QUYẾT ĐỊNH

VỀ VIỆC PHÊ DUYỆT ĐỀ ÁN KHUNG BẢO TỒN, KHAI THÁC VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN GEN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG GIAI ĐOẠN 2021-2025

ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

Căn cứ Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 19/6/2015;

Căn cứ Luật Khoa học và Công nghệ ngày 18/6/2013 và Nghị định số 08/2014/NĐ-CP ngày 27/01/2014 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học và Công nghệ;

Luật Đa dạng sinh học ngày 28/11/2008 và Nghị định số 65/2010/NĐ-CP ngày 11/6/2010 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của dạng sinh học;

Căn cứ Thông tư số 17/2016/TT-BKHCN ngày 01/9/2016 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ quy định về quản lý thực hiện Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030;

Căn cứ Công văn số 161/BKHCN-CNN ngày 21/01/2020 của Bộ Khoa học và Công nghệ về việc xây dựng Đề án khung nhiệm vụ khoa học và công nghệ về quỹ gen cấp bộ, cấp tỉnh;

Xét đề nghị của Sở Khoa học và Công nghệ tại Tờ trình số 78/TTr-SKHCN ngày 18/12/2020.

QUYẾT ĐỊNH:

Điều 1. Phê duyệt Đề án khung bảo tồn, khai thác và phát triển nguồn gen thành phố Hải Phòng giai đoạn 2021-2025 (có Đề án chi tiết kèm theo).

Điều 2. Giao Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tổ chức triển khai, hướng dẫn thực hiện Đề án.

Điều 3. Chánh Văn phòng Ủy ban nhân dân thành phố, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ, Thủ trưởng các Sở, ban, ngành; Chủ tịch Ủy ban nhân dân các quận, huyện và các tổ chức, cá nhân có liên quan chịu trách nhiệm thi hành Quyết định này./.

ĐỀ ÁN

KHUNG BẢO TỒN, KHAI THÁC VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN GEN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG GIAI ĐOẠN 2021 - 2025
(Kèm theo Quyết định số 307/QĐ-UBND ngày 01 tháng 02 năm 2021 của Ủy ban nhân dân thành phố)

I. Tính cấp thiết và căn cứ pháp lý

1. Tính cấp thiết

Việt Nam được ghi nhận là một trong những nước có đa dạng sinh học cao trên thế giới với nhiều kiểu hệ sinh thái, các loài sinh vật và nguồn gen phong phú, đặc hữu. Đến nay, Việt Nam đã xác định được khoảng 49.200 loài sinh vật, bao gồm 7.500 loài/chủng vi sinh vật; 20.000 loài thực vật trên cạn và dưới nước; 10.500 loài động vật trên cạn; 2.000 loài động vật không xương sống và cá ở nước ngọt; trên 11.000 loài sinh vật biển. Do đó, Việt Nam là một trong 10 trung tâm đa dạng sinh học phong phú nhất thế giới, được xếp hạng thứ 16 trên thế giới về sự đa dạng tài nguyên sinh vật tài nguyên di truyền, là nơi có nguồn gen cây trồng và vật nuôi địa phương đa dạng của thế giới.

Hải Phòng là thành phố có cả rừng, biển, hải đảo, địa hình khí hậu tương đối đa dạng và được đánh giá là thành phố có tính đa dạng sinh học cao. Hải Phòng có 50.615 ha diện tích đất sản xuất nông nghiệp, 19.254 ha đất lâm nghiệp, 12.387 ha đất nuôi trồng thủy sản, 125 km bờ biển, có 15 quận/huyện (7 quận và 8 huyện, trong đó, có hai huyện đảo là Cát Hải và Bạch Long Vỹ). Vùng biển thành phố Hải Phòng có một vị trí quan trọng đối với miền Bắc Việt Nam nói riêng và cả nước nói chung về phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế cũng như an ninh quốc phòng.

Hiện nay thành phố có 20 tiểu hệ sinh thái thuộc 3 nhóm: trên cạn, thủy vực nội địa và hệ sinh thái thủy vực biển, đảo ven bờ được tập trung nghiên cứu với số lượng 6.177 loài sinh vật. Trong đó, xác định danh sách 85 loài động thực vật quý hiếm có trong Sách Đỏ Việt Nam (2007) và Danh mục các loài có nguy cơ bị đe dọa của tổ chức Bảo tồn Quốc tế IUCN (2011); 25 loài động, thực vật đặc hữu có giá trị kinh tế cao cần có những nghiên cứu chuyên sâu hơn để bảo tồn và phát triển nguồn lợi.

