Dàn ý phân tích bài thơ Vịnh khoa thi hương của Trần Tế Xương lớp 8? Học sinh lớp 8 nghỉ học quá bao nhiêu buổi thì không được lên lớp?

Dàn ý phân tích bài thơ Vịnh khoa thi hương

I. Mở bài

Giới thiệu tác giả Trần Tế Xương: Một nhà thơ nổi tiếng cuối thế kỷ XIX với phong cách trào phúng sắc sảo và tấm lòng yêu nước.

Giới thiệu bài thơ "Vịnh khoa thi hương": Phản ánh thực trạng nền giáo dục và xã hội thời bấy giờ khi khoa cử suy tàn dưới sự chi phối của thực dân Pháp.

II. Thân bài

1. Bối cảnh lịch sử và nội dung bài thơ

Khoa cử Nho học lúc này đã suy yếu, chịu sự can thiệp của thực dân Pháp.

Năm 1897, do trường thi Hà Nội bị thực dân chiếm đóng, các sĩ tử Hà Nội phải vào Nam Định thi.

2. Phân tích chi tiết bài thơ

a) Hai câu đề: Khung cảnh khoa thi và sự thay đổi

"Nhà nước ba năm mở một khoa,

Trường Nam thi lẫn với trường Hà."

Nhắc đến chu kỳ thi cử quen thuộc ba năm một lần.

Thực trạng sĩ tử trường Hà phải thi chung với trường Nam, phản ánh sự xáo trộn do thực dân Pháp gây ra.

Cách nói "thi lẫn" thể hiện sự bất thường, không còn trật tự khoa cử như trước.

b) Hai câu thực: Sự lộn xộn, thảm hại của khoa thi

"Lôi thôi sĩ tử vai đeo lọ,

Ậm oẹ quan trường miệng thét loa."

Hình ảnh sĩ tử: "Lôi thôi", "vai đeo lọ" → Họ nghèo khổ, lam lũ, trái ngược với sự trang nghiêm của kẻ sĩ thời xưa.

Hình ảnh quan trường: "Ậm oẹ" diễn tả sự hống hách, cửa quyền của quan trường.

Cách dùng từ tượng thanh "ậm oẹ" thể hiện giọng điệu trào phúng, mỉa mai.

c) Hai câu luận: Sự xuất hiện của quan chức thực dân và vợ quan Tây

"Lọng cắm rợp trời, quan sứ đến,

Váy lê quét đất, mụ đầm ra."

"Lọng cắm rợp trời": Hình ảnh phô trương của quan sứ Pháp, đối lập với cảnh nghèo khổ của sĩ tử.

"Váy lê quét đất": Chế giễu sự xa hoa của vợ quan Tây (mụ đầm), thể hiện sự lấn át của văn hóa thực dân lên khoa cử Nho học truyền thống.

Hai câu thơ vẽ nên một cảnh tượng đầy nghịch lý: kẻ sĩ khổ sở, còn thực dân lại đầy quyền uy.

d) Hai câu kết: Lời than thở về nhân tài và đất nước

"Nhân tài đất Bắc nào ai đó?

Ngoảnh cổ mà trông cảnh nước nhà!"

Câu hỏi tu từ "Nhân tài đất Bắc nào ai đó?" vừa thể hiện sự thất vọng, vừa mang ý nghĩa châm biếm.

"Ngoảnh cổ mà trông cảnh nước nhà!": Lời nhắc nhở về tình trạng đất nước, khơi gợi lòng yêu nước và nỗi đau thời cuộc.

Câu thơ kết mang ý nghĩa sâu sắc, không chỉ nói về nền khoa cử mà còn phản ánh thực trạng đất nước bị thực dân chi phối.

3. Nghệ thuật

Giọng thơ trào phúng đặc trưng, vừa hài hước vừa cay đắng.

Sử dụng hình ảnh đối lập: sĩ tử nghèo khổ – quan trường xa hoa.

Ngôn ngữ bình dân, gần gũi, giàu sức gợi.

Câu hỏi tu từ, giọng điệu cảm thán tạo hiệu ứng mạnh mẽ.

III. Kết bài

"Vịnh khoa thi hương" không chỉ phê phán thực trạng khoa cử mà còn thể hiện nỗi đau mất nước.

Qua bài thơ, Trần Tế Xương bộc lộ tâm trạng chua xót, bất lực nhưng cũng đầy trăn trở với vận mệnh dân tộc.

Bài thơ vẫn còn nguyên giá trị khi phản ánh một giai đoạn lịch sử đầy biến động của nước ta.

