Cập nhật điểm mới Luật báo chí 2016 áp dụng từ 01/01/2017

So với Luật báo chí hiện hành, kết cấu của Luật báo chí 2016 có một số thay đổi. Cụ thể: Thu hẹp lại còn 6 chương (hiện hành là 7 chương) với 61 điều, tăng thêm 25 điều (hiện hành là 36 điều). Nổi bật với các điểm mới như sau:

Quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân

Quyền tự do báo chí quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân không phải là quyền mới nhưng tại Luật báo chí 2016, 02 quyền này đã được cụ thể hóa bằng những hành động, việc làm cụ thể hơn như sau:

Công dân được quyền tự do báo chí thông qua việc:

• Sáng tạo tác phẩm báo chí.
• Cung cấp thông tin cho báo chí.
• Phản hồi thông tin trên báo chí.
• Tiếp cận thông tin báo chí.
• Liên kết với cơ quan báo chí thực hiện sản phẩm báo chí.
• In, phát hành báo in.

Và được quyền dự do ngôn luận trên báo chí bằng cách:

• Phát biểu ý kiến về tình hình đất nước và thế giới.
• Tham gia ý kiến xây dựng và thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước.
• Góp ý kiến, phê bình, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo trên báo chí đối với các tổ chức của Đảng, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp và các tổ chức, cá nhân khác.

Trường đại học cũng được quyền thành lập cơ quan báo chí

Đây là quy định mới được bổ sung vào quy định đối tượng được quyền thành lập cơ quan báo chí. Theo đó, Luật báo chí 2016 nêu rõ: Đối tượng được thành lập cơ quan báo chí bao gồm:

• Cơ quan của Đảng, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức tôn giáo từ cấp tỉnh hoặc tương đương trở lên, hoạt động hợp pháp theo quy định của pháp luật Việt Nam được thành lập cơ quan báo chí.
• Cơ sở giáo dục đại học theo quy định của Luật giáo dục đại học; tổ chức nghiên cứu khoa học, tổ chức nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ được tổ chức dưới hình thức viện hàn lâm, viện theo quy định của Luật khoa học và công nghệ; bệnh viện cấp tỉnh hoặc tương đương trở lên được thành lập tạp chí khoa học.

Quy định này khá phù hợp với thực tiễn vì hiện nay nhiều trường đại học cũng như tổ chức nghiên cứu khoa học, tổ chức nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ đều cho ra đời những tạp chí khoa học mang tính tham khảo. ứng dụng và hỗ trợ rất nhiều cho thực tiễn cuộc sống.

Được liên kết trong hoạt động báo chí

Cơ quan báo chí được phép liên kết trong hoạt động báo chí với cơ quan báo chí khác, pháp nhân, cá nhân có đăng ký kinh doanh phù hợp với lĩnh vực liên kết theo quy định của pháp luật với các nội dung như:

• Thiết kế, trình bày, in, quảng cáo, phát hành báo chí và nội dung thông tin theo quy định;
• Khai thác hoặc mua bản quyền về măng sét, nội dung các ấn phẩm báo chí thuộc lĩnh vực khoa học, công nghệ, thể thao, giải trí, quảng cáo và thông tin kinh tế của báo chí nước ngoài để xuất bản tại Việt Nam;
• Tổ chức, cá nhân nước ngoài được phép liên kết khai thác hoặc mua toàn bộ bản quyền về măng sét, nội dung các ấn phẩm báo chí hợp pháp của Việt Nam để xuất bản tại nước ngoài;
• Sản xuất chương trình, kênh phát thanh, kênh truyền hình thuộc lĩnh vực khoa học, công nghệ, kinh tế, văn hóa, thể thao, giải trí, quảng cáo, an sinh xã hội;
• Sản xuất các sản phẩm báo in, báo điện tử thuộc các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kinh tế, văn hóa, thể thao, giải trí, quảng cáo, an sinh xã hội.

Nội dung và hình thức của hoạt động liên kết phải tuân thủ đúng quy định của pháp luật Việt Nam, đảm bảo các chương trình liên kết trên kênh phát thanh, kênh truyền hình phục vụ nhiệm vụ chính trị, thông tin, tuyên truyền thiết yếu theo quy định của Bộ Thông tin và Truyền thông và kênh thời sự - chính trị tổng hợp không vượt quá 30% tổng thời lượng chương trình phát sóng lần thứ nhất của kênh này. Các chương trình phát thanh, chương trình truyền hình giải trí, trò chơi truyền hình, truyền hình thực tế có bản quyền, kịch bản chương trình nước ngoài phải được Việt hóa, phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam.

Giới hạn phạm vi hoạt động của báo chí

Ngoài những quy định của luật Báo chí hiện hành, luật Báo chí 2016 đã quy định giới hạn hoạt động của báo chí thông qua việc cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền có quyền từ chối cung cấp thông tin cho báo chí trong các trường hợp:

• Thông tin thuộc danh Mục bí mật nhà nước, bí mật của Đảng, bí mật đời tư của cá nhân và bí mật khác;
• Thông tin về vụ án đang được Điều tra hoặc chưa xét xử, trừ trường hợp cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan Điều tra cần thông tin trên báo chí những vấn đề có lợi cho hoạt động Điều tra và công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm;
• Thông tin về vụ việc đang trong quá trình thanh tra chưa có kết luận thanh tra; vụ việc đang trong quá trình giải quyết khiếu nại, tố cáo; những vấn đề tranh chấp, mâu thuẫn giữa các cơ quan nhà nước đang trong quá trình giải quyết, chưa có kết luận chính thức của người có thẩm quyền mà theo quy định của pháp luật chưa được phép công bố;
• Những văn bản chính sách, đề án đang trong quá trình soạn thảo mà theo quy định của pháp luật chưa được cấp có thẩm quyền cho phép công bố.

Hay quy định cơ quan báo chí, nhà báo chỉ phải tiết lộ người cung cấp thông tin khi có yêu cầu bằng văn bản của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân, Chánh án Toà án nhân dân cấp tỉnh và tương đương trở lên cần thiết cho việc điều tra, xét xử tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng. 

Người làm báo phải có đạo đức nghề nghiệp

Cũng như các nghề khác như Luật sư, bác sĩ, giáo viên,… thì nghề làm báo cũng không ngoại lệ. Bên cạnh những quyền hạn, nghĩa vụ của mình, nhà báo trong hoạt động công tác, chuyên môn còn phải tuân thủ quy tắc cũng như đạo đức nghề nghiệp của người làm báo.

Luật báo chí 2016 quy định Hội nhà báo Việt Nam có nhiệm vụ ban hành và tổ chức thực hiện quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo; nhà báo có nghĩa vụ tuân thủ quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo và sẽ bị thu hồi thẻ nhà báo khi vi phạm về đạo đức nghề nghiệp gây hậu quả nghiêm trọng.

Cấm kết tội danh khi chưa có bản án của Tòa

Điều 9 Luật Báo chí 2016 quy định các hành vi bị cấm trong hoạt động báo chí, trong đó đã quy định cụ thể hơn, rõ ràng hơn một số hành vi so với Luật Báo chí hiện hành, bổ sung một số hành vi như: Thông tin quy kết tội danh khi chưa có bản án của tòa án, thông tin ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường về thể chất và tinh thần của trẻ em, thông tin về những chuyện thần bí gây hoang mang trong xã hội, ảnh hưởng xấu đến trật tự, an toàn xã hội và sức khỏe của cộng đồng.