Khi nào được quyền khám xét nhà ở?

Theo quy định tại Điều 140 Bộ luật tố tụng hình sự 2003 thì:

“ 1. Việc khám người, chỗ ở, chỗ làm việc, địa điểm chỉ được tiến hành khi có căn cứ để nhận định trong người, chỗ ở, chỗ làm việc, địa điểm của một người có công cụ, phương tiện phạm tội, đồ vật, tài sản do phạm tội mà có hoặc đồ vật, tài liệu khác có liên quan đến vụ án.

Việc khám chỗ ở, chỗ làm việc, địa điểm cũng được tiến hành khi cần phát hiện người đang bị truy nã.

…”

Như vậy khi có căn cứ cho rằng chỗ ở có liên quan đến một vụ án, có dấu hiệu của tội phạm hoặc nơi cư trú của người bị truy nã thì cơ quan có thẩm quyền sẽ tiến hành khám xét. Tuy nhiên việc khám xét chỗ ở phải tuân theo một số quy định như sau:

“ …

2. Khi khám chỗ ở, địa điểm phải có mặt người chủ hoặc người đã thành niên trong gia đình họ, có đại diện chính quyền xã, phường, thị trấn và người láng giềng chứng kiến; trong trường hợp đương sự và người trong gia đình họ cố tình vắng mặt, bỏ trốn hoặc đi vắng lâu ngày mà việc khám xét không thể trì hoãn thì phải có đại diện chính quyền và hai người láng giềng chứng kiến.

3. Không được khám chỗ ở vào ban đêm, trừ trường hợp không thể trì hoãn, nhưng phải ghi rõ lý do vào biên bản.

4. Khi khám chỗ làm việc của một người thì phải có mặt người đó, trừ trường hợp không thể trì hoãn, nhưng phải ghi rõ lý do vào biên bản. Việc khám chỗ làm việc phải có đại diện của cơ quan, tổ chức nơi người đó làm việc chứng kiến.

5. Khi tiến hành khám chỗ ở, chỗ làm việc, địa điểm những người có mặt không được tự ý rời khỏi nơi đang bị khám, không được liên hệ, trao đổi với nhau hoặc với những người khác cho đến khi khám xong.

Những người có thẩm quyền ra lệnh khám xét bao gồm:

• Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân và Viện kiểm sát quân sự các cấp;
• Chánh án, Phó Chánh án Toà án nhân dân và Toà án quân sự các cấp;
• Thẩm phán giữ chức vụ Chánh toà, Phó Chánh toà Tòa phúc thẩm Toà án nhân dân tối cao; Hội đồng xét xử;
• Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra các cấp. Trong trường hợp này, lệnh bắt phải được Viện kiểm sát cùng cấp phê chuẩn trước khi thi hành.

Trong một vài trường hợp khẩn cấp, trước khi có quyết định phê chuẩn của Viện kiểm sát thì những người sau đây có quyền khám xét:

• Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra các cấp;
• Người chỉ huy đơn vị quân đội độc lập cấp trung đoàn và tương đương; người chỉ huy đồn biên phòng ở hải đảo và biên giới;
• Người chỉ huy tàu bay, tàu biển, khi tàu bay, tàu biển đã rời khỏi sân bay, bến cảng.

Sau quá trình khám xét nếu đồ vật, tài liệu tại chỗ ở có liên quan trực tiếp đến vụ án thì người khám xét có quyền tạm giữ. Việc khám xét chỗ ở và tạm giữ đồ vật phải được lập thành biên bản.