Bản án 403/2023/HC-PT về khiếu kiện yêu cầu hủy quyết định hành chính

TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP CAO TẠI ĐÀ NẴNG

BẢN ÁN 403/2023/HC-PT NGÀY 15/12/2023 VỀ KHIẾU KIỆN YÊU CẦU HỦY QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH

Ngày 15 tháng 12 năm 2023, tại trụ sở Toà án nhân dân cấp cao tại Đ, xét xử phúc thẩm công khai vụ án hành chính thụ lý số 283/TLPT-HC ngày 01 tháng 11 năm 2023 về việc “Khiếu kiện yêu cầu hủy quyết định hành chính”.

Do Bản án hành chính sơ thẩm số 37/2023/HC-ST ngày 26/9/2023 của Tòa án nhân dân thành phố Đà Nẵng bị kháng cáo.

Theo Quyết định đưa vụ án ra xét xử phúc thẩm số 433/2023/QĐ-PT ngày 29 tháng 11 năm 2023, giữa các đương sự:

1. Người khởi kiện: Ông Nguyễn Đắc V, sinh năm 1996; Địa chỉ: K đường N, tổ A, phường H, quận L, thành phố Đ, có mặt.

2. Người bị kiện: Chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Đ;

Địa chỉ: Trung tâm hành chính thành phố Đ, số B đường T, quận H, thành phố Đ.

Người đại diện theo pháp luật: Ông Lê Trung C - chức vụ: Chủ tịch, có đơn xin xét xử vắng mặt.

+ Người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người bị kiện: Ông Châu Thanh V1 - Chức vụ: Phó giám đốc Sở Tư pháp thành phố Đ, có mặt.

3. Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan:

3.1. Chủ tịch Ủy ban nhân dân quận L, thành phố Đ. Địa chỉ: Trung tâm hành chính quận L, thành phố Đ, số A đường N, phường H, quận L, thành phố Đ.

Người đại diện theo ủy quyền: Ông Nguyễn N, chức vụ: Phó Chủ tịch UBND quận L, (theo Giấy ủy quyền số 2780/UQ-UBND ngày 12/8/2023 của Chủ tịch UBND quận L), có mặt.

3.2. Trưởng phòng Tư pháp quận L thành phố Đ: Ông Ông Trường P - Chức vụ: Trưởng phòng;

Địa chỉ: Trung tâm hành chính quận L, thành phố Đ, số A đường N, phường H, quận L, thành phố Đ, có mặt.

4. Người kháng cáo: Người khởi kiện ông Nguyễn Đắc V.

NỘI DUNG VỤ ÁN

* Tại đơn khởi kiện, trong quá trình tố tụng và tại phiên toà sơ thẩm người khởi kiện ông Nguyễn Đắc V trình bày:

Khi đặt tên khai sinh cho ông Nguyễn Đắc V, do nhận thức đặt tên con xấu dễ nuôi nên mẹ ông V đã đặt tên cho ông là Nguyễn Đắc V, sinh ngày 13/8/1996 (theo Giấy khai sinh số 22, quyển số 01 do UBND xã H, huyện H, tỉnh Quảng Nam - Đ đăng ký ngày 31/10/1996). Khi sử dụng tên, ông V gặp nhiều phiền phức, bất tiện vì tên của ông gây nhầm lẫn, bị trêu chọc làm ảnh hưởng đến danh dự của ông. Ông V thường bị hỏi là “viên đá á”, “viên bi hả”, “băm viên phải không”, “cá viên à”,… và yêu cầu ông phải đọc đi đọc lại tên ông là gì. Mỗi khi đứng trước đám đông mà phải giới thiệu tên, ông V rất mặc cảm, xấu hổ, tự ti vì bao giờ giới thiệu tên xong là mọi người lại xì xèo “tên lạ thế”. Có người trêu chọc ông V là “món cá viên này không biết có ngon không?”. Trong giao tiếp, khi va chạm với bạn bè, có những mâu thuẫn, xích mích thì có người lợi dụng tên ông để la lối, nguyền rủa như “tao băm viên mày ra bây giờ”, “thích bị băm viên không…” khiến ông V cảm thấy tủi thân khi tên mình bị ám chỉ cho những hành động bạo lực, chết chóc làm ông V cảm thấy mình không được coi trọng, không được tôn trọng gây ảnh hưởng đến danh dự của mình. Ông không dám giới thiệu tên mình với người lạ vì sợ bị hỏi đi hỏi lại nhiều lần, bị ví von với hình ảnh của sự vật như viên bi, viên đá,… làm ông V khó chịu.

