Cho vay nặng lãi: Phạt tiền hay phạt tù?

Cho vay nặng lãi: Phạt tiền hay phạt tù? (Ảnh minh họa)

Cho vay nặng lãi là gì?

Trong hợp đồng vay tài sản, pháp luật Việt Nam có chế định tôn trọng thỏa thuận của các bên về loại tài sản cho vay, thời hạn vay, lãi suất cho vay,…cũng như các điều kiện khác (nếu có). Tuy nhiên, về lãi suất cho vay, để tạo ra một hành lang pháp lý bảo vệ cho bên yếu thế, pháp luật giới hạn mức lãi suất cho vay mà hai bên có quyền thỏa thuận theo Điều 468, Bộ luật dân sự 2015 như sau:

Điều 468. Lãi suất

1. Lãi suất vay do các bên thỏa thuận.

Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. Căn cứ tình hình thực tế và theo đề xuất của Chính phủ, Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh mức lãi suất nói trên và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định tại khoản này thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực.

2. Trường hợp các bên có thỏa thuận về việc trả lãi, nhưng không xác định rõ lãi suất và có tranh chấp về lãi suất thì lãi suất được xác định bằng 50% mức lãi suất giới hạn quy định tại khoản 1 Điều này tại thời điểm trả nợ.

Theo đó, mức lãi suất cho vay hai bên có thể thỏa thuận không được quá 20%/năm (tức ~ 1.667%/ tháng). Những trường hợp cho vay lớn hơn mức lãi suất quy định sẽ được xem là vi phạm pháp luật và phần vượt quá sẽ không có hiệu lực, tuy nhiên chưa được xem là cho vay nặng lãi.

Cho vay nặng lãi là việc cho vay với lãi suất gấp 05 lần trở lên của mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật Dân sự, tức từ 100%/năm (8.33%/ tháng) trở lên (Điều 201, Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi và bổ sung năm 2017).

Cho vay nặng lãi: Phạt tiền hay phạt tù?

Tùy theo mức độ, người có hành vi cho vay với lãi suất vượt quá mức cho phép sẽ bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định.

Xử phạt vi phạm hành chính

Bên cho vay sẽ bị phạt tiền ở mức từ 5.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với hành vi cho vay tiền có cầm cố tài sản, nhưng lãi suất cho vay vượt quá 150% lãi suất cơ bản do Ngân hàng nhà nước Việt Nam công bố tại thời điểm cho vay theo Điểm d, Khoản 3, Điều 11, Nghị định 167/2013/NĐ-CP.

Như vậy, hành vi này căn cứ vào mức lãi suất cơ bản do Ngân hàng nhà nước Việt Nam công bố tại thời điểm cho vay. Hiện nay, mức lãi suất cơ bản bằng đồng Việt Nam là 9,0%/năm theo Quyết định 2868/QĐ-NHNN ngày 29/11/2010. Vậy nếu cho vay có cầm cố tài sản và mức lãi suất vượt quá 13.5%/năm thì sẽ bị xử phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng.

Truy cứu trách nhiệm hình sự

Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi và bổ sung năm 2017 quy định về Tội cho vay nặng lãi trong giao dịch dân sự như sau:

- Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm đối với các hành vi cho vay với lãi suất gấp 05 lần trở lên của mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật Dân sự thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.

- Phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm đối với hành vi phạm tội mà thu lợi bất chính 100.000.000 đồng trở lên.

- Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Như vậy, chỉ khi mức lãi suất cao hơn lãi suất cao nhất pháp luật quy định 05 lần trở lên thì mới cấu thành Tội cho vay nặng lãi theo pháp luật hình sự. Theo đó, tùy vào số tiền thu lợi bất chính có được do hành vi cho vay nặng lãi, tùy vào tính chất hành vi mà người cho vay nặng lãi có thể bị phạt tiền tối đa lên đến 1.000.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm, hoặc phạt tù đến 03 năm, ngoài ra còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định đến 05 năm.

Trường hợp bên vay không trả được nợ và phía bên cho vay khởi kiện ra tòa án thì pháp luật chỉ bảo vệ quyền lợi của bên cho vay trong phạm vi lãi suất mà pháp luật cho phép. Phần vượt quá lãi suất sẽ không được pháp luật bảo vệ.

Hoa Hồng

>> XEM BẢN TIẾNG ANH CỦA BÀI VIẾT NÀY TẠI ĐÂY