Những điểm mới của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015

Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 gồm 17 chương, 173 Điều, cơ bản đã kế thừa và sửa đổi, bổ sung, khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008 và Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân năm 2004. Đồng thời, thống nhất chung việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật của trung ương và địa phương với nhiều điểm mới quan trọng.

Xác định rõ phạm vi điều chỉnh của Luật

So với Luật ban hành VBQPPL năm 2008 và Luật ban hành VBQPPL của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân năm 2004, Luật ban hành VBQPPL năm 2015 đã xác định rõ phạm vi điều chỉnh của Luật. Theo đó, Luật mới đã quy định nguyên tắc, thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật; trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân trong việc xây dựng văn bản quy phạm pháp luật; không quy định việc làm Hiến pháp, sửa đổi Hiến pháp.

Đồng thời, có sự thay đổi quan trọng so với hai Luật ban hành VBQPPL trước đó khi quy định một điều riêng về giải thích từ ngữ. Một số từ ngữ được xây dựng trên cơ sở kế thừa các quy định trong các văn phạm pháp luật có liên quan đã được thực tế kiểm nghiệm như: Quy phạm pháp luật; Đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của văn bản quy phạm pháp luật; Giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh. Cùng với đó, xuất phát từ ý nghĩa quan trọng cả về lý luận và thực tiễn của khái niệm văn bản quy phạm pháp luật, nhằm khắc phục hạn chế trong việc phân biệt khái niệm văn bản quy phạm pháp luật với văn bản hành chính thông thường và những văn bản khác của cơ quan nhà nước được ban hành trong thời gian qua, Luật mới đã bổ sung khái niệm quy phạm pháp luật, đồng thời hoàn thiện hơn khái niệm văn bản quy phạm pháp luật (Điều 2 và Điều 3).

Phân định rõ thẩm quyền ban hành VBQPPL từ trung ương đến địa phương

Trên cơ sở quy định của Hiến pháp năm 2013 và các Luật về tổ chức bộ máy nhà nước, Luật ban hành VBQPPL năm 2015 đã giảm được một số hình thức văn bản quy phạm pháp luật, đồng thời quy định rõ ràng, chặt chẽ hơn về nội dung ban hành các hình thức văn bản quy phạm pháp luật như bỏ hình thức thông tư liên tịch giữa các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ; các chỉ thị của Ủy ban nhân dân các cấp; chỉ giữ lại hình thức nghị quyết liên tịch giữa Ủy ban thường vụ Quốc hội hoặc Chính phủ với Đoàn chủ tịch Ủy ban trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Luật mới cũng quy định cụ thể thẩm quyền và nội dung ban hành VBQPPL đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân ở cấp trung ương và địa phương; khắc phục tình trạng quy định dàn trải, thiếu rõ ràng ở các Luật trước đó; phân định rõ thẩm quyền ban hành VBQPPL của chính quyền cấp tỉnh, huyện, xã và đơn vị hành chính- kinh tế đặc biệt (từ Điều 15 đến Điều 30).

Nâng cao trách nhiệm và đổi mới quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL

Khắc phục những hạn chế của 2 Luật ban hành VBQPPL trước đó, Luật ban hành VBQPPL năm 2015 quy định riêng 1 Điều về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền trong xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật (Điều 7) theo 3 nhóm đối tượng gồm: Nhóm các cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền trình, soạn thảo dự án dự thảo văn bản quy phạm pháp luật; Nhóm các cơ quan thẩm định, thẩm tra; cơ quan tổ chức tham gia góp ý kiến và Nhóm các cơ quan ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Ngoài ra, tại khoản 8, Điều 7 Luật ban hành VBQPPL năm 2015 cũng quy định cụ thể trách nhiệm của cá nhân trong việc xây dựng, ban hành VBQPPL.

Luật năm 2015 cũng đã đổi mới cơ bản quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL theo hướng tách bạch quy trình xây dựng chính sách với quy trình soạn thảo luật, pháp lệnh, nghị định và nghị quyết của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, trong đó tập trung quy định về quy trình xây dựng chính sách theo hướng chính sách được thông qua, phê duyệt trước khi bắt đầu soạn thảo văn bản; sửa đổi một số quy định trong quy trình soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, xem xét, thông qua văn bản quy phạm pháp luật và đổi mới quy trình xây dựng, ban hành văn bản pháp luật của một số chủ thể khác.

