồng thủy sản; (x) Thuốc phòng, chống dịch bệnh cho người; (xi) Thuốc phòng, chống dịch bệnh cho gia súc, gia cầm, cây trồng, nuôi trồng thủy sản; (xii) Vật tư, thiết bị, hàng hóa phục vụ quốc phòng, an ninh. Ngoài ra, Luật cũng quy định rõ trong trường hợp cần điều chỉnh Danh mục hàng DTQG, Chính phủ trình Ủy ban thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định.

Về ngân sách nhà nước chi cho DTQG: Luật DTQG quy định: “Ngân sách nhà nước chi cho DTQG thực hiện theo quy định của Luật NSNN và được bố trí trong dự toán NSNN hàng năm. Bộ Tài chính quản lý, phân bổ khoản chi cho mua hàng DTQG, mua bù hàng DTQG đã xuất trong năm kế hoạch sau khi được cấp có thẩm quyền phê duyệt”. Đây là điểm mới và là cơ sở cho việc sửa đổi, bổ sung Luật ngân sách nhà nước để bố trí chi cho DTQG thành một nhiệm vụ cho riêng của NSNN, nhằm khắc phục sự không đồng bộ trong việc bố trí nguồn vốn cho DTQG như hiện nay. Đây là một trong các điều kiện để thực hiện cải cách mạnh về quy trình, thủ tục mua, bán, nhập, xuất, sử dụng hàng DTQG trong các tình huống đột xuất, cấp bách.

Về cơ chế quản lý, điều hành DTQG

Về nhập, xuất hàng DTQG: Luật quy định các trường hợp nhập, xuất hàng DTQG bao gồm: nhập, xuất hàng DTQG theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ; nhập, xuất hàng DTQG trong tình huống đột xuất, cấp bách; nhập, xuất hàng luân phiên đổi hàng DTQG theo chỉ tiêu kế hoạch được giao; nhập, xuất hàng DTQG trong các trường hợp khác.

Đối với trường hợp nhập, xuất hàng DTQG trong tình huống đột xuất, cấp bách, Luật quy định thẩm quyền thẩm quyền quyết định nhập, xuất hàng DTQG được thực hiện như sau: (i)Thủ tướng Chính phủ quyết định khẩn cấp việc nhập, xuất hàng DTQG; (ii) Bộ trưởng Bộ Tài chính, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quyết định tạm xuất vật tư, thiết bị DTQG để phục vụ kịp thời nhiệm vụ phát sinh; sau khi hoàn thành nhiệm vụ phải thu hồi ngay để bảo dưỡng, nhập lại kho DTQG và bảo quản theo quy định hoặc báo cáo Thủ tướng Chính phủ quyết định xử lý; nhập, xuất cấp ngay hàng DTQG có giá trị tương ứng với thẩm quyền quyết định chi ngân sách của Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định tại Luật NSNN để phục vụ kịp thời cho mỗi nhiệm vụ phát sinh. Quy định này để đảm bảo phù hợp với Luật NSNN vì hiện nay, Luật NSNN đang được sửa đổi, bổ sung.

Về mua, bán hàng DTQG: Luật DTQG quy định nguyên tắc việc mua, bán hàng DTQG phải tuân theo các quy định của pháp luật về đấu thầu, đấu giá; so với Pháp lệnh, Luật bổ sung các quy định áp dụng đấu thầu và đấu giá cụ thể trong việc mua, bán hàng DTQG để phù hợp với tính chất, đặc điểm của hoạt động DTQG, không để xảy ra việc áp dụng quy định chung về đấu thầu, đấu giá dẫn tới không hoàn thành được nhiệm vụ DTQG.