Theo kết quả điều tra, khảo sát thực tế nguồn gen quý hiếm, có giá trị tại Hải Phòng thực hiện năm 2018 - 2019, Hải Phòng có 224 nguồn gen sinh vật nguy cấp, quý hiếm, có giá trị tại Hải Phòng. Trong đó, 164 nguồn gen thực vật (lúa, hoa, rau màu và dược liệu); 02 nguồn gen động vật (gà Liên Minh; ong nội Cát Bà); 15 nguồn gen thủy sản (Bào ngư chín lỗ, cá Song chanh, cá Song chấm đỏ, cá Song vua, Trai bàn mai, Trai ngọc nữ...).

Với sự đa dạng, phong phú về nguồn gen nêu trên là điều kiện để thành phố có thể đẩy mạnh ứng dụng các tiến bộ khoa học và công nghệ trong việc bảo tồn, khai thác và phát triển hợp lý các nguồn gen quý, hiếm, có giá trị kinh tế cao. Tuy nhiên, ngày nay, khi hệ sinh thái đang bị khai thác quá mức để cung cấp lương thực, thực phẩm và các sản phẩm dịch vụ khác cho con người do sự gia tăng dân số, phát triển đô thị và công nghiệp. Sự suy giảm về đa dạng sinh học sẽ dẫn đến mất cân bằng sinh thái, mất dần các nguồn gen quý, hiếm của động, thực vật, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống của con người và phát triển bền vững. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu đã và đang có những ảnh hưởng lớn tới tự nhiên, xã hội và tác động trực tiếp tới cuộc sống của con người. Biến đổi khí hậu cũng ảnh hưởng tới việc bảo tồn đa dạng sinh học, cụ thể là: một số loài bị tuyệt chủng, một số loài chỉ còn sống sót ở một vài địa điểm nhất định; các hệ sinh thái, các sinh cảnh cần thiết cho các loài di cư hoặc các loài nguy cấp có phân bố hẹp, các loài đặc hữu sẽ bị tuyệt chủng hoặc thu hẹp; các hệ sinh thái bị biến đổi do mực nước biển dâng cao; một số khu bảo tồn cảnh quan có tầm quan trọng về kinh tế-xã hội, văn hóa và khoa học bị mất hoặc bị thu hẹp; các loài động, thực vật ngoại lai xâm nhập và phát triển do môi trường sống thay đổi.

Căn cứ chỉ đạo, định hướng của Chính phủ, Bộ, ngành Trung ương; xuất phát từ yêu cầu thực tế và nguy cơ giảm dần các loài động vật, thực vật, việc xây dựng Đề án khung bảo tồn, khai thác và phát triển nguồn gen của thành phố, nhất là bảo tồn, lưu giữ nguồn gen cây trồng, vật nuôi, vi sinh vật,...để khai thác, phát triển nguồn gen phục vụ sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, y tế và bảo vệ môi trường trở nên quan trọng và cấp thiết.

2. Căn cứ pháp lý

- Luật Đa dạng sinh học ngày 28/11/2008 và Nghị định số 65/2010/NĐ-CP ngày 11/6/2010 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đa dạng sinh học;

- Luật Khoa học và Công nghệ ngày 18/6/2013 và Nghị định số 08/2014/NĐ-CP ngày 24/01/2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Khoa học và Công nghệ;

- Luật Lâm nghiệp ngày 15/11/2017;

- Luật Thủy sản ngày 21/11/2017;

- Nghị định số 160/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ về “Tiêu chí xác định loài và chế độ quản lý loài thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ”;

- Nghị định số 06/2019/NĐ-CP ngày 22/01/2019 của Chính phủ về "Quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp”;

- Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 được phê duyệt theo Quyết định số 1250/QĐ-TTg ngày 31/7/2013 của Thủ tướng Chính phủ;

- Quyết định số 1671/QĐ-TTg ngày 28/9/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030;

- Quyết định số 80/2005/QĐ-BNN ngày 05/12/2005 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về việc Ban hành danh mục nguồn gen cây trồng quý hiếm cần bảo tồn;

