Sửa đổi, bổ sung quy định mới về chứng khoán phái sinh

Nhằm xử lý các vướng mắc phát sinh trong thực tiễn triển khai thị trường chứng khoán phái sinh (TTCKPS) theo kế hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 366/QĐ-TTg, ngày 16/3/2017, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 23/2017/TT-BTC sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 11/2016/TT-BTC ngày 19/01/2016 hướng dẫn một số điều của Nghị định 42/2015/NĐ-CP ngày 05/5/2015 của Chính phủ về chứng khoán phái sinh và thị trường chứng khoán phái sinh. Những nội dung sửa đổi, bổ sung mới tại Thông tư 23/2017/TT-BTC như sau:

1. Quy định về mở tài khoản tiền gửi ký quỹ của nhà đầu tư tại thành viên bù trừ

Điểm a Khoản 4 Điều 26 Nghị định 42/2015/NĐ-CP quy định “trường hợp tài sản ký quỹ là tiền, thành viên bù trừ phải mở tài khoản tiền gửi tại ngân hàng quản lý tài khoản, thiết lập hệ thống tài khoản và theo dõi số dư tiền tới từng nhà đầu tư”. Quy định này không đề cập cụ thể nơi thực hiện quản lý chi tiết tiền của từng (NĐT) là tại ngân hàng hay tại công ty chứng khoán (CTCK).

Khoản 1 Điều 8 Thông tư 11/2016/TT-BTC quy định thành viên bù trừ phải mở cho mỗi NĐT một tài khoản tiền gửi ký quỹ riêng biệt tại ngân hàng. Tuy nhiên trên thực tế không phải hệ thống ngân hàng nào nơi thành viên bù trừ đang mở tài khoản cũng đồng thời đáp ứng được yêu cầu mở và quản lý tài khoản tiền gửi ký quỹ riêng biệt tại ngân hàng và có cơ chế phong tỏa tức thì tiền ký quỹ của NĐT trong trường hợp NĐT mất khả năng thanh toán. Do đó, tại Thông tư 23/2017/TT-BTC đã sửa đổi quy định này theo hướng không quy định cứng việc CTCK phải mở cho mỗi NĐT một tài khoản tiền gửi ký quỹ riêng biệt tại ngân hàng mà chỉ yêu cầu CTCK mở tài khoản tiền gửi ký quỹ cho NĐT đứng tên CTCK tại ngân hàng. CTCK vẫn có trách nhiệm quản lý tách biệt tiền gửi ký quỹ đến từng NĐT.

Đây là một trong những nội dung sửa đổi quan trọng nhất của Thông tư 23/2017/TT-BTC nhằm tháo gỡ khó khăn và khuyến khích các CTCK tham gia TTCKPS.

2. Quy định về tài khoản giao dịch tổng

Thông tư 23/2017/TT-BTC cũng bổ sung quy định về tài khoản giao dịch tổng và các trường hợp áp dụng tài khoản giao dịch tổng. Trên cơ sở đó, Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD) có căn cứ hướng dẫn chi tiết hơn các quy định có liên quan đến loại tài khoản giao dịch này tại Quy chế ký quỹ, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán phái sinh (CKPS). Cụ thể:

- Tài khoản giao dịch tổng là tài khoản giao dịch của nhà đầu tư mà các vị thế mua và bán của cùng một hợp đồng tương lai (có cùng tài sản cơ sở và cùng tháng đáo hạn) được mở và duy trì cho đến khi thành viên bù trừ có đề nghị thực hiện đối trừ trên cơ sở thỏa thuận hoặc yêu cầu của nhà đầu tư.

- Tài khoản giao dịch tổng được áp dụng đối với các trường hợp CTCK được thành lập ở nước ngoài mở tài khoản giao dịch tổng để thực hiện hoạt động môi giới CKPS cho NĐT nước ngoài; công ty quản lý quỹ thực hiện quản lý danh mục cho NĐT trong nước và nước ngoài; và các trường hợp khác theo quy định của VSD.