- Đối với mua hàng DTQG: Để tránh việc tùy tiện áp dụng chỉ định thầu trong mua hàng DTQG, Luật đã quy định cụ thể các trường hợp được chỉ định thầu. Thẩm quyền và quy trình chỉ định thầu thực hiện theo quy định của pháp luật về đấu thầu. Theo đó, các trường hợp chỉ định thầu được áp dụng theo quy định của pháp luật về đấu thầu và đối với các trường hợp sau đây: (i) Đối với gói thầu mua hàng DTQG phục vụ nhiệm vụ quốc phòng, an ninh phải bảo đảm yêu cầu bí mật thông tin theo quy định của pháp luật về bảo vệ bí mật nhà nước; (ii) Trường hợp không thể áp dụng đấu thầu rộng rãi hoặc chào hàng cạnh tranh do tính chất đột xuất, cấp bách, yêu cầu thời vụ, thời điểm đối với gói thầu mua hàng DTQG là thuốc phòng, chống dịch bệnh, hóa chất sát trùng, thuốc bảo vệ thực vật, hạt giống cây trồng.

Ngoài ra, Luật DTQG cũng quy định cụ thể về mua trực tiếp, rộng rãi của mọi đối tượng. Theo đó, mua trực tiếp rộng rãi của mọi đối tượng chỉ được áp dụng trong trường hợp mua thóc DTQG; Đơn vị được giao nhiệm vụ mua hàng DTQG lập kế hoạch mua trực tiếp rộng rãi của mọi đối tượng trình Thủ trưởng cơ quan quản lý DTQG chuyên trách phê duyệt; đồng thời, xác định số lượng, chất lượng, chủng loại thóc mua, địa điểm mua, thời hạn mua, giá mua; Căn cứ kế hoạch được phê duyệt, đơn vị được giao nhiệm vụ mua hàng DTQG đăng tải trên báo 03 kỳ liên tiếp hoặc thông báo trên đài truyền hình 03 lần liên tiếp trong 03 ngày và tại địa điểm mua thóc về kế hoạch mua; tổ chức thực hiện mua theo đúng kế hoạch và giá niêm yết.

- Đối với bán hàng DTQG: Luật quy định việc bán hàng DTQG được thực hiện theo các phương thức: Bán đấu giá; Bán chỉ định; Bán trực tiếp rộng rãi cho mọi đối tượng. Luật DTQG đã quy định cụ thể về việc bán chỉ định, bán trực tiếp rộng rãi cho mọi đối tượng. Theo đó, hàng DTQG phục vụ quốc phòng, an ninh chỉ được bán chỉ định cho mục đích quốc phòng, an ninh. Các mặt hàng DTQG được bán trực tiếp rộng rãi cho mọi đối tượng bao gồm: (i) Thóc, vắc xin, hóa chất khử trùng, thuốc bảo vệ thực vật, hạt giống cây trồng, muối trắng; (ii) Hàng DTQG không phải là hàng phục vụ quốc phòng, an ninh; Thóc, vắc xin, hóa chất khử trùng, thuốc bảo vệ thực vật, hạt giống cây trồng, muối trắng phải bán đấu giá nhưng bán đấu giá 02 cuộc không thành.

Đối với việc thanh lý hàng DTQG: Để cụ thể hoá, thuận lợi trong thưc hiện, Luật DTQG đã quy định về thanh lý hàng DTQG. Theo đó, hàng DTQG trong trường hợp không đáp ứng tiêu chí phục vụ mục tiêu DTQG thì thanh lý theo quy định của pháp luật. Việc thanh lý hàng DTQG do Thủ trưởng bộ, ngành quản lý hàng DTQG quyết định. Tiền thu được từ thanh lý hàng DTQG sau khi trừ đi các chi phí hợp lý được nộp vào ngân sách nhà nước. Đối với hàng DTQG không thể sử dụng được thì tiêu hủy. Việc tiêu hủy hàng DTQG do Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Về bảo quản hàng DTQG: Luật quy định rõ trách nhiệm bảo quản hàng DTQG đối với: bộ, ngành quản lý hàng DTQG; Thủ trưởng bộ, ngành quản lý DTQG; Thủ trưởng đơn vị trực tiếp quản lý hàng DTQG và cán bộ, công chức trực tiếp quản lý bảo quản hàng DTQG; Cơ quan DTQG chuyên trách. Luật cũng quy định về điều kiện được thuê bảo quản hàng DTQG; đây là một quy định nhằm tạo điều kiện cho việc xã hội hoá công tác bảo quản hàng DTQG. Theo đó, tổ chức, doanh nghiệp được bộ, ngành quản lý hàng DTQG lựa chọn để thuê bảo quản hàng DTQG phải đáp ứng đủ các điều kiện sau đây: (i) Có tư cách pháp nhân; (ii) Sản xuất, kinh doanh mặt hàng phù hợp với mặt hàng được thuê bảo quản; (iii) Kho tàng, trang thiết bị phục vụ công tác nhập, xuất, bảo quản phù hợp với yêu cầu kỹ thuật hàng DTQG; (iv) Đội ngũ nhân viên kỹ thuật có kinh nghiệm quản lý, chuyên môn phù hợp để đáp ứng yêu cầu bảo quản hàng DTQG; (v) Đủ năng lực tài chính để thực hiện hợp đồng bảo quản hàng DTQG.