Ngày 19/7/2022, ông V có nộp hồ sơ đến Phòng Tư pháp quận Liên Chiểu đề nghị thay đổi tên từ Nguyễn Đắc V thành Nguyễn Hoàng Thiên B với lý do việc sử dụng tên “gây nhầm lẫn, ảnh hưởng đến danh dự của bản thân”. Ngày 29/8/2022, Phòng Tư pháp quận Liên Chiểu có Công văn số 194/PTP trả lời không có cơ sở để giải quyết việc thay đổi tên của ông V.

Ngày 05/9/2022, ông V có đơn kiến nghị gửi Chủ tịch UBND quận L về kết quả giải quyết thủ tục hành chính về yêu cầu thay đổi tên. Ngày 29/9/2022, Chủ tịch UBND quận L có Công văn số 2220/UBND-PTP trả lời từ chối giải quyết hồ sơ đề nghị thay đổi tên của ông V.

Ngày 18/10/2022, không đồng ý với trả lời của Chủ tịch UBND quận L, ông V gửi đơn khiếu nại lần đầu đối với Công văn số 2220/UBND-PTP ngày 29/9/2022 của Chủ tịch UBND quận L. Ngày 30/12/2022, Chủ tịch UBND quận L ban hành Quyết định số 5727/QĐ-UBND về việc giải quyết khiếu nại lần đầu của ông V với nội dung chính đồng ý với trả lời của Phòng Tư pháp quận Liên Chiểu là lý do thay đổi tên của ông không có cơ sở để giải quyết.

Không đồng ý với Quyết định số 5727/QĐ-UBND ngày 30/12/2022 của Chủ tịch UBND quận L; ngày 13/01/2023, ông V tiếp tục có đơn khiếu nại lần hai gửi đến Chủ tịch UBND thành phố Đ. Ngày 19/5/2023, Chủ tịch UBND thành phố Đ ban hành Quyết định số 1020/QĐ-UBND (lần 2) với nội dung chính như sau:

Căn cứ điểm a khoản 1 Điều 28 Bộ luật Dân sự năm 2015, khoản 1 Điều 26 Luật Hộ tịch năm 2014, để thay đổi được tên, cá nhân phải chứng minh được lý do thay đổi tên của bản thân và trách nhiệm chứng minh lý do thay đổi tên thuộc về công dân. Qua xác minh và xem xét hồ sơ, tài liệu, Chủ tịch UBND thành phố Đ công nhận và giữ nguyên Quyết định số 5727/QĐ-UBND ngày 30/12/2022 của Chủ tịch UBND quận L về việc giải quyết khiếu nại lần đầu của ông V.

Ông V trình bày, việc sử dụng tên Nguyễn Đắc V “gây nhầm lẫn, ảnh hưởng đến danh dự của bản thân”, việc ông V đề nghị cơ quan có thẩm quyền thay đổi tên là hoàn toàn phù hợp với quy định của pháp luật và không ảnh hưởng đến đạo đức xã hội, cũng không ảnh hưởng gì đến quyền lợi của bất cứ cá nhân hay cơ quan, tổ chức nào. Chủ tịch UBND quận L và Chủ tịch UBND thành phố Đ giải quyết khiếu nại là phiến diện, không phù hợp với thực tế, không đúng với quy định của pháp luật. Bởi vì theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 28 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định các trường hợp được phép đổi tên khi việc sử dụng tên gây ảnh hưởng cho người sử dụng tên. Ông V là người sử dụng tên, ảnh hưởng thế nào khi sử dụng tên đó chỉ có ông V mới biết. Ảnh hưởng của ông V là ảnh hưởng về mặt nội tâm, ảnh hưởng tinh thần, không phải là ảnh hưởng như ảnh hưởng về quyền tài sản mà chứng minh được. Việc Phòng Tư pháp quận Liên Chiểu và UBND thành phố đi xác minh việc sử dụng tên Viên ảnh hưởng thế nào, xác minh những người không sử dụng tên V để áp đặt vào việc sử dụng tên của ông là việc làm quá can thiệp sâu vào đời sống riêng tư của người khác, là hành chính hoá quyền dân sự của cá nhân.

