6.2.2. Xác định bằng AAS

6.2.2.1. Yêu cầu chung

Xác định độ hấp thụ của dung dịch mẫu thử bằng hấp thụ nguyên tử. Nếu không có sự sai khác nhiều về độ dốc của hàm hiệu chuẩn trong trường hợp thêm chuẩn và phương pháp đường chuẩn thì có thể áp dụng phương pháp đường chuẩn. Có thể giảm bớt các chất gây nhiễu bằng cách sử dụng các chất bổ chính nền (như trong 4.7) kết hợp với tấm L'vov.

CHÚ THÍCH: Các dữ liệu trong quá trình nguyên tử hoá có thể thu được bằng cách đo chiều cao pic hoặc diện tích pic. Khi sử dụng kỹ thuật tấm phẳng thì nên đo diện tích pic.

6.2.2.2. Phương pháp đường chuẩn

Chỉnh dụng cụ đo về zero sử dụng dung dịch trắng trong 4.6. Bắt đầu từ hàm số hiệu chuẩn đối với mỗi nguyên tử bằng cách đo các độ hấp thụ của các dung dịch hiệu chuẩn với các nồng độ nguyên tố khác nhau. Vẽ đồ thị thu được dựa vào các nồng độ trong biểu đồ.

CHÚ THÍCH: Các dụng cụ kiểu AAS đều có khả năng thu được các đường hiệu chuẩn và hiển thị phép đo trực tiếp cho mẫu theo đơn vị nồng độ.

Tìm dải tuyến tính của hàm hiệu chuẩn đối với mỗi nguyên tố và định kỳ kiểm tra. Tiến hành hiệu chuẩn trong dải tuyến tính sử dụng dung dịch hiệu chuẩn, có tính đến nồng độ của nguyên tố trong dung dịch phân hủy. Tiến hành xác định sử dụng dung dịch phân hủy chưa xử lý hoặc đã xử lý sau khi pha loãng thích hợp, nếu nồng độ nằm ngoài dải tuyến tính. Kiểm tra các dung dịch trắng và các dung dịch hiệu chuẩn riêng lẻ trong quá trình đo tương đối dài.

6.2.2.3. Phương pháp thêm chuẩn

...

...

...

Điều quan trọng là các phép đo được thực hiện trong dải tuyến tính khi sử dụng phương pháp thêm chuẩn. Đường chuẩn của phương pháp thêm chuẩn phải có ít nhất ba điểm của ít nhất hai dung dịch thêm chuẩn. Nồng độ của dung dịch chuẩn cao nhất phải gấp từ 3 lần đến 5 lần nồng độ của dung dịch mẫu. Nồng độ của dung dịch chuẩn thấp hơn cần bằng một nửa nồng độ dung dịch chuẩn cao nhất.

Dựng đồ thị dựa trên các độ hấp thụ thu được theo các nồng độ của dung dịch bổ sung và ngoại suy đường thẳng tạo thành cho đến khi cắt với trục hoành của đồ thị.

Trong trường hợp các thiết bị AAS có các hệ thống bơm mẫu tự động, trong đó việc bổ sung được thực hiện trực tiếp vào lò graphit thì việc xác định có thể được thực hiện ngay không cần pha loãng trước và điều này tránh được nguy cơ nhiễm bẩn.

6.3. Kiểm soát chất lượng phân tích

Để kiểm soát chất lượng phân tích, cần tiến trên loạt mẫu cần phân tích đồng thời với các dung dịch mẫu trắng và các mẫu chuẩn đã biết trước các hàm lượng nguyên tố cần xác định, theo EN 13804. Các mẫu chuẩn phải được thực hiện qua tất cả các bước của phương pháp, bắt đầu từ việc phân hủy.

7. Tính toán kết quả

Tính hàm lượng, w, tính theo phần khối lượng, của nguyên tố cần phân tích, bằng miligam trên kilogam, theo công thức sau đây:

w =

trong đó

...

...

...

V là thể tích dung dịch phân hủy, tính bằng mililit;

F là hệ số pha loãng của dung dịch thử;

m là khối lượng ban đầu của phần mẫu thử, tính bằng gam.

Nếu cần, lấy hàm lượng nguyên tố, a, trừ đi hàm lượng nguyên tố của dung dịch trắng.

8. Giới hạn định lượng

Máy đo phổ hấp thụ nguyên tử phải có thể xác định được các nồng độ nêu trong Bảng 2 ở thể tích bơm là 20 ml của dung dịch đo:

Bảng 2 - Các nồng độ

Nguyên tố

Pb

...