Ngoài ra, Luật cũng quy định việc áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, định mức kinh tế - kỹ thuật hàng DTQG làm cơ sở để quản lý, bảo quản hàng DTQG, đảm bảo phù hợp với các quy định của pháp luật có liên quan.

Về sử dụng hàng DTQG: Luật DTQG quy định cụ thể về nguyên tắc sử dụng hàng DTQG, trách nhiệm xuất cấp, tiếp nhận hàng DTQG, trách nhiệm quản lý, sử dụng hàng DTQG. Theo đó, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và bộ, ngành, cơ quan, tổ chức sau khi nhận hàng DTQG có trách nhiệm: (i) Quản lý hàng DTQG đúng mục đích, đối tượng, tiêu chuẩn theo quy định của pháp luật; đảm bảo không thất thoát, lãng phí; (ii) Lập hồ sơ theo dõi hạch toán, ghi chép tài sản, báo cáo tình hình quản lý và sử dụng đối với hàng DTQG được cấp theo quy định của pháp luật kế toán, thống kê. Đối với hàng DTQG được sử dụng nhiều lần phải mở sổ theo dõi chi tiết theo quy định. Đây là điểm mới so với Pháp lệnh DTQG nhằm đảm bảo thực hiện đúng quy định pháp luật về quản lý tài sản nhà nước.

Kho và khoa học quản lý, công nghệ bảo quản hàng DTQG: Luật DTQG đã quy định cụ thể về quy hoạch tổng thể hệ thống kho DTQG và quy hoạch chi tiết mạng lưới kho DTQG.