- Thông tư số 17/2016/TT-BKHCN ngày 01/9/2016 quy định quản lý thực hiện chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng 2030;

- Công văn số 3514/BKHCN-CNN ngày 29/11/2012 về việc xây dựng Đề án khung nhiệm vụ khoa học và công nghệ về quỹ gen cấp tỉnh;

- Quyết định số 3069/QĐ-UBND ngày 31/12/2014 của Ủy ban nhân dân thành phố về việc ban hành Kế hoạch hành động về đa dạng sinh học thành phố Hải Phòng đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030;

- Công văn số 1851/BKHCN-CNN ngày 26/6/2020 của Bộ Khoa học và Công nghệ về việc Đề án khung nhiệm vụ khoa học và công nghệ về quỹ gen cấp tỉnh giai đoạn 2021- 2025.

II. Mục tiêu của Đề án

1. Mục tiêu tổng quát

Bảo tồn, lưu giữ an toàn và khai thác phát triển nguồn gen động vật, thực vật, thủy sản và vi sinh vật quý hiếm, có giá trị nhằm phục vụ công tác bảo vệ nguồn lợi tự nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển kinh tế - xã hội bền vững của thành phố.

2. Mục tiêu cụ thể

- Điều tra, thu thập, lưu giữ, bảo tồn bổ sung 17 nguồn gen sinh vật quý hiếm, có giá trị, có nguy cơ thoái hóa, đe dọa tuyệt chủng.

- Lưu giữ, bảo tồn an toàn các nguồn gen đang được lưu giữ tại các cơ sở lưu giữ nguồn gen của thành phố.

- Đánh giá sơ bộ, chi tiết, xác định giá trị các nguồn gen đã thu thập được, nguồn gen có giá trị khoa học, y dược, kinh tế và có triển vọng phát triển giống cho sản xuất.

- Khai thác và sử dụng bền vững 08 nguồn gen sinh vật quý hiếm, có giá trị phục vụ nghiên cứu khoa học, phát triển sản xuất và bảo vệ môi trường.

III. Nội dung Đề án

1. Điều tra, khảo sát và thu thập bổ sung nguồn gen

- Điều tra, khảo sát, xác định các nguồn gen cần thu thập, bảo tồn để bổ sung vào quỹ nguồn gen của thành phố.

- Lựa chọn, thu thập bổ sung nguồn gen quý hiếm, có giá trị trên địa bàn thành phố đưa vào lưu giữ, bảo tồn. Đặc biệt chú trọng các nguồn gen đặc sản, đặc hữu và có giá trị kinh tế cao làm cơ sở xây dựng mô hình bảo tồn và phát triển bền vững. Ưu tiên thu thập những nguồn gen đang bị đe dọa tuyệt chủng, những nguồn gen quý, đặc hữu của địa phương.

2. Lưu giữ, bảo tồn nguồn gen sinh vật quý hiếm hiện có

- Lưu giữ, bảo tồn an toàn các nguồn gen quý hiếm, có giá trị hiện có đang được lưu giữ tại Trung tâm Phát triển Khoa học - Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Vườn Quốc gia Cát Bà, Trung tâm Giống và Phát triển Nông nghiệp công nghệ cao, Viện Nghiên cứu Hải Sản, Viện Tài nguyên và Môi trường Biển, Trung tâm Tài nguyên thực vật và các tổ chức, đơn vị bảo tồn, lưu giữ nguồn gen trên địa bàn thành phố. Đồng thời, tiếp tục đưa vào lưu giữ, bảo tồn các nguồn gen quý hiếm, có giá trị, có nguy cơ tuyệt chủng của thành phố sau khi được thu thập bổ sung.

- Bảo tồn tại chỗ (in-situ) đối với các nguồn gen cần được bảo tồn, những nguồn gen chưa có nguy cơ tuyệt chủng hoặc xâm hại phù hợp với điều kiện môi trường sống tự nhiên, đảm bảo cho sự sinh trưởng và phát triển của các loài.

- Bảo tồn chuyển chỗ (ex-situ) đối với những nguồn gen có nguy cơ bị đe dọa và tuyệt chủng cao, những loài đặc biệt quý hiếm trong tự nhiên nhằm bảo tồn được nguyên trạng, lâu dài, tránh được những rủi ro do yếu tố con người, biến đổi khí hậu, thiên nhiên gây ra. Các nguồn gen này được chuyển đến bảo tồn tại các cơ sở lưu giữ, bảo tồn gen trên địa bàn thành phố và các đơn vị bảo tồn gen quốc gia.