Dưới thời phong kiến, khoa cử là con đường duy nhất để tuyển chọn nhân tài, mở ra cơ hội bước vào quan trường cho các sĩ tử. Tuy nhiên, đến cuối thế kỷ XIX, hệ thống này đã trở nên mục nát, bị thực dân Pháp thao túng, biến chất và không còn giữ được ý nghĩa nguyên bản. Trần Tế Xương, với giọng thơ trào phúng sắc sảo, đã phản ánh thực trạng ấy qua bài thơ "Vịnh khoa thi hương". Tác phẩm không chỉ vẽ nên bức tranh đầy bi hài về một kỳ thi Hương mà còn thể hiện tâm trạng chua xót trước vận mệnh đất nước.

Bài thơ mở đầu bằng hai câu đề, giới thiệu bối cảnh của kỳ thi Hương:

"Nhà nước ba năm mở một khoa,

Trường Nam thi lẫn với trường Hà."

Thông thường, khoa thi Hương được tổ chức định kỳ ba năm một lần, nhưng điều đáng chú ý ở đây là "trường Nam thi lẫn với trường Hà". Điều này phản ánh thực tế sau khi thực dân Pháp chiếm trường thi Hà Nội, sĩ tử nơi đây buộc phải vào thi ở Nam Định. Câu thơ vừa mang tính thông báo vừa hàm chứa sự xáo trộn, bất ổn của nền khoa cử lúc bấy giờ.

Hai câu thực tiếp tục khắc họa cảnh tượng hỗn loạn, nhếch nhác trong trường thi:

"Lôi thôi sĩ tử vai đeo lọ,

Ậm oẹ quan trường miệng thét loa."

Hình ảnh "sĩ tử vai đeo lọ" gợi lên sự lam lũ, vất vả của những người đi thi, nhưng thay vì thể hiện sự thanh cao, họ lại mang dáng vẻ "lôi thôi". Đối lập với họ là các "quan trường" – những người quản lý kỳ thi – với điệu bộ "ậm oẹ", "miệng thét loa", đầy quan liêu, hách dịch. Tác giả đã sử dụng ngôn ngữ bình dân, kết hợp với nghệ thuật đối lập để làm nổi bật sự tương phản giữa sĩ tử và quan trường, qua đó gián tiếp phê phán nền khoa cử suy tàn, không còn giữ được sự nghiêm túc, thanh liêm.

Hai câu luận đẩy mạnh tính châm biếm khi mô tả sự hiện diện của quan sứ Pháp và vợ ông ta trong kỳ thi:

"Lọng cắm rợp trời, quan sứ đến,

Váy lê quét đất, mụ đầm ra."

Cảnh tượng lẽ ra phải là của một kỳ thi Nho học lại bị phủ bóng bởi hình ảnh "quan sứ" và "mụ đầm". "Lọng cắm rợp trời" diễn tả sự phô trương, quyền uy của quan chức thực dân, trong khi "váy lê quét đất" nhấn mạnh sự lố lăng, xa lạ của người vợ quan sứ. Qua hai câu thơ, Trần Tế Xương không chỉ vẽ lên một bức tranh đầy mỉa mai mà còn gián tiếp tố cáo sự xâm lấn của thực dân Pháp vào cả lĩnh vực giáo dục – vốn là thành trì cuối cùng của hệ tư tưởng Nho giáo.

Hai câu kết thể hiện tâm trạng xót xa, day dứt của tác giả:

"Nhân tài đất Bắc nào ai đó?

Ngoảnh cổ mà trông cảnh nước nhà!"

Nếu như trong các kỳ thi trước đây, sĩ tử được coi là nhân tài tương lai của đất nước, thì nay Trần Tế Xương lại đặt ra một câu hỏi đầy chua chát: "Nhân tài đất Bắc nào ai đó?". Câu thơ không chỉ mang ý nghĩa hoài nghi mà còn hàm chứa nỗi thất vọng sâu sắc. Đến đây, giọng điệu trào phúng nhường chỗ cho sự đau xót. Lời kêu gọi "ngoảnh cổ mà trông cảnh nước nhà" vang lên như một hồi chuông cảnh tỉnh, thể hiện nỗi lòng của một kẻ sĩ trước thực trạng đất nước đang dần rơi vào tay ngoại bang.

Với giọng thơ châm biếm sắc sảo, hình ảnh giàu tính gợi tả và kết cấu chặt chẽ, "Vịnh khoa thi hương" không chỉ vẽ nên bức tranh sống động về kỳ thi Hương cuối thế kỷ XIX mà còn thể hiện nỗi đau xót, bất lực của Trần Tế Xương trước thời cuộc. Qua bài thơ, ta không chỉ thấy một nhà thơ tài hoa mà còn cảm nhận được tâm hồn yêu nước sâu sắc, luôn trăn trở với vận mệnh dân tộc.