Để điều tra vụ án công an có được phép khám nhà của công dân không? Công an khám xét nhà ở trái pháp luật chịu trách nhiệm gì?
Để điều tra vụ án công an có được phép khám nhà của công dân không? Công an khám xét nhà ở trái pháp luật chịu trách nhiệm gì? Thẩm quyền ra lệnh khám nhà do ai quyết định?
Chào anh chị Luật sư. Nay tôi có đọc báo và thấy công an thực hiện chặn đường để tiến hành khám xét nhà ở của anh A để điều tra vụ án nhưng tôi nhớ không nhầm là pháp luật Việt Nam có quy định công dân có quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở. Vậy việc phép khám nhà của công dân trong trường hợp này có phạm luật không? Nếu có, sẽ bị xử lý như thế nào?
Kính mong anh chị tư vấn. Tôi cảm ơn.
1. Để điều tra vụ án công an có được phép khám nhà của công dân không?
Tại Điều 192 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 quy định căn cứ khám xét người, chỗ ở, nơi làm việc, địa điểm, phương tiện, tài liệu, đồ vật, thư tín, điện tín, bưu kiện, bưu phẩm, dữ liệu điện tử, theo đó:
1. Việc khám xét người, chỗ ở, nơi làm việc, địa điểm, phương tiện chỉ được tiến hành khi có căn cứ để nhận định trong người, chỗ ở, nơi làm việc, địa điểm, phương tiện có công cụ, phương tiện phạm tội, tài liệu, đồ vật, tài sản do phạm tội mà có hoặc đồ vật, dữ liệu điện tử, tài liệu khác có liên quan đến vụ án.
Việc khám xét chỗ ở, nơi làm việc, địa điểm, phương tiện cũng được tiến hành khi cần phát hiện người đang bị truy nã, truy tìm và giải cứu nạn nhân.
2. Khi có căn cứ để nhận định trong thư tín, điện tín, bưu kiện, bưu phẩm, dữ liệu điện tử có công cụ, phương tiện phạm tội, tài liệu, đồ vật, tài sản liên quan đến vụ án thì có thể khám xét thư tín, điện tín, bưu kiện, bưu phẩm, dữ liệu điện tử.
Theo đó, công an được phép tổ chức khám xét nhà ở của công dân khi có căn cứ để nhận định chỗ ở đó có công cụ, phương tiện phạm tội, tài liệu, đồ vật, tài sản do phạm tội mà có hoặc đồ vật, dữ liệu điện tử, tài liệu khác có liên quan đến hoạt động điều tra vụ án.
2. Công an khám xét nhà ở trái pháp luật chịu trách nhiệm gì?
Theo Điều 158 Bộ luật hình sự 2015 được sửa đổi bởi Khoản 31 Điều 1 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017 quy định tội xâm phạm chỗ ở của người khác, theo đó:
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây xâm phạm chỗ ở của người khác, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
a) Khám xét trái pháp luật chỗ ở của người khác;
b) Đuổi trái pháp luật người khác ra khỏi chỗ ở của họ;
c) Chiếm giữ chỗ ở hoặc cản trở trái pháp luật người đang ở hoặc người đang quản lý hợp pháp vào chỗ ở của họ;
d) Xâm nhập trái pháp luật chỗ ở của người khác.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
a) Có tổ chức;
b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
c) Phạm tội 02 lần trở lên;
d) Làm người bị xâm phạm chỗ ở tự sát;
đ) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
3. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Như vậy, khi công an tiến hành khám xét nhà ở nhưng không có lệnh của người có thẩm quyền thì cá nhân công an này có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
Tuy nhiên, tùy vào hành vi vi phạm và hậu quả gây ra mà mức phạt có thể là phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 05 năm, còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
3. Thẩm quyền ra lệnh khám nhà do ai quyết định?
Căn cứ Điều 193 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 quy định thẩm quyền ra lệnh khám xét, như sau:
1. Những người có thẩm quyền quy định tại khoản 1 Điều 113 của Bộ luật này có quyền ra lệnh khám xét. Lệnh khám xét của những người được quy định tại khoản 2 Điều 35 và điểm a khoản 1 Điều 113 của Bộ luật này phải được Viện kiểm sát có thẩm quyền phê chuẩn trước khi thi hành.
2. Trong trường hợp khẩn cấp, những người có thẩm quyền quy định tại khoản 2 Điều 110 của Bộ luật này có quyền ra lệnh khám xét. Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi khám xét xong, người ra lệnh khám xét phải thông báo bằng văn bản cho Viện kiểm sát cùng cấp hoặc Viện kiểm sát có thẩm quyền thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra vụ việc, vụ án.
3. Trước khi tiến hành khám xét, Điều tra viên phải thông báo cho Viện kiểm sát cùng cấp về thời gian và địa điểm tiến hành khám xét để cử Kiểm sát viên kiểm sát việc khám xét, trừ trường hợp khám xét khẩn cấp. Kiểm sát viên phải có mặt để kiểm sát việc khám xét. Nếu Kiểm sát viên vắng mặt thì ghi rõ vào biên bản khám xét.
4. Mọi trường hợp khám xét đều được lập biên bản theo quy định tại Điều 178 của Bộ luật này và đưa vào hồ sơ vụ án.
Với quy định này thì chỉ có những đối tượng nêu trên mới có thẩm quyền ra lệnh khám xét nhà ở của công dân.
Trân trọng!