Đối với quy hoạch tổng thể hệ thống kho DTQG: Luật quy định rõ về nguyên tắc, nội dung và thẩm quyền xây dựng quy hoạch. Theo đó, nội dung quy hoạch tổng thể hệ thống kho DTQG phải đáp ứng các yêu cầu sau đây: (i) Phù hợp với mục tiêu và yêu cầu DTQG; (ii) Bảo đảm tính liên hoàn của hệ thống kho DTQG theo tuyến, vùng lãnh thổ; (iii) Bảo đảm phát triển theo hướng hiện đại hóa; (iv) Phù hợp với khả năng vốn đầu tư; (v) Xác định rõ giải pháp và lộ trình thực hiện. Đồng thời, Luật giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, bộ, ngành quản lý hàng DTQG xây dựng quy hoạch tổng thể hệ thống kho DTQG trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Đối với quy hoạch chi tiết mạng lưới kho DTQG: Luật quy định về nguyên tắc, nội dung và thẩm quyền xây dựng quy hoạch chi tiết mạng lưới kho DTQG. Theo đó, nội dung quy hoạch chi tiết mạng lưới kho DTQG phải đáp ứng các yêu cầu sau đây: (i) Bảo đảm tính liên hoàn, kết nối giữa các trung tâm kinh tế lớn với các vùng khác nhau trên toàn quốc, thuận lợi trong nhập, xuất hàng DTQG; (ii) Bảo đảm hiệu quả sử dụng cao; (iii) Bảo đảm phát triển theo hướng hiện đại hóa công nghệ bảo quản và quy trình nhập, xuất; (iv) Phù hợp với khả năng vốn đầu tư; (v) Xác định rõ giải pháp và lộ trình thực hiện. Đồng thời, Luật quy định  Thủ trưởng bộ, ngành quản lý hàng DTQG tổ chức xây dựng và phê duyệt quy hoạch chi tiết mạng lưới kho DTQG thuộc phạm vi quản lý sau khi thống nhất với Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Về quy hoạch quỹ  đất sử dụng xây dựng kho DTQG: Luật DTQG đã quy định về quy hoạch quỹ đất để xây kho DTQG nhằm tăng tính khả thi của các quy hoạch trên. Theo đó, bộ, ngành quản lý hàng DTQG căn cứ quy hoạch chi tiết mạng lưới kho DTQG lập kế hoạch sử dụng đất xây dựng kho DTQG phù hợp với quy hoạch sử dụng đất của địa phương; Cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc lập kế hoạch, quy hoạch sử dụng đất, giao đất, cho thuê đất có trách nhiệm bố trí quỹ đất xây dựng kho DTQG theo quy hoạch và thực hiện quản lý nhà nước đối với đất sử dụng vào mục đích xây dựng kho DTQG.

Về hiện đại hoá hoạt động DTQG: Luật DTQG quy định về việc hiện đại hoá hoạt động DTQG và nghiên cứu khoa học, kỹ thuật, ứng dụng công nghệ bảo quản hàng DTQG. Việc nghiên cứu khoa học, kỹ thuật và ứng dụng công nghệ bảo quản hàng DTQG phải đáp ứng yêu cầu: (i) kéo dài thời hạn lưu kho bảo quản, bảo đảm chất lượng, giảm hao hụt hàng DTQG; hạn chế ô nhiễm môi trường; (ii) phù hợp với thực tiễn; (iii) tiếp thu, chuyển giao có chọn lọc công nghệ bảo quản tiên tiến của quốc tế. Các nội dung nghiên cứu ứng dụng khoa học, kỹ thuật và công nghệ bảo quản hàng DTQG bao gồm: (i) Nghiên cứu công nghệ bảo quản mới thay thế công nghệ bảo quản hàng DTQG đã lạc hậu, gây ô nhiễm môi trường, thay thế công nghệ nhập khẩu từ nước ngoài; (ii) Mở rộng hợp tác quốc tế trong chuyển giao ứng dụng công nghệ tiên tiến bảo quản hàng DTQG; (iii) Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực có trình độ cao. Đồng thời, Luật giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với bộ, ngành quản lý hàng DTQG xây dựng kế hoạch nghiên cứu ứng dụng khoa học và công nghệ bảo quản hàng DTQG.

Những vấn đề đặt ra trong triển khai thực hiện Luật Dự trữ Quốc gia

Những vấn đề đặc thù trong hoạt động điều hành DTQG đã được luật hóa một cách đầy đủ và cụ thể; nhiều quy định đã được Luật quy định cụ thể, minh bạch, phù hợp với hoạt động DTQG. Khi Luật DTQG áp dụng vào cuộc sống, sẽ có nhiều thuận lợi; góp phần cho việc quản lý DTQG tốt hơn, chặt chẽ hơn, hoạt động có hiệu quả hơn trong thực hiện mục tiêu của DTQG trong giai đoạn mới.

