Quy định về điều kiện nhận trẻ em về chăm sóc thay thế

Quy định về điều kiện nhận trẻ em về chăm sóc thay thế (Hình từ Internet)

1. Chăm sóc thay thế là gì?

Theo khoản 3 Điều 4 Luật Trẻ em 2016, chăm sóc thay thế là việc tổ chức, gia đình, cá nhân nhận trẻ em về chăm sóc, nuôi dưỡng khi trẻ em không còn cha mẹ; trẻ em không được hoặc không thể sống cùng cha đẻ, mẹ đẻ; trẻ em bị ảnh hưởng bởi thiên tai, thảm họa, xung đột vũ trang nhằm bảo đảm sự an toàn và lợi ích tốt nhất của trẻ em.

2. Các trường hợp trẻ em cần chăm sóc thay thế

Các trường hợp trẻ em cần chăm sóc thay thế theo Điều 62 Luật Trẻ em 2016 bao gồm:

- Trẻ em mồ côi cả cha và mẹ, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em không nơi nương tựa.

- Trẻ em không thể sống cùng cha, mẹ vì sự an toàn của trẻ em; cha, mẹ không có khả năng bảo vệ, nuôi dưỡng trẻ em hoặc chính là người xâm hại trẻ em.

- Trẻ em bị ảnh hưởng của thiên tai, thảm họa, xung đột vũ trang cần được ưu tiên bảo vệ.

- Trẻ em lánh nạn, tị nạn chưa xác định được cha mẹ.

3. Các yêu cầu đối với việc thực hiện chăm sóc thay thế

Điều 60 Luật Trẻ em 2016 quy định về các yêu cầu đối với việc thực hiện chăm sóc thay thế như sau:

- Phải dựa trên nhu cầu, hoàn cảnh, giới tính, dân tộc, tôn giáo, ngôn ngữ của trẻ em và bảo đảm quyền của trẻ em.

- Bảo đảm an toàn cho trẻ em, bảo đảm ổn định, liên tục và gắn kết giữa trẻ em với người chăm sóc trẻ em.

- Phải xem xét ý kiến, nguyện vọng, tình cảm, thái độ của trẻ em tùy theo độ tuổi và mức độ trưởng thành của trẻ em; trường hợp trẻ em từ đủ 07 tuổi trở lên phải lấy ý kiến của trẻ em.

- Ưu tiên trẻ em được chăm sóc thay thế bởi người thân thích. 

Trường hợp trẻ em có anh, chị, em ruột thì được ưu tiên sống cùng nhau.

- Bảo đảm duy trì liên hệ, đoàn tụ giữa trẻ em với cha, mẹ, các thành viên khác trong gia đình khi đủ điều kiện, trừ trường hợp việc liên hệ, đoàn tụ không bảo đảm an toàn, không vì lợi ích tốt nhất của trẻ em.

4. Điều kiện nhận trẻ em về chăm sóc thay thế

4.1 Điều kiện quyết định giao chăm sóc thay thế

Căn cứ khoản 1 Điều 63 Luật Trẻ em 2016, việc quyết định giao chăm sóc thay thế phải bảo đảm các yêu cầu nêu tại mục 3 trên và đáp ứng các điều kiện sau:

- Được sự đồng ý bằng văn bản của người giám hộ đối với trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 62 Luật Trẻ em 2016;

- Việc cho, nhận chăm sóc thay thế đối với trẻ em còn cả cha và mẹ hoặc chỉ còn cha hoặc mẹ nhưng không có khả năng bảo vệ, nuôi dưỡng trẻ em phải được sự đồng ý bằng văn bản của cha và mẹ, cha hoặc mẹ, trừ trường hợp trẻ em được áp dụng biện pháp can thiệp bảo vệ trẻ em theo quy định tại điểm b và điểm c khoản 2 Điều 50, khoản 3 Điều 52 Luật Trẻ em 2016 hoặc khi cha, mẹ bị hạn chế quyền của cha, mẹ theo quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình 2014.

4.2 Điều kiện đối với cá nhân, gia đình nhận trẻ em về chăm sóc thay thế

Cá nhân, gia đình nhận trẻ em về chăm sóc thay thế phải bảo đảm các điều kiện theo khoản 2 Điều 63 Luật Trẻ em 2016 như sau:

- Điều kiện đối với cá nhân, người đại diện gia đình nhận chăm sóc thay thế:

+ Là người cư trú tại Việt Nam;

+ Có sức khỏe và có năng lực hành vi dân sự đầy đủ;

+ Có tư cách đạo đức tốt; không bị hạn chế một số quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên;

+ Không bị truy cứu trách nhiệm hình sự, xử lý vi phạm hành chính về các hành vi xâm hại trẻ em;

+ Không bị kết án về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của người khác, ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình, dụ dỗ, ép buộc hoặc chứa chấp người chưa thành niên vi phạm pháp luật, mua, bán, đánh tráo, chiếm đoạt trẻ em.

- Có chỗ ở và điều kiện kinh tế phù hợp, bảo đảm chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục trẻ em.

- Tự nguyện nhận chăm sóc trẻ em; có sự đồng thuận giữa các thành viên trong gia đình về việc nhận chăm sóc trẻ em; các thành viên trong gia đình không bị truy cứu trách nhiệm hình sự, xử lý vi phạm hành chính về các hành vi xâm hại trẻ em.

- Người thân thích nhận trẻ em chăm sóc thay thế phải là người thành niên; các trường hợp khác phải hơn trẻ em từ 20 tuổi trở lên.

5. Trách nhiệm và quyền của người nhận chăm sóc thay thế

Căn cứ Điều 64 Luật Trẻ em 2016, người nhận chăm sóc thay thế có trách nhiệm và quyền như sau:

Trách nhiệm của người nhận chăm sóc thay thế

- Bảo đảm điều kiện để trẻ em được sống an toàn, thực hiện quyền và bổn phận của trẻ em phù hợp với điều kiện của người nhận chăm sóc thay thế;

- Thông báo cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú về tình hình sức khỏe thể chất, tinh thần, sự hòa nhập của trẻ em sau 06 tháng kể từ ngày nhận chăm sóc thay thế và hằng năm; trường hợp có vấn đề đột xuất, phát sinh thì phải thông báo kịp thời.

Quyền của người nhận chăm sóc thay thế 

- Được ưu tiên vay vốn, dạy nghề, hỗ trợ tìm việc làm để ổn định cuộc sống, chăm sóc sức khỏe khi gặp khó khăn;

- Được hỗ trợ kinh phí chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em theo quy định của pháp luật và được nhận hỗ trợ của cơ quan, tổ chức, gia đình, cá nhân để thực hiện việc chăm sóc thay thế.

Văn Trọng