...

...

Cr

Mo

Nồng độ (mg/l)

0,004

0,0004

0,004

0,004

Giới hạn của việc định lượng theo EN 13804 của dung dịch đo tuỳ thuộc vào các thông số sau đây:

- loại ống graphit;

...

...

...

- lượng và kiểu loại chất nền có mặt trong dung dịch phân hủy.

Liên quan đến thực phẩm, giới hạn định lượng phụ thuộc vào lượng mẫu được sử dụng để phân hủy và thể tích cuối cùng của dung dịch phân hủy. Trong Bảng 3 có nêu các ví dụ.

Bảng 3 – Các ví dụ

Phần mẫu thử

g

Thể tích cuối cùng

ml

Pb

Cd

...

...

...

Mo

mg/kg

0,5

20

0,16

0,016

0,16

0,16

2,0

...

...

...

0,04

0,004

0,04

0,04

9. Độ chụm

9.1. Yêu cầu chung

Các chi tiết của phép thử liên phòng thử nghiệm về độ chụm của phương pháp được nêu trong phụ lục A. Các giá trị thu được từ phép thử liên phòng này có thể không áp dụng được cho các dải nồng độ và các chất nền khác với các dải nồng độ và các chất nền đã nêu.

9.2. Độ lặp lại

Chênh lệch tuyệt đối giữa hai kết quả thử nghiệm riêng rẽ độc lập, thu được khi sử dụng cùng phương pháp, tiến hành trên vật liệu thử giống hệt nhau trong một phòng thử nghiệm, do một người thực hiện sử dụng cùng thiết bị, trong một khoảng thời gian ngắn, không quá 5 % các trường hợp vượt quá các giá trị giới hạn lặp lại r nêu trong Bảng 4.

...

...

...

Chênh lệch tuyệt đối giữa hai kết quả thử nghiệm riêng rẽ, thu được khi sử dụng cùng phương pháp, tiến hành thử trên vật liệu giống hệt nhau trong các phòng thử nghiệm khác nhau, do các người khác nhau thực hiện, sử dụng các thiết bị khác nhau, không quá 5 % các trường hợp vượt quá các giá trị giới hạn tái lập R nêu trong Bảng 4.

Bảng 4 – Độ lặp lại và độ tái lập

Nguyên tố

Mẫu

 (mg/kg)

r (mg/kg)

R (mg/kg)

Pb

Gan bò đã được làm khô lạnh

...

...

...

0,53

1,85

Hạt lúa mì xay nguyên vỏ

0,37

0,12

0,26

Thịt bắp bò đã được làm khô lạnh

0,23

0,04

...

...

...

Ớt xanh đã được làm khô lạnh

0,10

0,04

0,13

Bột cà chua

0,64

0,21

0,44

Bột rau cải bó xôi

...

...

...

0,38

0,62

Cd

Gan bò đã được làm khô lạnh

2,04

0,33

0,68

Hạt lúa mì xay nguyên vỏ

0,16

...

...

...

0,05

Thịt bắp bò đã được làm khô lạnh

0,014

0,004

0,008

Ớt xanh đã được làm khô lạnh

0,38

0,06

0,22

...

...

...

0,19

0,02

0,08

Bột rau cải bó xôi

0,40

0,05

0,13

Cr

Gan bò đã được làm khô lạnh

...

...

...

0,09

0,14

Thức ăn cho trẻ em (chế độ ăn kiêng)

0,17

0,03

0,09

Bánh bích qui nghiền nguyên chiếc

0,06

0,03

...

...

...

Gan lợn đã được đông khô

0,17

0,09

0,15

Bột gạo

0,11

0,06

0,11

Bắp cải trắng

...

...

...

0,41

0,63

Mo

Gan bò đã được làm khô lạnh

4,20

0,73

1,75

Thức ăn cho trẻ em (chế độ ăn kiêng)

0,50

...

...

...

0,30

Bánh bích qui nghiền nguyên chiếc

0,34

0,05

0,12

Gan lợn đã được đông khô

4,33

0,74

2,31

...

...

...

0,56

0,14

0,31

Bắp cải trắng

0,90

0,30

0,44

10. Báo cáo thử nghiệm

Báo cáo thử nghiệm phải chỉ rõ:

...

...

...

b) phương pháp thử đã sử dụng, viện dẫn tiêu chuẩn này;

c) kết quả thử thu được và đơn vị đo;

d) ngày lấy mẫu và qui trình lấy mẫu (nếu biết);

e) ngày kết thúc việc phân tích;

f) Yêu cầu về giới hạn lặp lại đã được đã đạt được hay chưa;

g) mọi chi tiết thao tác không qui định trong tiêu chuẩn này, hoặc tuỳ ý lựa chọn cùng với các chi tiết bất thường nào khác có thể ảnh hưởng tới kết quả.