- Nghiên cứu, ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật để phục tráng, nhân giống, thuần chủng một số nguồn gen.

- Nghiên cứu xây dựng, phát triển các khu nuôi trồng chuyên canh các loài thực vật, động vật, thủy sản có nguy cơ thất thoát, tuyệt chủng hoặc có giá trị phục vụ kinh tế - xã hội, y tế, an ninh, quốc phòng, khoa học và môi trường.

3. Đánh giá và tư liệu hóa nguồn gen

- Triển khai công tác đánh giá ban đầu, đánh giá chi tiết các nguồn gen để đưa vào quản lý trong cơ sở dữ liệu nguồn gen chung của thành phố, đảm bảo sau 5 năm, 80% số nguồn gen thu thập được hiện có được đánh giá ban đầu đầy đủ về các tính trạng, các chỉ tiêu sinh trưởng, phát triển; trong đó có 20% số nguồn gen được đánh giá chi tiết về năng suất, chất lượng, tính chống chịu sâu bệnh, khả năng thích ứng của các nguồn gen có tiềm năng về giá trị khoa học, giá trị ứng dụng.

- Tư liệu hóa nguồn gen dưới các hình thức: phiếu điều tra, phiếu mô tả, phiếu đánh giá, tiêu bản, hình vẽ, ảnh, ấn phẩm thông tin, cơ sở dữ liệu (dưới dạng văn bản hoặc số hóa).

- Xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin quỹ gen của thành phố; xây dựng trang thông tin về công tác lưu giữ, bảo tồn, khai thác và phát triển nguồn gen tại Hải Phòng nhằm phục vụ có hiệu quả công tác quản lý nhà nước và trao đổi cơ sở dữ liệu thông tin nguồn gen giữa các cơ quan trong mạng lưới quỹ gen quốc gia, tổ chức nghiên cứu trong và ngoài nước, các cơ sở sản xuất, đồng thời nâng cao nhận thức bảo tồn nguồn gen cho người dân.

4. Khai thác và phát triển nguồn gen

- Kiểm tra các nguồn gen quý, hiếm, có giá trị kinh tế cao để đánh giá khả năng phát triển và ứng dụng để định hướng mục tiêu khai thác.

- Khai thác và phát triển nhanh những nguồn gen có khả năng làm vật liệu cho công tác chọn tạo giống.

- Khai thác có hiệu quả các nguồn gen có đặc tính quý hiếm, có giá trị khoa học, giá trị y - dược, giá trị kinh tế, có triển vọng phát triển sản phẩm mới, sản phẩm thương mại nhằm bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen.

- Nghiên cứu, ứng dụng các giải pháp công nghệ nhằm tạo ra sản phẩm hàng hóa có chất lượng, giá trị kinh tế cao từ nguồn gen.

5. Tăng cường tiềm lực cho các tổ chức, đơn vị bảo tồn, lưu giữ nguồn gen của thành phốa

- Tập trung đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng, trang thiết bị phục vụ bảo tồn, lưu giữ nguồn gen cho Trung tâm Phát triển Khoa học - Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, đơn vị đầu mối trong hoạt động bảo tồn, lưu giữ và phát triển nguồn gen của thành phố và cũng là thành viên mạng lưới quỹ gen Quốc gia. Đồng thời hỗ trợ, đầu tư trang thiết bị và các điều kiện cần thiết cho các đơn vị khác của thành phố đảm bảo đáp ứng đủ năng lực, các điều kiện về hạ tầng, máy móc, trang thiết bị kỹ thuật để triển khai thực hiện nhiệm vụ bảo tồn, lưu giữ nguồn gen.

- Khuyến khích các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trên địa bàn thành phố đầu tư cơ sở vật chất và triển khai thực hiện việc bảo tồn, khai thác, phát triển bền vững nguồn gen.

- Hỗ trợ đào tạo, tập huấn, tham quan học tập kinh nghiệm trong và ngoài nước nhằm nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ, kỹ thuật thực hiện công tác bảo tồn, lưu giữ và phát triển nguồn gen của thành phố.

