Án lệ là gì? Tiêu chí lựa chọn, thông qua án lệ

Về vấn đề này LawNet giải đáp như sau:

1. Án lệ là gì?

Điều 1 Nghị quyết 04/2019/NQ-HĐTP quy định án lệ là những lập luận, phán quyết trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án về một vụ việc cụ thể được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao lựa chọn và được Chánh án Tòa án nhân dân tối cao công bố là án lệ để các Tòa án nghiên cứu, áp dụng trong xét xử.

Án lệ là gì? Tiêu chí lựa chọn, thông qua án lệ (Hình từ Internet)

2. Tiêu chí lựa chọn án lệ

Căn cứ Điều 2 Nghị quyết 04/2019/NQ-HĐTP, án lệ được lựa chọn phải đáp ứng các tiêu chí sau đây:

- Có giá trị làm rõ quy định của pháp luật còn có cách hiểu khác nhau, phân tích, giải thích các vấn đề, sự kiện pháp lý và chỉ ra nguyên tắc, đường lối xử lý, quy phạm pháp luật cần áp dụng trong một vụ việc cụ thể hoặc thể hiện lẽ công bằng đối với những vấn đề chưa có điều luật quy định cụ thể;

- Có tính chuẩn mực;

- Có giá trị hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử.

3. Các trường hợp án lệ được thông qua

Theo quy định tại Điều 6 Nghị quyết 04/2019/NQ-HĐTP, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao tổ chức phiên họp toàn thể Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao để thảo luận, biểu quyết thông qua án lệ.

Án lệ được xem xét thông qua khi thuộc một trong các trường hợp sau:

- Được phát triển từ bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án và đã được lấy ý kiến theo hướng dẫn tại Điều 4 và Điều 5 Nghị quyết 04/2019/NQ-HĐTP;

- Được Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đề xuất;

- Được Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao đề xuất;

- Được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao lựa chọn khi xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm.

Phiên họp Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao phải có ít nhất hai phần ba tổng số thành viên tham gia; quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao phải được quá nửa tổng số thành viên Hội đồng Thẩm phán biểu quyết tán thành.

Kết quả biểu quyết phải được ghi vào biên bản phiên họp lựa chọn, thông qua án lệ của Hội đồng Thẩm phán và là căn cứ để Chánh án Tòa án nhân dân tối cao công bố án lệ.

4. Công bố án lệ

- Chánh án Tòa án nhân dân tối cao ban hành quyết định công bố án lệ đã được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua.

- Nội dung công bố bao gồm:

+ Số, tên án lệ;

+ Số, tên bản án, quyết định của Tòa án có nội dung được phát triển thành án lệ;

+ Tình huống pháp lý, giải pháp pháp lý của án lệ;

+ Quy định của pháp luật có liên quan đến án lệ;

+ Từ khóa về những tình huống pháp lý, giải pháp pháp lý trong án lệ;

+ Các tình tiết trong vụ án và phán quyết của Tòa án có liên quan đến án lệ;

+ Nội dung của án lệ.

- Án lệ được đăng tải trên Cổng thông tin điện tử của Tòa án nhân dân tối cao; được gửi cho các Tòa án, các đơn vị thuộc Tòa án nhân dân tối cao và được đưa vào Tuyển tập án lệ để xuất bản.

(Điều 7 Nghị quyết 04/2019/NQ-HĐTP)

5. Khi nào án lệ đã công bố bị bãi bỏ?

Theo Điều 9 Nghị quyết 04/2019/NQ-HĐTP, án lệ đương nhiên bị bãi bỏ trong trường hợp án lệ không còn phù hợp do có sự thay đổi của pháp luật.

Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao xem xét, quyết định, việc bãi bỏ án lệ khi thuộc một trong các trường hợp sau đây:

- Án lệ không còn phù hợp do chuyển biến tình hình;

- Bản án, quyết định có nội dung được lựa chọn phát triển thành án lệ đã bị hủy, sửa toàn bộ hoặc phần liên quan đến án lệ.