Cụ thể, Luật ban hành VBQPPL năm 2015 đã bổ sung quy trình xây dựng chính sách; sửa đổi một số quy định trong quy trình soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, xem xét, thông qua văn bản quy phạm pháp luật; đổi mới quy trình xây dựng, ban hành văn bản pháp luật của một số chủ thể khác…

Bên cạnh đó, Luật ban hành VBQPPL năm 2015 không quy định về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh theo nhiệm kỳ Quốc hội mà chỉ quy định Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hằng năm. Điều này nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật năm 2008 bởi quy định về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh theo nhiệm kỳ Quốc hội (5 năm) là quá dài, khó khả thi do Chương trình này phải thường xuyên điều chỉnh để phù hợp với điều kiện kinh tế- xã hội phát triển nhanh chóng của đất nước. Do đó, việc xây dựng, ban hành Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh cho cả nhiệm kỳ Quốc hội là không cần thiết.

Tăng cường tính công khai, minh bạch và quy định cụ thể những hành vi bị nghiêm cấm

Luật ban hành VBQPPL năm 2015 đã bổ sung nhiều quy định nhằm tăng cường tính công khai, minh bạch trong hoạt động xây dựng và ban hành VBQPPL như quy định việc tham gia góp ý kiến xây dựng văn bản quy phạm pháp luật (Điều 6); việc bắt buộc  cơ quan chủ trì soạn thảo phải giải trình tiếp thu ý kiến; việc đăng Công báo văn bản quy phạm pháp luật (Điều 150); việc đăng tải và đưa tin văn bản quy phạm pháp luật (Điều 157)…

Luật ban hành VBQPPL năm 2015 quy định cụ thể những hành vi bị nghiêm cấm, qua đó góp phần tăng cường tính hiệu quả và khả thi trong việc xây dựng và ban hành VBQPPL. Tại Điều 4, Luật nghiêm cấm hành vi ban hành văn bản quy phạm pháp luật trái với Hiến pháp, trái với văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên; Ban hành văn bản không thuộc hệ thống văn bản quy phạm pháp nhưng có chứa quy phạm pháp luật; Ban hành văn bản quy phạm pháp luật không đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục quy định. Đồng thời nghiêm cấm các văn bản quy phạm pháp luật của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao; Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ; Tổng Kiểm toán Nhà nước; Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp quy định thủ tục hành chính, trừ trường hợp được luật giao nhằm bảo đảm tốt hơn quyền, nghĩa vụ cơ bản của công dân theo tinh thần mới của Hiến pháp năm 2013.

Bổ sung các trường hợp xây dựng, ban hành VBQPPL theo trình tự, thủ tục rút gọn

Để khắc phục những hạn chế, bất cập trước đó, Luật ban hành VBQPPL năm 2015 đã bỏ một số quy định của của Luật ban hành VBQPPL năm 2008, đồng thời bổ sung một số trường hợp như: Trường hợp khẩn cấp theo quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp; trường hợp đột xuất, khẩn cấp trong phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, cháy, nổ; Trường hợp cấp bách để giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn theo quyết định của Quốc hội; Trường hợp để ngưng hiệu lực toàn bộ hoặc một phần của văn bản quy phạm pháp luật trong một thời hạn nhất định; Trường hợp cần sửa đổi ngay cho phù hợp với văn bản quy phạm pháp luật mới được ban hành (Điều 146).

Bổ sung nhiều điều kiện bảo đảm nguồn lực xây dựng, ban hành VBQPPL

Nếu như Luật ban hành VBQPPL năm 2008 và Luật ban hành VBQPPL của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân năm 2004 chỉ có các quy định về kinh phí xây dựng văn bản quy phạm pháp luật thì tại Luật ban hành VBQPPL năm 2015 đã bổ sung thêm nhiều điều kiện nhằm bảo đảm nguồn lực xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật như: Nhà nước có chính sách thu hút, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí cán bộ, công chức tham gia xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ quy định tại Luật này; hiện đại hóa phương tiện, hạ tầng kỹ thuật; bảo đảm kinh phí cho hoạt động xây dựng chính sách, soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, chỉnh lý, hoàn thiện và ban hành văn bản quy phạm pháp luật (Điều 171).

Như vậy, sau khi chính thức có hiệu lực thi hành, Luật ban hành VBQPPL năm 2015 sẽ góp phần khắc phục những hạn chế, bất cập của công tác xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật trước đó, đồng thời là nền tảng pháp lý quan trọng để hoàn thiện hệ thống pháp luật của nước ta trong thời gian tới.

Nguồn: quochoi.vn