Soạn bài Thu điếu lớp 8? Học sinh lớp 8 phải nhận biết được kịch bản truyện thơ Nôm?

Hướng dẫn soạn bài Thu điếu

I. Tác giả, tác phẩm

1. Tác giả

Nguyễn Khuyến sinh năm 1835 mất năm 1909 tên hiệu là Quế Sơn, ông sinh tại xã Hoàng Xá (nay thuộc Yên Trung), huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định trong một nhà nho nghèo.

Một số tác phẩm tiêu biểu: Quế Sơn thi tập, Yên Đổ thi tập, Bách liêu thi văn tập, Cẩm Ngữ, cùng nhiều bài ca, hát ả đào, văn tế, câu đối truyền miệng. Trong đó, chùm thơ về mùa thu của ông là đặc sắc nhất, bao gồm: Thu điếu, Thu ẩm, Thu vịnh.

2. Tác phẩm

- Bài thơ Thu Điếu được viết bằng chữ Nôm nằm trong chùm ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến.

- Giá trị nội dung: Bài thơ khắc họa vẻ đẹp của khung cảnh làng quê vào mùa thu, qua đó thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước sâu sắc.

II. Soạn bài Thu Điếu

Câu 1. Chỉ ra đặc điểm về bố cục, niêm và luật bằng trắc

- Bố cục của bài thơ gồm 4 phần: Đề, thực, luận kết.

- Niêm: Chữ thứ 2 của câu 2 và 3 (chiếc – biếc), câu 4 và câu 5 (vàng – mây), câu 6 và 7 (trúc – gối), câu 1 và câu 8 (thu – đâu) cùng thanh.

- Luật bằng trắc: Bài thơ luật bằng. (Do chữ thứ 2 của câu thứ nhất “thu” thanh bằng).

Câu 2: Ý nghĩa của nhan đề bài thơ Thu điếu. Chỉ ra mối liên hệ giữa nhan đề và hai câu đề.

Nhan đề Thu điếu có nghĩa là câu cá vào mùa thu nhưng mục đích không ở việc kiếm cá ăn; câu cá chỉ là cái cớ để tiêu sầu và cảm nhận hương sắc mùa thu.

Tác giả mượn việc câu cá để khắc họa vẻ đẹp thiên nhiên của bức tranh mùa thu ở làng quê.

Nhan đề có mối liên hệ trực tiếp với nội dung của hai câu đề: Không gian ao thu với mặt nước êm đềm và chiếc thuyền câu bé nhỏ.

Câu 3: Bức tranh thiên nhiên mùa thu được tái hiện ở những khoảng không gian nào? Nhận xét?

Bức tranh thiên nhiên được tái hiện ở những khoảng không gian: mặt ao (nước, thuyền câu, sóng), bầu trời (tầng mây, trời), mặt đất (ngõ trúc).

Trình tự miêu tả không gian: từ gần đến xa, từ xa đến gần; từ thấp đến cao, từ cao xuống thấp.

Câu 4: Phân tích các từ ngữ miêu tả màu sắc, âm thanh, chuyển động,… của các sự vật; từ đó hãy khái quát những nét đẹp điển hình của mùa thu vùng nông thôn đồng bằng Bắc Bộ được tái hiện trong bài thơ.

- Ao thu: lạnh lẽo, trong veo – gợi tiết trời se lạnh, mặt nước phẳng lặng, làn nước trong suốt, như có thể nhìn thấu đáy;

- Thuyền câu: bé tẻo teo – từ láy tượng hình, nhấn mạnh sự bé nhỏ của con thuyền chỉ như chiếc lá đậu trên mặt ao thu. Không gian của ao thu và hình dáng thuyền câu toát lên nét hài hào, xinh xắn.

- Bầu trời: màu xanh ngắt đặc trưng của trời thu đất Bắc, gợi nền trời cao, rộng và không gian trong trẻo của một ngày thu nắng đẹp; tầng mây lơ lửng tạo hình khối, toát lên vẻ bình yên, thanh tĩnh.

- Chuyển động của các sự vật đều nhẹ, khẽ khàng: sóng lăn tăn “hơi gợn tí” theo làn gió nhẹ; lá “khẽ đưa vèo” – rơi rất nhẹ và rất nhanh; những đám mây lơ lửng như không trôi.

- Âm thanh: tiếng cá “đớp động dưới chân bèo” đâu đó trên mặt ao thu.

Những nét đẹp điển hình của mùa thu vùng nông thôn đồng bằng Bắc Bộ: Không khí trong lành, trời thu trong xanh, cảnh vật yên bình, thơ mộng…

Câu 5. Ở hai câu kết, hình ảnh con người hiện lên trong tư thế, trạng thái như thế nào?

Hình ảnh con người hiện lên trong tư thế của người ngồi câu cá “tựa gối, buông cần”, như đang thu mình trên chiếc thuyền câu bé nhỏ trong trạng thái trầm tư.

Em cảm nhận nỗi niềm tâm sự của tác giả: Tình yêu thiên nhiên, đất nước sâu sắc, cùng với nỗi lo lắng cho cảnh ngộ đất nước ngay cả khi đã cáo quan về ở ẩn.

Câu 6. Nêu chủ đề của bài thơ.

Bài thơ Thu điếu thể hiện sự cảm nhận tinh tế vẻ đẹp của mùa thu đất Bắc và tình cảm gắn bó thiết tha với quê hương của tác giả; qua đó bày tỏ niềm ưu tư trước thời cuộc.

Qua bài thơ em cảm nhận được tâm hồn của tác giả nhạy cảm, tinh tế, chan hòa với thiên nhiên; yêu mến và trân trọng cuộc sống bình yên nơi làng quê.