IV. Kết quả dự kiến

1. Nguồn gen sinh vật được điều tra, khảo sát bổ sung thông tin; đánh giá sơ bộ tiềm năng di truyền.

2. Bảo tồn và lưu giữ an toàn các nguồn gen hiện có và các nguồn gen quý hiếm, có giá trị, có nguy cơ tuyệt chủng được bổ sung, thu thập.

3. Tư liệu hóa các nguồn gen sinh vật và cập nhật đầy đủ thông tin các nguồn gen sinh vật phục vụ công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ. Xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin quỹ gen của thành phố; xây dựng trang thông tin về công tác lưu giữ, bảo tồn, khai thác và phát triển nguồn gen tại Hải Phòng.

4. Khai thác phát triển bền vững 08 nguồn gen sinh vật quý hiếm, có giá trị phục vụ nghiên cứu và phát triển sản xuất và bảo vệ môi trường.

5. Đầu tư nâng cao năng lực cho Trung tâm Phát triển Khoa học - Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đủ điều kiện về hạ tầng cơ sở kỹ thuật đáp ứng các yêu cầu của cơ sở bảo tồn, lưu giữ nguồn gen; đầu mối mạng lưới quỹ gen của thành phố liên kết với mạng lưới quỹ gen quốc gia.

V. Kinh phí

1. Ngân sách nhà nước:

- Nguồn chi thường xuyên và kinh phí sự nghiệp khoa học công nghệ hàng năm của thành phố.

- Ngân sách từ các chương trình trung ương.

2. Các nguồn tài chính hợp pháp khác của các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.

VI. Tổ chức thực hiện

1. Sở Khoa học và Công nghệ

- Tuyên truyền, phổ biến hướng dẫn, triển khai thực hiện Đề án.

- Lập kế hoạch triển khai các nội dung của Đề án và kinh phí thực hiện các nhiệm vụ hàng năm trình Ủy ban nhân thành phố thành phố phê duyệt. Định kỳ báo cáo Ủy ban nhân thành phố và Bộ Khoa học và Công nghệ tình hình triển khai thực hiện Đề án.

- Chủ trì phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Y tế, Ủy ban nhân dân các quận, huyện quản lý, kiểm tra, giám sát các nhiệm vụ của Đề án.

- Chỉ đạo các đơn vị triển khai các hoạt động bảo tồn, lưu giữ và phát triển nguồn gen; giao Trung tâm Phát triển Khoa học - Công nghệ và Đổi mới sáng tạo - Thành viên mạng lưới quỹ gen quốc gia làm đầu mối kết nối, điều tra, khảo sát, thu thập, tổng hợp dữ liệu và thực hiện công tác bảo tồn, lưu giữ, khai thác và phát triển nguồn gen của thành phố; phối hợp với các cơ quan nghiên cứu, lưu giữ, bảo tồn nguồn gen quốc gia trong quá trình xác định, đánh giá, bảo tồn và lưu giữ an toàn nguồn gen.

2. Sở Tài chính

Phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tham mưu bố trí, phân bổ kinh phí thực hiện đảm bảo hoạt động có hiệu quả các nội dung của Đề án.

3. Các cơ quan, đơn vị khác

- Các Sở, ban, ngành, Ủy ban nhân dân các quận, huyện liên quan phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ kiểm tra quá trình thực hiện các nhiệm vụ quỹ gen. Phối hợp, chỉ đạo các cơ quan chủ trì, các địa phương đảm bảo nguồn gen tiếp tục được bảo tồn sau khi Đề án kết thúc.

- Các viện Nghiên cứu, trường Đại học, tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trong và ngoài thành phố phối hợp, tham gia triển khai thực hiện Đề án./.

PHỤ LỤC 1

DANH MỤC NGUỒN GEN QUÝ HIẾM, ĐẶC HỮU, CÓ GIÁ TRỊ CỦA THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG HIỆN ĐANG ĐƯỢC LƯU GIỮ, BẢO TỒN

* Chú thích về phương pháp bảo tồn và lưu giữ:

Ex situ: bảo tồn chuyển chỗ

In situ: bảo tồn tại chỗ

PHỤ LỤC 2

DANH MỤC CÁC NHIỆM VỤ NGUỒN GEN GIAI ĐOẠN 2021 - 2025