Tuy nhiên, trong triển khai thực hiện Luật thì hoạt động DTQG cần phải theo kịp thực tiễn đang diễn ra, phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Với mục đích nâng cao hiệu quả hoạt động DTQG; tiết kiệm nguồn lực tài chính cho đất nước nhưng luôn đầy đủ, sẵn sàng, kịp thời đáp ứng mục tiêu của DTQG. Vì vậy, trong quá trình triển khai thực hiện Luật DTQG cần phải được cụ thể hóa hơn những vấn đề Luật đã quy định như:

(1) Nhóm vấn đề về chính sách của Nhà nước về DTQG: Các chính sách cụ thể về DTQG phải được quy định kịp thời, đồng bộ, công khai, minh bạch và có tính khả thi cao mới bảo đảm khuyến khích và tạo động lực cho xã hội hóa hoạt động DTQG. Đây là, những vấn đề khó khăn cần có sự đầu tư nghiên cứu cả về lý luận, thực tiễn, sự phối hợp giữa các cơ quan có liên quan và tham khảo kinh nghiệm của các nước để quy định các chính sách phù hợp với nhiệm vụ phát triển DTQG trong từng giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

(2) Nhóm vấn đề liên quan đến quản lý DTQG phù hợp với cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước: Với chức năng quản lý nhà nước về DTQG, Bộ Tài chính giúp Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về DTQG; Tổng cục Dự trữ Nhà nước tham mưu để Bộ Tài chính thực hiện quản lý nhà nước về DTQG. Theo đó, nhiệm vụ quan trọng cần phải tiếp tục nghiên cứu xây dựng chiến lược DTQG trên cơ sở quy định của Luật DTQG và kết quả rà oats đánh giá chiến lược DTQG đã có; xác định Danh mục chi tiết hàng DTQG phù hợp với từng thời kỳ thực hiện mục tiêu DTQG; nghiên cứu xây dựng cơ chế luân chuyển, hóa đổi hàng DTQG phù hợp với quy định thực hiện hợp đồng thuê bảo quản hàng DTQG nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hàng DTQG trong cơ chế thị trường với đa hình thức sở hữu.

(3) Tiếp tục nghiên cứu, rà soát, sửa đổi, bổ sung định mức kinh tế  - kỹ thuật hàng DTQG: Bảo đảm phù hợp với thực tế và yêu cầu quản lý; đồng thời, nâng cao năng lực quản lý định mức kinh tế - kỹ thuật hàng DTQG bảo đảm định mức kinh tế - kỹ thuật tiên tiến nhất, giảm đến mức tối đa những hao hụt trong quá trình bảo quản hàng DTQG.

(4) Nhóm vấn đề liên quan đến nghiên cứu khoa học, kỹ thuật và ứng dụng công nghệ bảo quản hàng DTQG: Nhằm đáp ứng yêu cầu kéo dài thời hạn lưu kho bảo quản hàng DTQG lại vừa bảo đảm chất lượng hàng DTQG lại vừa hạn chế ô nhiễm môi trường. Điều này đòi hỏi phải nghiên cứu xác định cho được thời hạn lưu kho bảo quản hàng DTQG đối với từng loại hàng cụ thể, nhằm nâng cao trách nhiệm trong bảo quản và tiết kiệm chi phí cho luân phiên, đổi hàng; có những mặt hàng không cần luân phiên, đổi hàng hoặc hoán đổi cũ, mới mà chỉ xuất kho khi cần thiết cho như cầu sử dụng như muối ăn chẳng hạn… Cần phải nghiên cứu DTQG với tư cách là một khoa học thực sự có cơ sở lý luận và thực tiễn và phương pháp thực hiện DTQG.

(5) Nhóm vấn đề liên quan đến đào tạo bồi dưỡng nguồn nhân lực cho hoạt động DTQG: Nhằm đáp ứng yêu cầu nâng cao trình độ trong quản lý, điều hành, nghiên cứu khoa học và áp dụng công nghệ bảo quản hàng DTQG. Nguồn nhân lực đó là vấn đề có tính quyết định đến hoạt động DTQG và là cơ sở cho thực hiện Luật DTQG trong đời sống xã hội.

Nguồn: Theo Cổng thông tin điện tử Bộ Tài chính

>> XEM BẢN TIẾNG ANH CỦA BÀI VIẾT NÀY TẠI ĐÂY