Phụ lục A

(tham khảo)

...

...

...

Độ chụm của phương pháp đã được thiết lập bởi Nhóm Công tác "Balaced diets - Trace element analysis" của Ủy ban Sức khỏe Liên bang Đức về việc áp dụng điều khoản 35 của Bộ luật Thực phẩm Liên bang Đức và bởi Nhóm công tác "Thành phần vô cơ" của nhóm nghiên cứu thuộc Hội hoá học Thực phẩm của Đức và đã kiểm tra xác nhận trong phép thử liên phòng thử nghiệm được đánh giá theo TCVN 6910 (ISO 5725) [3], Kết quả được nêu trong Bảng A.1. Số liệu chính xác là cơ sở để phân tích những chất liên quan đã được chứng nhận. Kết quả được nêu trong bảng A.2.

Bảng A.1 - Kết quả của các phòng thử nghiệm quốc tế

Mẫu

Nguyên tố

Thông số

Gan bò

(đông khô)

...

...

...

Thịt bắp bò

(đông khô)

Ớt xanh

(đông khô)

Bột cà chua

Bột rau cải bó xôi

Pb

Năm kiểm tra

1989

...

...

...

1994

1995

1995

1997

Số phòng thử nghiệm

14

14

11

13

...

...

...

11

Số phòng thử nghiệm còn lại sau khi trừ ngoại lệ

12

12

10

11

13

10

Số ngoại lệ

...

...

...

2

1

2

2

1

Số kết quả được chấp nhận

60

60

20

...

...

...

26

39

Giá trị trung bình (mg/kg)

4,40

0,37

0,23

0,10

0,64

1,24

...

...

...

0,19

0,04

0,02

0,01

0,08

0,13

RSD_r (%)

4,3

11,6

...

...

...

13,1

11,9

10,7

Giới hạn lặp lại r (mg/kg)

0,53

0,12

0,04

0,04

0,21

...

...

...

Trị số Horwitz r

8

12

13

15

11

10

Chỉ số Horrat, r

0,51

...

...

...

0,49

0,88

1,05

1,06

Độ lệch chuẩn tái lập, S_R, (mg/kg)

0,65

0,09

0,03

0,04

...

...

...

0,22

RSD_R (%)

15

25

14

44

24

18

Giới hạn tái lập R (mg/kg)

...

...

...

0,26

0,09

0,13

0,44

0,62

Trị số Horwitz R

13

19

20

...

...

...

17

15

Chỉ số Horrat R

1,16

1,33

0,71

1,95

1,42

1,15

...

...

...

Năm kiểm tra

1989

1989

1994

1995

1995

1997

Số phòng thử nghiệm

14

...

...

...

12

15

17

12

Số phòng thử nghiệm còn lại sau khi trừ ngoại lệ

12

12

11

13

...

...

...

12

Số ngoại lệ

2

2

1

2

2

0

Số kết quả được chấp nhận

...

...

...

60

22

26

30

46

Giá trị trung bình (mg/kg)

2,04

0,16

0,014

...

...

...

0,19

0,40

Độ lệch chuẩn lặp lại, s_r, (mg/kg)

0,12

0,01

0,002

0,02

0,01

0,02

...

...

...

5,7

6,1

11,6

5,5

4,4

4,2

Giới hạn lặp lại r (mg/kg)

0,33

0,03

...

...

...

0,06

0,02

0,05

Trị số Horwitz r

10

14

20

12

14

...

...

...

Chỉ số Horrat, r

0,60

0,44

0,58

0,45

0,32

0,35

Độ lệch chuẩn tái lập, S_R (mg/kg)

0,24

...

...

...

0,003

0,08

0,03

0,05

RSD_R (%)

12

10

22

20

...

...

...

12

Giới hạn tái lập R (mg/kg)

0,68

0,05

0,008

0,22

0,08

0,13

Trị số Horwitz R

...

...

...

21

30

19

21

18

Chỉ số Horrat R

0,81

0,47

0,72

...

...

...

0,69

0,64

Cr

Năm kiểm tra

1989

1991

1991

1999

1999

...

...

...

Số phòng thử nghiệm

14

14

14

18

19

19

Số phòng thử nghiệm còn lại sau khi trừ ngoại lệ

12

...

...

...