Mặt khác, tại quy định của Điều 28 và Điều 47 Luật Hộ tịch năm 2014 có quy định về thủ tục thay đổi hộ tịch đã ghi rõ thành phần hồ sơ gồm tờ khai và các giấy tờ liên quan, giấy tờ liên quan được hiểu là Căn cước công dân, Giấy khai sinh có thể hiện thông tin họ tên, ngày tháng năm sinh,… và các thông tin cơ bản của công dân, trong thành phần hồ sơ được niêm yết trên Cổng dịch vụ công cũng đã đưa ra các thành phần bắt buộc là Giấy khai sinh, Căn cước công dân chứ không có giấy tờ bắt buộc phải nộp là giấy tờ chứng minh lý do đổi tên. Việc UBND quận L và UBND thành phố Đ yêu cầu ông V phải chứng minh lý do thay đổi tên khai sinh là trái với quy định của Luật Hộ tịch năm 2014.

Ông V yêu cầu Toà án giải quyết huỷ Quyết định số 1020/QĐ-UBND ngày 19/5/2022 của Chủ tịch UBND thành phố Đ về việc giải quyết khiếu nại của ông Nguyễn Đắc V (lần 2).

Còn đối với Công văn số 2220/UBND-PTP ngày 29/9/2022 và Quyết định số 5727/QĐ-UBND về việc giải quyết khiếu nại lần đầu ngày 30/12/2022 của Chủ tịch UBND quận L ban hành thì ông cam kết không yêu cầu Tòa án hủy bỏ.

* Người bị kiện Chủ tịch UBND thành phố Đ vắng mặt tại phiên tòa sơ thẩm nhưng trong quá trình tố tụng có Văn bản số 4327/UBND-STP ngày 14/8/2023 gửi Tòa án trình bày:

1. Về quy trình giải quyết khiếu nại lần hai: UBND thành phố Đ nhận được Đơn khiếu nại đề ngày 13/01/2023 của ông Nguyễn Đắc V, khiếu nại lần hai đối với Quyết định số 5727/QĐ-UBND ngày 30/12/2022 của Chủ tịch UBND quận L về việc giải quyết khiếu nại của ông Nguyễn Đắc V (lần đầu).

Căn cứ Luật Khiếu nại năm 2011, đơn khiếu nại của ông V đủ điều kiện thụ lý và thuộc thẩm quyền giải quyết của Chủ tịch UBND thành phố Đ. Thực hiện các quy định của Luật Khiếu nại năm 2011 và Nghị định số 124/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Khiếu nại, Chủ tịch UBND thành phố đã tiến hành các bước thụ lý đơn khiếu nại; giao Sở Tư pháp xác minh nội dung khiếu nại; tổ chức đối thoại và ban hành Quyết định số 1020/QĐ-UBND ngày 19/5/2023 về việc giải quyết khiếu nại (lần hai).

2. Về nội dung yêu cầu khởi kiện của ông V:

Liên quan đến quyền thay đổi tên của công dân, điểm a khoản 1 Điều 28 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định: “Cá nhân có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận việc thay đổi tên trong trường hợp sau đây: a) Theo yêu cầu của người có tên mà việc sử dụng tên đó gây nhầm lẫn, ảnh hưởng đến tình cảm gia đình, đến danh dự, quyền, lợi ích hợp pháp của người đó”.