3. Quy định về quản lý giới hạn vị thế của nhà đầu tư

Thông tư 23/2017/TT-BTC sửa đổi Điểm c Khoản 2 Điều 6 của Thông tư 11/2016/TT-BTC, bổ sung biện pháp xử lý trong trường hợp NĐT không thực hiện đóng vị thế trong thời gian quy định khi vượt mức giới hạn vị thế. Trong trường hợp này, thành viên bù trừ được thực hiện lệnh giao dịch đối ứng để đóng một phần hoặc toàn bộ vị thế của NĐT. Nếu thành viên bù trừ không thực hiện giao dịch đối ứng để đóng vị thế của NĐT, VSD được thực hiện lệnh giao dịch đối ứng để đóng một phần hoặc toàn bộ vị thế của NĐT đứng tên thành viên bù trừ.

4. Bổ sung quy định về thanh toán lãi/lỗ vị thế

Thông tư 23/2017/TT-BTC cũng bổ sung các trường hợp xác định lãi/lỗ vị thế và phân tách việc tính toán lãi/lỗ vị thế tại ngày giao dịch cuối cùng và trước ngày giao dịch cuối cùng vào Điểm a, b Khoản 1 Điều 9 Thông tư 11/2016/TT-BTC nhằm đảm bảo điều chỉnh được toàn bộ các tình huống phát sinh trong thực tiễn. Cụ thể, việc tính toán lãi/lỗ vị thế được thực hiện theo 4 tình huống: (i) thanh toán lãi/lỗ đối với các vị thế đã mở trước đó; (ii) thanh toán lãi/lỗ đối với các vị thế mở mới và đóng ngay trong ngày; (iii) thanh toán đối với các vị thế đã mở trước đó và đóng trong ngày; (iv) thanh toán với các vị thế mở mới trong ngày.

5. Bổ sung cơ chế xử lý đối với trường hợp bên mua hoặc bên bán Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ dưới hình thức chuyển giao tài sản cơ sở không đủ khả năng thanh toán

Thông tư 23/2017/TT-BTC sửa đổi Điểm b, bổ sung Điểm c Khoản 3 Điều 19 Thông tư 11/2016/TT-BTC áp dụng cho Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ thanh toán bằng chuyển giao vật chất là: (i) Thành viên bù trừ (CTCK) được sử dụng chứng khoán vay từ hệ thống vay và cho vay chứng khoán của VSD để hỗ trợ thanh toán theo quy chế của VSD và (ii) Trong trường hợp thành viên bù trừ không đủ tiền để thanh toán hoặc trái phiếu Chính phủ để chuyển giao, VSD được thực hiện thanh toán Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ theo hình thức thanh toán vật chất sang thanh toán bằng tiền. Trong trường hợp này, thành viên bù trừ không đủ tiền để thanh toán hoặc trái phiếu Chính phủ để chuyển giao chịu trách nhiệm bồi thường cho thành viên bù trừ liên quan thông qua VSD, với số tiền có giá trị không thấp hơn 5% giá trị thanh toán hợp đồng.

Ngoài ra, Thông tư 23/2017/TT-BTC cũng sửa đổi một số nội dung phù hợp với quy định hiện hành, đảm bảo sự thống nhất với các văn bản có liên quan như: (i) sửa đổi quy định về thanh toán tiền lãi nhằm phù hợp với quy định mới tại Bộ Luật Dân sự 2015 đối với số tiền sử dụng từ Quỹ bù trừ trong trường hợp thành viên bù trừ bị mất khả năng thanh toán; (ii) bổ sung trách nhiệm của thành viên bù trừ phải hoàn trả VSD toàn bộ phần tài sản đã sử dụng để hỗ trợ thanh toán từ Quỹ bù trừ, dự phòng rủi ro và các nguồn khác.

Nguồn: Báo Nhân dân 

>> XEM BẢN TIẾNG ANH CỦA BÀI VIẾT NÀY TẠI ĐÂY