12

15

15

16

Số ngoại lệ

2

2

2

3

...

...

...

3

Số kết quả được chấp nhận

60

60

60

80

77

85

Giá trị trung bình (mg/kg)

...

...

...

0,17

0,06

0,17

0,11

0,97

Độ lệch chuẩn lặp lại, s_r, (mg/kg)

0,03

0,01

0,01

...

...

...

0,02

0,145

RSD_r (%)

17,4

7,3

20,2

18,0

19,2

15,0

...

...

...

0,09

0,03

0,03

0,09

0,06

0,41

Trị số Horwitz r

14

14

...

...

...

14

15

11

Chỉ số Horrat, r

1,28

0,53

1,24

1,31

1,32

...

...

...

Độ lệch chuẩn tái lập, S_R (mg/kg)

0,05

0,03

0,03

0,05

0,04

0,22

RSD_R (%)

27

...

...

...

53

30

35

23

Giới hạn tái lập R (mg/kg)

0,14

0,09

0,08

0,15

...

...

...

0,63

Trị số Horwitz R

21

21

25

21

22

16

Chỉ số Horrat R

...

...

...

0,92

2,1

1,44

1,59

1,43

Mo

Năm kiểm tra

1989

1991

...

...

...

1999

1999

1999

Số phòng thử nghiệm

14

14

14

14

15

...

...

...

Số phòng thử nghiệm còn lại sau khi trừ ngoại lệ

12

12

12

12

15

10

Số ngoại lệ

2

...

...

...

2

2

0

3

Số kết quả được chấp nhận

60

60

60

60

...

...

...

54

Giá trị trung bình (mg/kg)

4,20

0,50

0,34

4,33

0,56

0,90

Độ lệch chuẩn lặp lại, s_r, (mg/kg)

...

...

...

0,03

0,02

0,26

0,05

0,11

RSD_r (%)

6,1

6,6

5,4

...

...

...

8,7

11,8

Giới hạn lặp lại r (mg/kg)

0,73

0,09

0,05

0,74

0,14

0,30

...

...

...

9

12

12

9

11

11

Chỉ số Horrat, r

0,72

0,57

...

...

...

0,71

0,76

1,1

Độ lệch chuẩn tái lập, S_R (mg/kg)

0,62

0,11

0,04

0,82

0,11

...

...

...

RSD_R (%)

15

21

13

19

20

17

Giới hạn tái lập R (mg/kg)

1,75

...

...

...

0,12

2,31

0,31

0,44

Trị số Horwitz R

13

18

19

13

...

...

...

16

Chỉ số Horrat R

1,14

1,20

0,69

1,47

1,13

1,08

Bảng A.2 - Các giá trị đã được xác nhận

...

...

...

Mẫu

Giá trị đã được xác nhận

mg/kg

Khoảng tin cậy

(95 %)

Giá trị trung bình

mg/kg

Pb

Thịt bắp bò đông khô; BCR CRM 184

...

...

...

0,01

0,23

Ớt xanh đông khô; JRMM CBNM 403

0,11

0,02

0,10

Bột cà chua; JRMM CBNM 404

0,63

0,04

...

...

...

Cd

Thịt bắp bò đông khô; BCR CRM 184

0,013

0,002

0,014

Ớt xanh đông khô; JRMM CBNM 403

0,39

0,01

0,38

...

...

...

0,19

0,01

0,19

Cr

Gan lợn đông khô; ESB - SC - JUELICH

0,18

0,05

0,17

Bột gạo; LM 1997 - UK - CH

...

...

...

0,03

0,11

Bắp cải trắng; ESB - WK - JUELICH

0,90

0,11

0,97

Mo

Gan lợn đông khô; ESB - SC - JUELICH

4,50

...

...

...

4,33

Bột gạo; LM 1997 - UK - CH

0,54

0,03

0,56

Bắp cải trắng; ESB - WK - JUELICH

0,88

0,04

0,90

...

...

...

THƯ MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] Weiz, B., Sperling, M.: Atomabsorptionsspektrometrie, Weinheim, Wiley-VCH-Verlag 1997.

[2] Schlemmer, G.: Atomabsorptionsspektrometrie in Matter, L., Lebensmittel-und Umweltanalytik mit der Spektrometrie, Weinheim, VCH-Verlag 1995.

[3] TCVN 6910 (ISO 5725) Độ chính xác (độ đúng và độ chụm) của phương pháp đo và kết quả đo.

[4] Schlemmer G., Radziuk B.: Analytical Graphite Furnace Absorption Spectrometry, Birkhaser 1998.