Cụ thể hóa quy định của Bộ luật Dân sự, khoản 10 Điều 4 và khoản 1 Điều 26 Luật Hộ tịch quy định: “Thay đổi hộ tịch là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền đăng ký thay đổi những thông tin hộ tịch của cá nhân khi có lý do chính đáng theo quy định của pháp luật dân sự hoặc thay đổi thông tin về cha, mẹ trong nội dung khai sinh đã đăng ký theo quy định của pháp luật”; “Thay đổi họ, chữ đệm và tên của cá nhân trong nội dung khai sinh đã đăng ký khi có căn cứ theo quy định của pháp luật dân sự”. Điều 28 Luật Hộ tịch quy định: “Người yêu cầu đăng ký thay đổi, cải chính hộ tịch nộp tờ khai theo mẫu quy định và giấy tờ liên quan cho cơ quan đăng ký hộ tịch”.

Từ những quy định đã dẫn chiếu, nhận thấy: cá nhân có quyền thay đổi tên khi có lý do chính đáng được nêu tại Điều 28 Bộ luật Dân sự. Như vậy, để được thay đổi tên, công dân phải chứng minh được lý do thay đổi tên của bản thân, trách nhiệm chứng minh lý do thay đổi tên thuộc về công dân. Trong vụ việc này, ông V phải là người cung cấp tài liệu, bằng chứng chứng minh cho việc sử dụng tên gây ảnh hưởng đến danh dự, tâm lý của bản thân.

3. Kết quả xác minh: Qua làm việc trực tiếp với ông Nguyễn Đắc V và xem xét toàn bộ hồ sơ cho thấy, ông V khẳng định việc sử dụng tên gây nhầm lẫn (nhầm lẫn trong việc sử dụng ngôn từ), gây ảnh hưởng đến danh dự, tâm lý của ông. Đồng thời, ông V cho rằng việc ảnh hưởng danh dự, tâm lý là ảnh hưởng về mặt nội tâm, tình cảm, cảm xúc của bản thân, mối quan hệ giữa ông với gia đình và xã hội, đã kéo dài, không thể chứng minh được bằng các loại giấy tờ, văn bản và cũng không có cơ quan, tổ chức, cá nhân nào có thể xác nhận nội dung này. Việc Phòng Tư pháp quận Liên Chiểu yêu cầu ông cung cấp bằng tốt nghiệp đại học, lấy chữ ký của bạn bè học cùng trường và Hiệu trưởng Trường THPT T - nơi ông học cấp 3 là không khả thi, ông V không thể cung cấp được.

Qua xác minh tại Tổ dân phố, mẹ ruột, bạn và hàng xóm của ông V, các cá nhân xác nhận có nghe ông V kể về việc bị ảnh hưởng tâm lý, danh dự liên quan đến việc sử dụng tên Nguyễn Đắc V. Tuy nhiên, họ không trực tiếp chứng kiến việc ông V bị bạn bè trêu chọc, xúc phạm (có biên bản làm việc kèm theo).

Từ kết quả xác minh, căn cứ quy định pháp luật hiện hành và qua xem xét toàn bộ hồ sơ thể hiện: ông Nguyễn Đắc V chưa cung cấp được tài liệu, bằng chứng chứng minh cho việc sử dụng tên gây ảnh hưởng đến danh dự, tâm lý của bản thân; kết quả xác minh các cá nhân có liên quan chỉ xác nhận có nghe ông V kể về việc bị ảnh hưởng tâm lý, danh dự liên quan đến việc sử dụng tên Nguyễn Đắc V nhưng không trực tiếp chứng kiến việc ông V bị bạn bè trêu chọc, xúc phạm. Do đó, yêu cầu thay đổi tên của ông Nguyễn Đắc V là không có cơ sở.

Từ các cơ sở trên, Chủ tịch UBND thành phố Đ khẳng định việc ban hành Quyết định số 1020/QĐ-UBND ngày 19/5/2023 về việc giải quyết khiếu nại của ông Nguyễn Đắc V, trú tại K N, tổ A, phường H, quận L, thành phố Đ (lần hai) là đúng với quy định của pháp luật.

* Ông Châu Thanh V1 là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị kiện thống nhất với Văn bản số 4327/UBND-STP ngày 14/8/2023 của Chủ tịch UBND thành phố Đ.

* Ông Nguyễn N là người đại diện theo ủy quyền của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan UBND quận L và ông Ông Trường P Trưởng phòng Phòng Tư pháp quận Liên Chiểu, thành phố Đ thống nhất Văn bản số 4327/UBND-STP ngày 14/8/2023 của Chủ tịch UBND thành phố Đ.

Tại bản án hành chính sơ thẩm số 37/2023/HC-ST ngày 26/9/2023 của Tòa án nhân dân thành phố Đ đã quyết định:

- Căn cứ các Điều 30, 32, điểm a khoản 2 Điều 193, Điều 206, 213 của Luật tố tụng hành chính; Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 ngày 30/12/2016 của Uỷ ban thường vụ Quốc hội về mức thu, miễn, giảm, thu, nộp, quản lý và sử dụng án phí và lệ phí Toà án.

Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Nguyễn Đắc V đối với Chủ tịch UBND thành phố Đ.

Xử: Bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của ông Nguyễn Đắc V về việc yêu cầu tuyên huỷ Quyết định số 1020/QĐ-UBND ngày 19/5/2023 của Chủ tịch UBND thành phố Đ về việc giải quyết khiếu nại của ông Nguyễn Đắc V, trú tại K N, tổ A, phường H, quận L, thành phố Đ (lần hai).

Ngoài ra, bản án sơ thẩm còn quyết định về phần án phí và quyền kháng cáo theo quy định.

Ngày 10/10/2023, người khởi kiện ông Nguyễn Đắc V có đơn kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm.

Tại phiên tòa phúc thẩm, người khởi kiện ông Nguyễn Đắc V giữ nguyên nội dung đơn khởi kiện và yêu cầu kháng cáo. Ông Nguyễn Đắc V cho rằng, bản án sơ thẩm đã tuyên không dựa trên các căn cứ pháp luật, xâm phạm nghiêm trọng quyền nhân thân của cá nhân ông nên yêu cầu Tòa án cấp phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm của Tòa án nhân dân thành phố Đ.

Đại diện Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Đ cho rằng, về phần thủ tục tố tụng ở giai đoạn xét xử phúc thẩm đảm bảo đúng quy định pháp luật, đề nghị Hội đồng xét xử không chấp nhận kháng cáo của người khởi kiện ông Nguyễn Đắc V và giữ nguyên bản án sơ thẩm.

NHẬN ĐỊNH CỦA TÒA ÁN

Căn cứ các tài liệu có trong hồ sơ vụ án đã được thẩm tra tại phiên tòa; Căn cứ kết quả tranh tụng tại phiên tòa; Hội động xét xử nhận định:

[1] Xét kháng cáo của người khởi kiện ông Nguyễn Đắc V thì thấy:

Ngày 19/7/2022, ông Nguyễn Đắc V nộp hồ sơ đến Phòng Tư pháp quận Liên Chiểu đề nghị thay đổi tên từ Nguyễn Đắc V thành Nguyễn Hoàng Thiên B, với lý do: Việc sử dụng tên “gây nhầm lẫn, ảnh hưởng đến danh dự của bản thân”. Ngày 29/8/2022, Trưởng phòng Tư pháp quận Liên Chiểu ban hành Công văn số 194/PTP trả lời không có cơ sở để giải quyết việc thay đổi tên của ông Nguyễn Đắc V thành Nguyễn Hoàng Thiên B. Không đồng ý với công văn nói trên, ông Nguyễn Đắc V có đơn kiến nghị Chủ tịch UBND quận L xem xét lại. Ngày 29/9/2022, Chủ tịch UBND quận L ban hành Công văn số 2220/UBND- PTP trả lời từ chối giải quyết hồ sơ thay đổi tên của ông Nguyễn Đắc V. Không đồng ý với trả lời của Chủ tịch UBND quận L, ông V gửi đơn khiếu nại lần đầu đối với Công văn số 2220/UBND-PTP ngày 29/9/2022 của Chủ tịch UBND quận L. Ngày 30/12/2022, Chủ tịch UBND quận L ban hành Quyết định số 5727/QĐ-UBND về việc giải quyết khiếu nại lần đầu với nội dung: Không chấp nhận đơn khiếu nại của ông Nguyễn Đắc V, vì lý do thay đổi tên của ông Nguyễn Đắc V không có cơ sở để giải quyết. Ngày 13/01/2023, ông Nguyễn Đắc V gửi đơn khiếu nại lần hai đến Chủ tịch UBND thành phố Đ. Ngày 19/5/2023, Chủ tịch UBND thành phố Đ ban hành Quyết định số 1020/QĐ- UBND giải quyết khiếu nại (lần hai) với nội dung: Không chấp nhận đơn khiếu nại của ông Nguyễn Đắc V; giữ nguyên Quyết định số 5727/QĐ-UBND ngày 30/12/2022 của Chủ tịch UBND quận L. Không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại lần hai, ông Nguyễn Đắc V khởi kiện yêu cầu Tòa án hủy Quyết định số 1020/QĐ-UBND ngày 19/5/2023 của Chủ tịch UBND thành phố Đ.

Lý do mà ông Nguyễn Đắc V đưa ra là vì tên “Viên” gây nhầm lẫn trong việc sử dụng ngôn từ làm ảnh hưởng đến danh dự của ông, như bị bạn bè trêu chọc là “Viên đá”, “Viên bi”, “cá V chiên”,... gây ảnh hưởng đến danh dự, tâm lý của ông. Ông V không thể chứng minh được bằng các loại giấy tờ,...

Quá trình giải quyết đơn khiếu nại của ông V, qua xác minh tại tổ dân phố, mẹ ruột của ông V, bạn và hàng xóm của ông V thì họ cũng chỉ nghe ông V kể về việc bị ảnh hưởng tâm lý, danh dự liên quan đến việc sử dụng tên Nguyễn Đắc V, nhưng họ không trực tiếp chứng kiến việc ông V bị bạn bè trêu chọc, xúc phạm. Như vậy, ông Nguyễn Đắc V chưa cung cấp được tài liệu, chứng cứ chứng minh cho việc sử dụng tên ảnh hưởng đến danh dự, tâm lý của bản thân. Do đó, bản án sơ thẩm tuyên xử bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của ông Nguyễn Đắc V về việc yêu cầu hủy Quyết định số 1020/QĐ-UBND ngày 19/5/2023 của Chủ tịch UBND thành phố Đ về việc giải quyết khiếu nại của ông Nguyễn Đắc V (lần hai) là hoàn toàn có cơ sở, đúng pháp luật nên bác kháng cáo của người khởi kiện ông Nguyễn Đắc V và giữ nguyên quyết định của bản án sơ thẩm.

[2] Do yêu cầu kháng cáo không được chấp nhận nên người khởi kiện ông Nguyễn Đắc V phải chịu án phí hành chính phúc thẩm.

[3] Những phần quyết định khác của bản án sơ thẩm không có kháng cáo, kháng nghị nên không xét.

Vì các lẽ trên,

QUYẾT ĐỊNH

Căn cứ khoản 1 Điều 241 Luật tố tụng hành chính.

1. Bác kháng cáo của người khởi kiện ông Nguyễn Đắc V và giữ nguyên quyết định của bản án sơ thẩm.

Áp dụng Điều 30, Điều 32, điểm a khoản 2 Điều 193, Điều 206, Điều 213 Luật tố tụng hành chính; Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 ngày 30/12/2016 của Ủy ban thường vụ Quốc hội.

Tuyên xử:

Bác toàn bộ đơn khởi kiện của ông Nguyễn Đắc V yêu cầu hủy Quyết định số 1020/QĐ-UBND ngày 19/5/2023 của Chủ tịch UBND thành phố Đ về việc giải quyết khiếu nại của ông Nguyễn Đắc V, trú tại 2 N, tổ A, phường H, quận L, thành phố Đ (lần hai).

2. Về án phí: ông Nguyễn Đắc V phải chịu 300.000đ án phí hành chính phúc thẩm; được trừ 300.000đ ông V đã nộp tại biên lai thu tiền số 0009853 ngày 16/10/2023 của Cục Thi hành án dân sự thành phố Đ.

3. Các quyết định khác của bản án sơ thẩm về phần án phí không có kháng cáo, kháng nghị đã có hiệu lực pháp luật kể từ ngày hết thời hạn kháng cáo, kháng nghị.

Bản án phúc thẩm có hiệu lực pháp luật kể từ ngày tuyên án.